Maxzan ul-asror

Maxzan ul-asror
	; Maxzan ul-asror, Darveshga borish.
Asl nomi	مخزن‌الاسرار
Muallif(lar)	Nizomiy Ganjaviy
Tarjimon(lar)	Jamol Kamol
Til	Forscha
Janr(lar)i	masnaviy

Maxzan ul-asror (forscha: مخزن‌الاسرار, tarjimasi: Sirlar xazinasi) fors shoiri Nizomiy Ganjaviyning (1141–1209) mashhur Masnaviysining nomi. Asar Nizomiy Xamsasining ilk dostoni va didaktik adabiyotning koʻzga koʻringan namunalaridan biri. Bu masnaviyda 2 250 ga yaqin forscha bayt mavjud boʻlib, Ganjaviy uni 40 yoshida tamomlagan va oʻshandan beri u hamisha fors adabiyotidagi eng muhim sheʼriy va yozma asarlardan biri hisoblanib kelgan^[1]^[2].

Asar quyidagi bayt bilan boshlanadi^[3]:

بسم الله الرحمن الرحیم هست کلید در گنج حکیم

Mehribon va rahmdil Alloh nomi bilan boshlayman Donolik xazinasi kalitidir

Syujeti[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Maxzan ul-asror“ asarining asosiy mavzusi insonlarni oʻz-oʻzini bilishga, ilohiyotga, yaxshi odat va xulq tanlashga chorlashdan iborat. Nizomiy Ganjaviy bu asarning birinchi baytini Alloh nomi va zikri bilan boshlab, davomida tasavvufning asosiy tamoyillaridan biri, yaʼni Allohning borligi va uning vojibligining birligiga ishora qilgan. „Maxzan ul-asror“ lirik hikoya va adabiyot tarzida tomoshabinga taqdim etilayotgan tasavvufiy fikrlar va nasihatlarga boy; Bu tushunchalar oʻquvchi uchun baʼzan qiyin boʻlib, misralar koʻpincha murakkablikka ega^[4]^[5].

„Maxzan ul-asror“ tushunchasini quyidagicha tasniflash mumkin: birinchi navbatda insonning dunyoda eʼtiborsizligi, soʻngra dunyoning obroʻsizligi va beqarorligi, soʻngra insonning Xudo bilan munosabati, toʻrtinchidan ijtimoiy masalalar va nihoyat siyosat va hukumat^[6]^[7]^[8].

Nizomiy aytadiki, men „Maxzan ul-asror“ni kuylamoqchi boʻlganimda, bosh farishta menga: „Sen odamlarga sheʼr yozmoqchisan, nima demoqchi ekaningni bil, shuning uchun oʻzingni qalbing bilan tozala, qalbingga ergash, shunda oʻzing qurishing mumkin“. Keyin Nizomiy aytadiki, men bosh farishtaning soʻzlariga amal qildim va „qalb oʻqituvchisi“ga ergashdim. Oʻshandan buyon yurak bilan oʻylagan tunlari haqida gapiradi. Bu misralar juda murakkab va ayni paytda goʻzaldir. Ular jahon adabiyotidagi birinchi surrealistik matnlar hisoblanishi mumkin. Chunki u surrealistik matnlarga oʻxshash masalalar haqida gapiradi. U hatto „Koʻnglimga kirib, uning uylarini koʻrdim“ deyishgacha boradi^[6]^[7].

Parcha[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maxzan ul-asror 60 boʻlimdan iborat, quyidagi misralar „Tunni tasvirlash va dilni bilish“ deb nomlangan 15-boʻlimdan olingan^[9]^[10]^[11]^[12]:

دور شو از راهزنان حواس راه تو دل داند دل را شناس

Eʼtiboringni yovuzlardan uzoqlashtir
Taqdiringni dil biladi, qalbingni bil

عرش روانی که ز تن رسته‌اند شهپر جبریل به دل بسته‌اند

Tanadan ozod qilingan osmon chavandozlari
Ular bor boʻlgan Jabroil super qanotlari qalbdan toʻplangan

وانکه عنان از دو جهان تافتست قوت ز دیواره دل یافتست

Va ikki dunyodan ozod boʻlgan
U bu qobiliyatni qalb hamrohligidan olgan

Yaratilish sanasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitobning oʻzida toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita tartib etilish sanasi va boshqa nufuzli asarlarda ushbu asarning yaratilgan sanasi aniq koʻrsatilmaganligi sababli, uning sanasini aniq aytib boʻlmaydi. Biroq, Nizomiy oʻzining boshqa asarlarida asarlarning boshqa juda toʻgʻri tarixini, bolaning yoshi va boshqa tarix materiallarini ham Ozarbayjon va Arron tarixini oʻrganib, qiyosiy tadqiq qilib berganligini hisobga olsak, bu asar 1165-1173-yillarda yaratilgan (ehtimol 1173-yilga yaqin) deb taxmin qilish mumkin^[13]^[14].

