Nane Maryam cherkovi
Joylashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Urmiyadagi Nane Maryam cherkovi Cherkov koʻchasida joylashgan ( خیابان کلیسای) Chayyom yoʻlidan kelayotgan ( خیابان خیام) Yevangelist Avliyo Ioann cherkovida janubi-gʻarbda yoy boʻlib novdalar[1]. Gʻarbdagi qoʻngʻiroq minorasi bilan yangi Nane Maryam binosi toʻgʻridan-toʻgʻri Kirchstrassening sharqiy tomonida, eski bino esa sharqqa tutashgan. Nane Maryam cherkovi Evangelist Avliyo Ioann cherkovi[2] bilan koʻchalar blokida joylashgan boʻlib, uning eski binosi janubga toʻgʻridan-toʻgʻri bogʻlangan, taxminan 300 m. m Chayyam maydonidan shimoli-gʻarbda joylashgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ossuriya nasroniy anʼanalariga koʻra, bugungi cherkov oʻrnida zardushtiylarning olovli ibodatxonasi boʻlgan. Sharqning donishmandlari, oʻzlari zardushtiylar, Masih tugʻilganda osmonda Baytlahm yulduzini koʻrdilar, ular avval Quddusga, keyin Baytlahmga ergashdilar. Masih tugʻilib, Urmiyaga qaytib kelgach, ular oʻz maʼbadini xristian cherkoviga aylantirdilar. Sharqdan kelgan donishmandlar cherkovga dafn etilgani aytiladi. Ushbu hikoya Suriya tilida yozilgan qabr toshini Birinchi jahon urushi paytida rus qoʻshinlari Kiyevga olib kelishgan va u yerda hali ham muzeyda saqlanmoqda. Ushbu rivoyatga asoslanib, Urmiyadagi Avliyo Maryam cherkovi Baytlahmdagi Nativity cherkovidan keyin ikkinchi, Erondagi eng qadimgi cherkov hisoblanib kelinadi[3].
Qadimgi Nane Maryam cherkovi arxeologlar tomonidan oʻzining arxitekturasi — gumbazli arklar va ustunlar — Sosoniylar davriga toʻgʻri keladi, shuning uchun u keyinchalik 3-7-asrlarda qayta qurilgan. Ichki bezak 3—4-asrlarda qoʻllanilgan sosoniy va parfiya meʼmorchiligining elementlarini oʻzida mujassam etgan. miloddan avvalgi 3- asrgacha milodiy asr hukmronlik qilgan[3]. Katolik ommaviy axborot vositalarida qurilish vaqti 5 yoki 6- asrlar deb berilgan[2].
642-yilda Bafri ismli xitoylik malika cherkovga tashrif buyurdi, cherkovni rekonstruksiya qilishni moliyalashtirdi va Benjamin Arsanosning soʻzlariga koʻra, uning ismini 1918- yilda koʻrinadigan toshga oʻyib qoʻyildi. Malika davrida Sharq cherkovi Xitoyda kuchli ahamiyatga ega boʻlgan[4]. Bir necha asrlar oʻtib, cherkovga tashrif buyurgan Marko Polo uni tasvirlab bergan edi. 20-yillarning boshlarida cherkov kamtarona jabhaga ega edi, ammo rus pravoslav missionerlari Birinchi jahon urushi arafasida cherkovni koʻplab gumbazlar bilan rus uslubida qayta qurishdi[5]. Oʻsha paytda Urmiya 40% ga yaqin Xristianlar edi -armanlar, ham ossuriyaliklar ham xuddi shu koʻrsatkichda boʻlgan[2]. Biroq 1915-yilda Usmonli imperiyasi qoʻshinlari Urmiyaga yurish qildi va Suriya nasroniylarining genotsidi jarayonida bu yerda yashovchi nasroniylarni va bu yerga kelgan Usmonli imperiyasidan qochqinlarni qirgʻin qildi[6].Nane Maryam Ossuriya cherkovi vayron qilindi. 1922-yildan tirik qolgan ossuriyaliklarning bir qismi Urmiyaga qaytib kela boshladi. Cherkov saqlanib qolgan poydevorda qayta qurilgan, ammo 30 yildan keyin strukturaviy nuqsonlar tufayli qulab tushish natijasida vayronaga aylangan. Keyingi yillarda Ossuriya diasporasida, xususan, Qoʻshma Shtatlarda mablagʻ yigʻildi. Uning katta qismini Eysou Beyk xayriya qilgan[5]. Nane Maryamning eski cherkovi hozirgi koʻrinishida qayta qurilgan va shu bilan birga yangi cherkov oʻng qismida qurilgan[7]. 1963-yilda yangi cherkov ochildi[3]. Jamoat bugungi kungacha yaxshi holatda. Biroq, islom inqilobidan keyin va Eron va Iroq oʻrtasidagi urush tufayli xristianlarning kuchli koʻchib ketishi bugungi kungacha ham davom etib kelmoqda. 2012-yilda, qo‘shni Avliyo Ioann cherkovining pastori Ilyosning so‘zlariga ko‘ra, Urmiyada 1,2 millionlik shahar aholisidan atigi 5000 nafar ossuriyalik nasroniylar bor edi[2].
