Muhammad Yoqubxon

Muhammad Yoqubxon
محمد يعقوب خان
Muhammad Yoqubxon; محمد يعقوب خان
	[[Afgʻoniston davlati rahbarlari roʻyxati \|Afgʻoniston amiri]]
	; Muhammad Yoqubxon
Afgʻoniston amiri
Saltanat	1879-yil 21-fevral – 12-oktyabr
Coronation	yoʻq
Oʻtmishdoshi	Sheralixon
Davomchisi	Ayubxon
Tugʻilishi	1849-yil ; Kobul, Afgʻoniston amirligi
Vafoti	15-noyabr 1923-yil ; Shimla, Britaniya Hindistoni
Farzandlari	Abdulshokirxon; Abdulalixon; Abdulkarimxon; Abdulazizxon; Nurmuhammadxon
Sulola	Barakzoi sulolasi
Otasi	Sheralixon
Onasi	Maryam begim

Muhammad Yoqubxon (pushtu/dariy : محمد يعقوب خان; 1849^[2] – 1923-yil 15-noyabr) – 1879-yil 21-fevraldan 12-oktyabrgacha Afgʻoniston amiri. U pushtun boʻlib, avvalgi hukmdor Sheralixonning oʻgʻli boʻlgan.

Muhammad Yoqubxon 1863-yilda Hirot viloyatiga hokim etib tayinlangan 1870-yilda u otasiga qarshi isyon koʻtarishga qaror qildi, ammo muvaffaqiyatsizlikka uchradi va 1874-yilda qamoqqa tashlandi.

Ikkinchi ingliz-afgʻon urushi 1878-yilda boshlanib, Sheralixon Afgʻoniston poytaxtidan qochib ketdi va oxir-oqibat 1879-yil fevral oyida mamlakat shimolida vafot etdi. Sheralining vorisi sifatida Yoqub 1879-yil may oyida Buyuk Britaniya bilan Gandamak shartnomasini imzoladi va Afgʻonistonning tashqi ishlari ustidan yagona nazoratni Britaniya imperiyasiga topshirdi. Shu yilning oktyabr oyida Ayubxon boshchiligidagi bu kelishuvga qarshi qoʻzgʻolon Yoqubxonning taxtdan ketishiga olib keldi^[3]. Uning oʻrniga yangi hukmdor Amir Ayubxon oʻtirdi.

Gandamak shartnomasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi ingliz-afgʻon urushi paytida inglizlar amir Sherali qoʻshinlarini magʻlub etishdi, Jalolobodda qishlashdi va yangi Amir Yoqubxon oʻz shartlarini qabul qilishlarini kutdilar. Muzokaralardagi asosiy shaxslardan biri Per Lui Napoleon Kavagnari edi, u Sharqiy Hindiston armiyasida 1-Bengal Fusiliersda xizmat qilgan va keyin siyosiy xizmatga oʻtgan, Peshovarda komissar oʻrinbosari boʻlgan va vitse-qirol Lord Litton tomonidan elchi etib tayinlangan. 1878-yilda Kobulga topshirilgan missiyani afgʻonlar davom ettirishdan bosh tortdilar. Ushbu rad etish ikkinchi afgʻon urushiga olib kelgan bir qator voqealardan biri edi.

1879-yil may oyida Yoqubxon Jalolobod yaqinidagi Gandamak qishlogʻiga borib, Kavagnari bilan muzokaralar olib bordi, natijada Gandamak shartnomasi imzolandi, buning natijasida Amir Britaniyaga hududlarni berdi va Kobuldagi Britaniya elchisini qabul qildi. Kavagnari 1879-yil iyul oyida Kobulda Britaniya rezidenti lavozimini egalladi. U ehtiyotkorlikdan koʻra beparvo va takabbur ekanligi maʼlum boʻldi va uning elchi sifatidagi roli hatto baʼzi inglizlar tomonidan adolatsiz deb hisoblangan. Kobuldagi vaziyat keskin edi va oxir-oqibat amir tomonidan maosh olmagan baʼzi afgʻon qoʻshinlari isyon koʻtarib, 1879-yil sentyabr oyida Kavagnari va uning missiyasini oʻldirishdi. Shartnomaga qaramay, urush hali tugamagan edi va Britaniya qoʻshinlari Kobulni bosib olish, xavfsizlikni taʼminlash va afgʻonlarga qarshi jazo choralarini koʻrish uchun togʻlarda chaqirildi. Yoqubxon taxtdan voz kechib, Britaniya lagerida panoh topdi va dekabr oyida Hindistonga yuborildi^[3].