Bagʻishlov[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nizomiy Ganjaviy kitobni oʻsha paytda Arzinjon hokimi boʻlgan Faxriddin Bahramshohga bagʻishlagan^[13]^[14]^[15]^[16].

Tarjimasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitob ingliz^[17], nemis^[18], turk^[19]^[20], kurd^[21] hamda oʻzbek tillariga tarjima qilingan.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ JTP de Bruijn. Persian Sufi Poetry, An Introduction to the Mystical – Taylor and Francis (Routledge) 1997 pp. 97–98
↑ „کتاب مخزن الاسرار حکیم نظامی گنجه_ای [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ نظامی, الیاس بن یوسف; دستگردی, وحید. مخزن الاسرار (fa). تهران: قطره.
↑ „کتاب مخزن الاسرار اثر نظامی گنجوی _ ایران کتاب“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „مخزن الاسرار - کتاب اسم“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ ^6,0 ^6,1 „تاملی بر مخزن الاسرار نظامی“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ ^7,0 ^7,1 „"مخزن الاسرار" نخستين گنجينه نظامي است _ ایبنا“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „معرفی کتاب مخزن الاسرار“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „گنجور » نظامی » خمسه » مخزن الاسرار » بخش ۱۵ - در توصیف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „ناطقه _ نظامی _ خمسه _ مخزن الاسرار _ بخش ۱۵ – در توصیف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „مخزن الاسرار نظامي - مخزن الاسرار - در توصيف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „مخزن الاسرار: در توصیف شب و شناختن دل - شعر فارسی“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ ^13,0 ^13,1 „گزیده‌ی مخزن‌الاسرار - بهان بوک“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ ^14,0 ^14,1 „دانلود کتاب مخزن الاسرار - کتابناک“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „مخزن الاسرار by Nizami Ganjavi“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „دانشنامه ایران زمین - مخزن الاسرار“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ Darab, Gholam Hossein. Treasury of Mysteries, translation of Makhzanol Asrar. (London:. Arthur Probsthain, 1945).
↑ „زبان خیال‌انگیز نظامی - کتابخانه تخصصی ادبیات“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „کتاب مخزن الاسرار به زبان ترکی [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „مخزن الاسرار نظامی با ترجمه_ی منظوم ترکی ابوالفضل حسینی (حسرت) - سایت دوستداران دکتر حسین محمد زاده صدیق (دوزگون)“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.
↑ „کتاب مخزن الاسرار به زبان کردی [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

[JTP-1] JTP de Bruijn. Persian Sufi Poetry, An Introduction to the Mystical – Taylor and Francis (Routledge) 1997 pp. 97–98

[moa5-2] „کتاب مخزن الاسرار حکیم نظامی گنجه_ای [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa1-3] نظامی, الیاس بن یوسف; دستگردی, وحید. مخزن الاسرار (fa). تهران: قطره.

[moa9-4] „کتاب مخزن الاسرار اثر نظامی گنجوی _ ایران کتاب“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa10-5] „مخزن الاسرار - کتاب اسم“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa12-6] 6,0 ^6,1 „تاملی بر مخزن الاسرار نظامی“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa13-7] 7,0 ^7,1 „"مخزن الاسرار" نخستين گنجينه نظامي است _ ایبنا“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa14-8] „معرفی کتاب مخزن الاسرار“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa15-9] „گنجور » نظامی » خمسه » مخزن الاسرار » بخش ۱۵ - در توصیف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa16-10] „ناطقه _ نظامی _ خمسه _ مخزن الاسرار _ بخش ۱۵ – در توصیف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa17-11] „مخزن الاسرار نظامي - مخزن الاسرار - در توصيف شب و شناختن دل“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa18-12] „مخزن الاسرار: در توصیف شب و شناختن دل - شعر فارسی“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa6-13] 13,0 ^13,1 „گزیده‌ی مخزن‌الاسرار - بهان بوک“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa7-14] 14,0 ^14,1 „دانلود کتاب مخزن الاسرار - کتابناک“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa8-15] „مخزن الاسرار by Nizami Ganjavi“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa11-16] „دانشنامه ایران زمین - مخزن الاسرار“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[en-17] Darab, Gholam Hossein. Treasury of Mysteries, translation of Makhzanol Asrar. (London:. Arthur Probsthain, 1945).

[moa19-18] „زبان خیال‌انگیز نظامی - کتابخانه تخصصی ادبیات“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa20-19] „کتاب مخزن الاسرار به زبان ترکی [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa21-20] „مخزن الاسرار نظامی با ترجمه_ی منظوم ترکی ابوالفضل حسینی (حسرت) - سایت دوستداران دکتر حسین محمد زاده صدیق (دوزگون)“ (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[moa22-21] „کتاب مخزن الاسرار به زبان کردی [چ1 -کتاب گیسوم“] (fa). Qaraldi: 2021-yil 6-may.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]