Oq peshonali kichik g‘oz
| Oq peshonali kichik g‘oz | |
|---|---|
 | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Qushlar |
| Oila: | Oʻrdaksimonlar |
| Urugʻ: | G'ozlar |
| Turlari: | Oq peshonali kichik g‘oz |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Anser erythropus (Linnaeus, 1758) | |
Oq peshonali kichik g‘oz ( lotincha: Anser erythropus) — o‘rdakdoshlar oilasiga mansub qush, kichik g‘oz turi. U parvoz paytida chiyillashi tufayli piskulka nomini olgan.
Umumiy xarakteristika
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oq peshonali g‘ozning rangi o‘xshash, ammo bo‘yi ancha kichikroq. Bundan tashqari, tumshug‘i ham kichkina. Katta oq peshonali gozlar deyarli boshning markaziy qismigacha borgan oq dog‘i bor. Tana uzunligi 53 dan 66 sm gacha, qanotlarini qoqqanda 120 dan 135 sm gacha boradi, katta qushlarning vazni 1,6 dan 2,5 kg.ni tashkil etadi.
Tarqatishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Amudaryo va Sirdaryo havzalari, Orolbo‘yi janubi, Dengizko‘l, Aydarko‘l, Chordara, Tolimarjon, Janubiy Surxon suv ombori (uchib o‘tish, qishlash) va Termiz yaqinidagi Amudaryo qayirlari. O‘zbekistondan tashqarida: Yevroosiyo shimolidagi tundra zonasi (uyalash); Rossiya, Qozog‘iston, Turkmaniston (uchib o‘tish, qishlash)[1] .
Hayot tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bahorgi uchib o‘tishi – fevral– aprelda, kuzgisi – oktyabr–noyabrda, dekabrdan — fevral oyigacha qishlaydi . Suv va qirg‘oq bo‘yidagi o‘simliklar bilan oziqlanadi, boshoqli don ekinlari maydonlariga kirib boradi.
Soni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Doimo kam bo‘lgan. Ayni pallada 200 tadan 2 mingtagachasi (dunyoda populyasiyasining 0,5–5% i) uchib o‘tadi va qishlaydi. Qishlaganda ushbu turga mansub qushlar deyarli uchramaydi. 2003 va 2005-yilda Amudaryo qayirlarida (mos ravishda 54 va 30 ta) qayd qilingan. 2007-yili Chimqo‘rg‘on suv omborida 16 tasi qishlagan. Tolimarjon suv omborida 2008 yilning yanvar oyida 22 ta, 2015 yilning dekabr oyida 20 ga yaqini qayd qilingan. Uchib o‘tish paytida Amudaryo qayirlarida soni bir necha o‘nlab va yuzga yaqin bo‘lgan galalar kuzatiladi. Jahondagi populyasiyasi (28–33 ming) tobora kamayib bormoqda.
Cheklovchi omillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Orol dengizi havzasi suv rejimining o‘zgarishi tufayli yashash joylarining buzilishi brakonyerlik. O‘tgan davrning 70-yillaridan beri uyalash maydoni 28% ga qisqardi.
Kon qazib olish taqiqlanadi. Sudochye, Qoraqir, Tuzkon buyurtmaxonalarida muhofaza ostiga olingan. Bonn konvensiyasining II Ilovasiga kiritilgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ {{{заглавие}}}.
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Rossiya Federatsiyasining Qizil kitobi M.: AST 2001
- Hayvonlarning hayoti. v.6 Qushlar. M.: Ma'rifat 1986 yil
- O‘zbekiston Respublikasining Qizil Kitobi 2022 (Wayback Machine saytida 2022-08-05 sanasida arxivlangan)