Ommaviy madaniyatda eslanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhammad Yoqubxon MM Kayening 1978-yildagi "The Far Pavilions" romanida paydo boʻladi. Roman 1984-yilgi mini-seriya tomonidan moslashtirilgan boʻlib, unda Atul Tandon Xon obrazini tasvirlaydi.

Eʼtiborli iqtiboslari[tahrir | manbasini tahrirlash]

“

Men Afg‘oniston hukmdori bo‘lgandan ko‘ra, xizmatkoring bo‘lib, o‘t o‘rib, bog‘ingni parvarish qilganim ma’qul^[4] – Yoqubxon, Britaniya vitse-qiroliga aytgan gapi, 19-asr.

”

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Adamec, Ludwig W.. Historical and Political Who's who of Afghanistan (en). Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, 1975 — 220 bet. ISBN 9783201009218.
↑ McChesney, Robert. The History of Afghanistan (6 vol. set): Fayż Muḥammad Kātib Hazārah's Sirāj al-tawārīkh (en). BRILL, 2012-12-19. ISBN 978-90-04-23498-7.
↑ ^3,0 ^3,1 Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Yakub Khan" Encyclopædia Britannica 28 (11chi nashri) Cambridge University Press p. 898 Chisholm, Hugh, ed.
↑ Raofi, Wahab (November 25, 2007), The Orange Grove: Peace plan for Afghanistan, Orange County Register^{[sayt ishlamaydi]}

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Humkdorlik unvoni
Oʻtmishdoshi: Sheralixon	Barakzoi sulolasi Afgʻoniston amiri 1879	Vorisi: Ayubxon

[lud-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Adamec, Ludwig W.. Historical and Political Who's who of Afghanistan (en). Akademische Druck- u. Verlagsanstalt, 1975 — 220 bet. ISBN 9783201009218.

[ches-2] McChesney, Robert. The History of Afghanistan (6 vol. set): Fayż Muḥammad Kātib Hazārah's Sirāj al-tawārīkh (en). BRILL, 2012-12-19. ISBN 978-90-04-23498-7.

[EB1911-3] 3,0 ^3,1 Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Yakub Khan" Encyclopædia Britannica 28 (11chi nashri) Cambridge University Press p. 898 Chisholm, Hugh, ed.

[4] Raofi, Wahab (November 25, 2007), The Orange Grove: Peace plan for Afghanistan, Orange County Register^{[sayt ishlamaydi]}

[1]

[2]

[3]

[4]

k m t Afgʻoniston hukmdorlari
Xotakiylar davlati	Mir Vays Xotakiy Abdulaziz Xotakiy Mahmud Xotakiy Ashraf Xotakiy Husayn Xotakiy
Durroniylar davlati	Ahmadshoh Durroniy Temurshoh Durroniy Zamonshoh Durroniy Mahmudshoh Durroniy Shujo ul-Mulk Alishoh Durroniy Ayubshoh Durroniy
Barakzoilar amirligi	Sulton Muhammadxon Doʻstmuhammadxon Vazir Akbarxon Sheralixon Muhammad Afzalxon Muhammad Aʼzamxon Muhammad Yoqubxon Muhammad Ayubxon Abdurahmon Habibullo Jahondodxon Nasrullaxon
Barakzoi qirolligi	Omonullaxon Abdulkarim Inoyatullaxon
Saqqovistlar amirligi (tan olinmagan)	Habibullo Kalakoniy
Barakzoi qirolligi (qayta tiklangan)	Nodirshoh Muhammad Zohirshoh Muhammad Salemai
Yotiq yozuvda keltirilganlari mahalliy isyonkor hukmdorlarni bildiradi