Arxitektura[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qadimgi Nane Maryam binosi maydonning oʻrtasida joylashgan. U toshdan yasalgan, bir nefli va deyarli kvadrat shaklida. Gʻishtdan yasalgan ustki joylar va uning tomi asl holatiga mos kelmaydi, lekin 1918-yilda vayron qilingan cherkov qayta tiklangan vaqtda qayta qurilgan. Qadimgi cherkovning kichik kirish joyi bor, undan siz kirish zaliga va u yerdan qurbongoh bilan haqiqiy cherkov zaliga oʻtishingiz mumkin. Eski cherkovning kirish dahlizining chap va oʻng tomonida Ossuriya ruhoniylarining qabri boʻlgan xonalar joylashgan. Qurbongohning oʻng tomonida tor, qisqa yoʻlak boʻlib, oʻng devorda pechka joylashgan boʻlib, unda Eucharistie uchun non pishirilgan. Uning yonida suvga choʻmish shrifti ham mavjud. Eski cherkovda ruhoniylar uchun ham jamoat uchun ham oʻrindiqlar mavjud emas[7].
Nane Maryamning bir navli yangi binosi toʻrtburchaklar shaklida va tekis tomli tomga ega. U eski binoning gʻarbiy tomonida joylashgan boʻlib, taxminan gʻarbiy-sharqiy yoʻnalishda sharqda qurbongoh va gʻarbda kichik yon koʻcha boʻlgan Kirchstrassedagi kirish joyi bilan joylashgan. Bu yerda, toʻgʻridan-toʻgʻri cherkovning oʻng tomonida, toʻrt qavatli cherkov minorasi toʻrtburchaklar kesimli va tepasida xochli uchli piramida peshtoq joylashgan.
Nane Maryam cherkovi Sharqdagi Ossuriya cherkovida odatdagidek oddiy va bezaksiz va rasmlarsiz hisoblanadi. Zamin gilam bilan qoplangan va tashrif buyuruvchilardan oyoq kiyimlarini yechib olishlari soʻraladi. [3]
Manblar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Peter Kerber: Iran — Das einstige Persien zwischen Tradition und Moderne. Trescher Verlag, Berlin 2013. Maryam-Kirche, S. 220.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Agnes Tandler: Im Iran gibt es immer weniger Christen — Das größte Problem ist die Auswanderung. Domradio, 10. Dezember 2012.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Holy Mary Church. ToIran.com, abgerufen am 13. September 2020.
- ↑ Joseph Yacoub: Persia at the beginning of Eastern Christianity: Impressions and Reflections. Atour, 17. September 2016.
- ↑ 5,0 5,1 Saint Mary Church Urmia. The Assyrian Church of the East Association, irangazette.com, abgerufen am 13. September 2020.
- ↑ Der Genozid an den Assyrern/Nestorianern. In: Tessa Hofmann (Hrsg.): Verfolgung, Vertreibung und Vernichtung der Christen im Osmanischen Reich 1912-1922. Lit Verlag, Berlin 2007 (2. Aufl.), S. 107f.
- ↑ 7,0 7,1 Church of Saint Mary (Naneh Maryam). Iran Tourism and Touring Organization, abgerufen am 13. September 2020.