Turkmanlar: Versiyalar orasidagi farq
k Bot: Migrating 48 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q484472 (translate me) |
|||
| Qator 63: | Qator 63: | ||
[[el:Τουρκομάνοι]] |
[[el:Τουρκομάνοι]] |
||
[[hi:तुर्कमेन लोग]] |
|||
25-Mart 2013, 09:17 dagi koʻrinishi
| Turkmanlar | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
[[Fayl: A Turkman qizi turkmanlarning milliy kiyimida.|300px]] | |||||||||||||||||||||
| Umumiy aholi soni | |||||||||||||||||||||
|
7 million (est.) | |||||||||||||||||||||
| Katta aholiga ega mintaqalar | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Tillar | |||||||||||||||||||||
| Turkmancha | |||||||||||||||||||||
| Dinlar | |||||||||||||||||||||
| Sunnat Islom. | |||||||||||||||||||||
| Qarindosh etnik guruhlar | |||||||||||||||||||||
| Turkiy xalqlar |
Turkmanlar (turkm. Türkmenler) — Turkiy millat. Turkman tilida gapirishadi. Asosiy xalqi Islom diniga eʼtiqod qiladi. Turkmanlarning bir qismi Eron, Afgʻoniston va Rossiyada istiqomat qilishadi. Boshqa turkiy xalqlar qardosh xalqlar hisoblanishadi. Eng yaqinlari turklar va ozarbayjonlar. Asosiy mashgʻuloti koʻchmanchi chorvachilikdir. Turkmanlar dunyoga oʻzlarining otlari bilan juda mashhurdirlar, ayniqsa axaltekin otlari.
Tarix
- Eramizdan oldinga 2000-yillarda hozirga Turkmaniston hududida Margʻiyona davlati tashkil topgan.
- VI—IV asrlarda bu hudud Ahamoniylar keyin esa, Iskandar Zulqarnayn qoʻli ostida boʻlgan.
- Eramizdan oldingi III-asrda Parfiya qirolligi tarkibida (poytaxti — Nisa), keyinchalik Sosoniylar imperiyasi tarkibida.
- V-VIII asrlarda eftaliylarga qaram boʻlgan, keyin Turk xoqonligi tarkibiga kirgan, keyin esa arablar tomonidan bosib olingan. 776—783-yillarda xalq Muqanna boshchiligida arablarga qarshi qoʻzgʻalon loʻtargan (Muqanna qoʻzgʻaloni).
- IX-Xasrlarda Toxiriylar va Somoniylar tarkibiga kirgan.
- XIda Turkmaniston hududini oʻgʻuzlar ishgʻol qilishadi va mahalliy eroniy xalqlar bilan aralshgan holda turkman etnosini vijudga keltirishadi.XI asrda birinchi turkman davlati tashkil topadi va bu davlatni nomi Saljuqiylar imperiyasi deb atalgan poytaxti Marv shahri boʻlgan.
- XII asr boshlarida moʻgʻullar tomonidan bosib olinadi va Ilxonlar davlati tarkibiga kiradi. Keyin esa Temuriylar davlati tarkibiga kiradi.
- XVI-XVII asrlarda Xiva va Buxoro xonliklari tarkibida boʻlgan.
- 1869—1885 yillarda Rossiya tomonidan bosib olinadi (Kaspiyorti viloyati).
- 1917-yilning noyabr-dekabr oylarida sovet tuzumi oʻrnatilgan.1921-yilning 7-avgustida Turkmaniston hududi Turkiston ASSR tarkibiga kiritiladi.1924-yilning 27-oktabrida milliy chegaralanish tufayli Turkmaniston SSRga aylantiriladi.
- 1991-yilda Turkmaniston erkinlika erishadi.
Tili
Turkmancha Oltoy tillar oilasining Turkiy tillar boʻlimi Oʻgʻuz guruxiga mansubdir. Turkmanchaning Arab alifbosidagi, Lotin alifbosidagi va Kirill alifbosidagi yozuvlarini uchratish mumkin. Mustaqillikdan soʻng hukumat Kirill alifbosidan Lotin alifbosiga oʻtishga qaror berdi va ayni paytda bu davom etmoqda.
Din
Arablar kelguniga qadar turkmanlar Tangritanlik, Zardushtiylik, Buddizm dinlariga sigʻinar edi. Milodiy 8-asrlardan boshlab turkmanlar Islom dinini qabul qila boshladilar. Ayni paytda turkmanlar musulmonlikning Sunnat mazhabidadir.
Manbalar
- ↑ CIA World Factbook Turkmenistan
- ↑ CIA World Factbook Turkey
- ↑ [About 37 % of the population of Golestan province of 1,687,086]
- ↑ CIA World Factbook Afghanistan
- ↑ RFE/RL Turkmenistan: President Shows No Sign Of Welcoming Refugee Kinsmen
- ↑ 2002 Russian census
- ↑ „About number and composition population of Ukraine by data All-Ukrainian census of the population 2001“. Ukraine Census 2001. State Statistics Committee of Ukraine. Qaraldi: 2012-yil 17-yanvar.