Kontent qismiga oʻtish

Qozogʻistonda islom

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Qozogʻistonda islom Qozogʻiston Respublikasining dindor aholisi orasida eng keng tarqalgan din hisoblanadi. Musulmonlar 2009-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra aholining 70 foizini tashkil qiladi[1].


Islom dinining hozirgi Qozogʻiston hududiga tarqalishi janubiy viloyatlardan boshlab bir necha asrlar davomida sodir boʻlgan.

Islom dinining tarqalishiga birinchi turtki 751-yildagi Talas jangi boʻldi. Unda Turgʻash xoqonligi turklari va Abbosiylar xalifaligi qoʻshinlari birlashib Tang Xitoy qoʻshinlarini magʻlub etdilar. Jangdagi gʻalaba Xitoy Tan imperiyasining gʻarbga kengayishini toʻxtatdi va X asr oxiriga kelib islom dinining Yetti va Sirdaryoning oʻtroq aholisi orasida yoyilishiga va oʻrnashib qolishiga imkon berdi.

Hozirda Qozog‘istonda 3700 ga yaqin masjid bor.

Hozirgi holat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir qator islom davlatlarining koʻmagi bilan Qozogʻistonda butun islom taʼlimotlari muassasalari tarmogʻi yaratildi. 1991-yildan Qozogʻiston musulmonlari diniy boshqarmasi huzuridagi Imom-xatiblarni tayyorlash oliy islom instituti, 2001-yildan misrlik oʻqituvchilar dars beradigan „Nur-Muborak“ Misr islom madaniyati universiteti (2012-yildan nomi oʻzgartirilgan: „Nur“ Qozoq-Misr islom universiteti) [2] faoliyat yuritmoqda. Birgina 2004-2011-yillarda sanab oʻtganimiz oxirgi universitet islomshunoslik bo‘yicha 262 nafar mutaxassisni tayyorlagan. Ularning salmoqli qismi Qozog‘iston masjidlarida imom va noyib-imom bo‘lib ishlay boshlagan[2]. 2002-yilda Qozog‘iston Respublikasi Imom-xatiblari malakasini oshirish islom instituti ham ochildi[2]. Biroq, islom dinining mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotidagi ahamiyatini oshirib yubormaslik kerak — masalan, faqat 2012-yilda „Asil Arna“ birinchi islomiy telekanal paydo bo‘ldi [2]. Davlat hokimiyati organlari islom taʼlimini nazorat qilishga intilib kelmoqda — 2011-yildan boshlab mamlakatda „islomshunoslik“ mutaxassisligi boʻyicha davlat standarti paydo boʻldi va 2011-yilda ushbu mutaxassislik boʻyicha tahsil olayotganlar uchun 150 ta grant ajratilgan[3].

Qoʻshimcha maʼlumot

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qozogʻistonda islom diniga eʼtiqod qiluvchi millatlar, xalqlar, asosan, quyidagilar: qozoqlar, oʻzbeklar, uygʻurlar, dunganlar, tojiklar, qirgʻizlar, turkmanlar, tatarlar, boshqirdlar, Shimoliy Kavkazning bir qator xalqlari, ozarbayjonlar (ikkinchilari asosan shialikni qabul qiladilar)…

Va shuningdek…

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Islom liberalizmi
  • Qozogʻistonda koʻpxotinlilik
  • Qozogʻistondagi eng katta masjidlar roʻyxati
  1. „Аналитический отчёт «Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан года»“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-iyul.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Rudov G. A. Islam v Tsentralnoy Azii: masshtabi i perspektivi vliyaniya // Nauchno-analiticheskiy jurnal Obozrevatel — Observer. — 2014. — № 6 (293). — S. 60
  3. Rudov G. A. Islam v Tsentralnoy Azii: masshtabi i perspektivi vliyaniya // Nauchno-analiticheskiy jurnal Obozrevatel — Observer. — 2014. — № 6 (293). — S. 61