Lomlar
| Lom Bosha | |
|---|---|
 Bosha loʻlilari, 19-asr | |
| Jami aholi soni | |
| 10-12 ming | |
| Eng koʻp tarqalgan hududlari | |
 Turkiya |
12 minggacha |
 Armaniston |
8-9 ming |
 Gruziya |
bir necha yuz |
| Tillari | |
| Lomavren, Arman tili, Gruzin tili, Turk tili | |
| Dini | |
| Islom (Turkiyada), Xristian | |
| Etnik guruhlari | |
|
Roman, Domlar, Domba, Ghorbati boshqa Hind-Aryanlar | |
 |
| Arman madaniyati |
|---|
|
Arxitektura • Sanʼat Oshxona • Raqs • Libos Adabiyot • Musiqa • Tarix |
| Mamlakatlar yoki mintaqa boʻyicha |
|
Armaniston • Artsax Shuningdek qarang: Togʻli Qorabogʻ----Arman diasporasi Rossiya • Fransiya • Hindiston AQSh • Eron • Iroq • Gruziya Ozarbayjon • Urugvay Livan • Suriya • Ukraina (Qrimdagi) Polsha • Kanada • Avstraliya Turkiya • Gretsiya • Kipr Misr • Singapur • Bangladesh • Xitoy |
| Kichik guruhlar |
| Hamshenlar • Cherkesogai • Arman-tatlar • Lomlar • Hayxurum |
Lom xalqi (turkcha: Lomlar, shuningdek, lom boʻlmaganlar tomonidan Bosha yoki Posha (turkcha: Poşa; armancha: Բոշա; gruzincha: ბოშა; ruscha: Bosha) yoki Arman Romani (ruscha: армянские цыгане; armancha: հայ գնչուներ) yoki Kavkaz romani[1] (ruscha: кавказские цыгане) sifatida) Hind yarimorolidan kelib chiqqan etnik guruh[2]. Ularning Lomavren tili aralash til boʻlib, Hind-Aryan substratini Arman tili bilan birlashtiradi.
Aholi soni
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Sovet Transkavkazidagi Lom/Bosha | |||
| Yil | Armaniston | Gruziya | Ozarbayjon |
|---|---|---|---|
| 1926[3] | 2
|
333
|
333
|
| 1939[4] | 7
|
727
|
400
|
| 1959[5] | 18
|
1,024
|
577
|
| 1970[6] | 12
|
1,224
|
843
|
| 1979[7] | 59
|
1,223
|
121
|
| 1989[8] | 48
|
1,744
|
145
|
Guruhning tarqoq va koʻpincha assimilyatsiya qilinganligi tufayli mavjud Boshaning aniq sonini aniqlash qiyin. Hisob-kitoblarga koʻra, Armaniston va Gruziya boʻylab faqat bir necha ming kishini topish mumkin, Armaniston hukumati aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Armanistonda faqat 50 kishi yashaydi deb koʻrsatilgan[9].
Tarqatilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Boshaning kontsentratsiyasini Armanistonning Yerevan va Gyumri shaharlarida topish mumkin. Armanistondagi boshaning bir qismi arman tilini qabul qilib, kattaroq arman aholisi bilan assimilyatsiya qilingan[10].
Gruziyada Tbilisi, Kutaisi, Akhalkalaki va Axalsixe kabi shaharlarda yashaydilar[2]. Ular elak ishlab chiqaruvchi kabi kasblar uchun qayd etilgan.
Turkiyada lomlar yoki posholar 19-asrda islomni qabul qilib, turk madaniyatini oʻzlashtirgan[11]. Ular asosan Artvin, Rize, Ardahan va Karsda yashaydilar va oʻzlarini mesxetin turklari deb taʼriflaydilar, oʻzlarining lomlardan kelib chiqishini yashirib, armancha soʻzlarda Hemshinlar bilan aloqa qilishadilar[12].
Tili
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lomlarning muloqot tili – arman tilidir (Gʻarbiy lahjalar), ammo hozirgi kungacha yashirin til – Lomavren ham mavjud boʻlib, unda hind-aryan tilidan kelib chiqqan lugʻat fondidan va arman tilining grammatikasidan foydalanadi. Bu til, lomlar aytayotgan gaplarini boshqalar tushunishini istamaganida, yashirin suhbatlarda ishlatadi. Xristianlik lomlarning psixologiyasi va dunyoqarashida katta iz qoldirgan boʻlsa-da, anʼanaviy faoliyat va turmush tarzi bugungi kungacha saqlanib qolgan. Barcha arman lomlari oʻzlarini armanlar deb bilishadi, garchi kundalik ong darajasida ular qandaydir begonalikni his qilishsa ham. Lomlar ijtimoiy ierarxiyada past oʻrinni egallaganligi sababli, ular baʼzan ushbu etnografik guruhga mansubligini yashirishadi. Qanday boʻlmasin, lomlar oʻzlarini paradoksal holatda topishadi – ular „sof“ armanlar emasligini bilib, lomlar armanlardan kelib chiqqanligini har tomonlama isbotlashga harakat qiladi. Masalan, ular orasida armanlarda toʻgʻridan-toʻgʻri mashhur boʻlgan arman boʻlmagan (evropa, rus) nomlar deyarli yoʻq. Arman lomlari oʻzlarining assimilyatsiya jarayonini tezlashtirishga harakat qilmoqdalar. Tadqiqotchi V. Voskanyan (2011) yaqin kelajakda bu guruh butunlay yoʻq boʻlib ketishini taxmin qiladi[13].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Journal / Gypsy Lore Society, Volume 1. Gypsy Lore Society, 1908.
- ↑ 2,0 2,1 „Info on Bosha – Armenian Roma“. RomNews Network Community (2007-yil 28-oktyabr). 2007-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-avgust.
- ↑ „Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.“. www.demoscope.ru. 2011-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.“. www.demoscope.ru. 2011-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.“. demoscope.ru. 2011-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.“. www.demoscope.ru. 2007-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.“. www.demoscope.ru. 2007-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.“. www.demoscope.ru. 2012-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „POPULATION AND PEOPLE – People – Armenia Travel, History, Archeology & Ecology – TourArmenia – Travel Guide to Armenia“. Tacentral.com. Qaraldi: 2018-yil 9-yanvar.
- ↑ Wixman. The Peoples of the USSR. p. 30
- ↑ „THE GYPSIES OF ISTANBUL | History of Istanbul“. istanbultarihi.ist. Qaraldi: 2023-yil 28-yanvar.
- ↑ „Tarihten günümüze Lomlar veya Poşalar“ (tr). Agos (2017-yil 13-fevral). Qaraldi: 2023-yil 28-yanvar.
- ↑ Восканян 2011.
Kitob manbalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Marushiakova, Elena and Popov, Vesselin. „The 'Gypsies' (Dom – Lom – Rom) In Southern Caucasus (Georgia, Armenia, Azerbaijan)“ Preserving the Roma Memories. Festschrift in Honor of Dr. Adam Bartosz, hrsg. v. Kyuchukov, Hristo, Marushiakova, Elena, Popov, Vesselin (Roma 7)., 2020. IJBF Online [1]. Accessed 2023-07-14.
Tashqi havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vikiomborda Lom people mavzusiga oid fayllar bor- Marushiakova, Elena and Vesselin Popov. 2016. Gypsies of Central Asia and Caucasus. London: Palgrave Macmillan.
- Roma and Gypsies
