Izz-un-Nissa

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Izz-un-Nissa
Turmush oʻrtogʻi
Shah Jahan
(turm. 1617; d. 1666)
Farzandlari Jahan Afroz Mirza
Uy Timurid (by marriage)
Otasi Shahnawaz Khan
Dini Islam

Izz-un-Nissa Begum Boburiylar imperatori Shoh Jahonning uchinchi xotini edi. U xalq orasida Akbarobodi Mahal nomi bilan mashhur (bu uning Akbarobod shahridan ekanligidan dalolat beradi)[1] va Shohjahonoboddagi (hozirgi Eski Dehli) Akbarobodi masjidini foydalanishga qurgan.[2] Uni Sirhindi Begum deb ham atashadi.[3]

Oila[tahrir | manbasini tahrirlash]

Izz-un-Nissa Begum Mirzo Irojning qizi boʻlib, Shohnavazxon unvoniga ega edi. U Abdul Rahim Xon-I-Xonaning oʻgʻli va Bayramxonning nabirasi edi.[4] Bayramxon qora qoʻy turkman Pir-ali Baharluning avlodi edi.[5] Uning akasi Mirzoxon Manuchir bor edi.[6]

Nikoh[tahrir | manbasini tahrirlash]

1617-yilda Dekan gʻalabasidan soʻng, shahzoda Xurram (boʻlajak Shoh Jahon) otasi imperator Jahongirga Izz-un-Nissaning bobosi Abdul Rahimxonga yangi himoyalangan janubiy orollarning gubernatorligini berishni taklif qildi. U, shuningdek, Izz-un-Nissaning otasi Shohnavaz Xonni amalda janubiy orollarning bosh qoʻmondoni etib tayinladi. Ikkala tayinlash ham ularning Shoh Jahonga boʻlajak sodiqligini kafolatlashga xizmat qildi. U Shohnavazning yosh qizi Iz-un-Nissa Begimni uchinchi xotini qilib olib, anʼanaviy tarzda toʻyni mustahkamroq bogʻladi.[7] Otasi Jahongir bilan maslahatlashishni ham ovora qilmadi. Biroq, Shoh Jahon hukmronligi davridagi saroy biografi Muhammad Amin Qazviniyning soʻzlariga koʻra, nikoh shahzodaga majburlangan.[7] Toʻy 1617-yil 2-sentabrda Burhonpurda boʻlib oʻtdi va toʻliq „diniy ruxsat etilgan nikoh marosimi orqali ulangan nikoh rishtasi“ edi.[7]

1619-yil 25-iyunda Agrada[7]u oʻzining yagona farzandini, oʻgʻlini dunyoga keltirdi. Jahongir unga Sulton Jahon Afroʻz Mirzo deb ism qoʻydi. Ammo bola qulay vaqtda tugʻilmagani uchun uni oʻziga qoʻymay, oʻzining katta bobosi Abdul Rahimxonning Dekan shahridagi Abdul Rahimning qizi, marhumning bevasi Janan Begum bilan birga yubordi. Doniyor Mirzo uning qaramogʻiga olinadi.[8] Jahongir oʻzining " Tuzk-e-Jahangiriy " xotiralarida 1621-yilda barcha munajjimlar chechak bilan kasallangan Shoh Jahonning oʻgʻli shahzoda Shoh Shuja vafot etadi, deb oʻylashganini aytadi. Biroq, munajjim Joʻtik Rayning aytishicha, Jahongirga yoqmagan oʻgʻillaridan yana biri vafot etadi. Shunday qilib, Izz-un-Nissning oʻgʻli 1621-yil martida Burhonpurda bevaqt vafot etdi.[9][7]

Zamonaviy yilnomachi Inoyat Xonning soʻzlariga koʻra, Shoh Jahon unga va Qandahori Begumga uylangan boʻlsa-da, "Ammo uning butun zavqi shu taniqli xonimga (Mumtoz Mahal) qaratilgan ediki, u boshqalarga nisbatan his-tuygʻularini his qilmadi. Uning marhum janoblariga qilgan mehrining mingdan bir qismi.[8] Qazviniyning soʻzlariga koʻra, „bu ikki xotin xotinlik unvonidan boshqa narsaga ega emas edi“.[10] Biroq, Mumtoz Mahal vafotidan soʻng, Inoyat Xon Izz-un-nissa Begum va Fotehpuri Mahal (uning yana bir xotini) imperator tomonidan eʼtiborga loyiq koʻrilganini aytadi.[11]

Oʻlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Izz-un-Nissa 1666-yilda vafot etganida uning farovonligi haqida qattiq qaygʻurgan eri omon qoldi. U 12 yildan keyin 1678-yil 28-yanvarda Agra shahrida vafot etdi. Izz-un-Nissa Begum Shohjahonobod (hozirgi Eski Dehli) chekkasidagi Sabji Mandi hududida oʻzi tomonidan tashkil etilgan Sirhindi bogʻiga dafn etilgan. Uning qabri Sirhindi Begim qabri deb ataladi. Bu Izz-un-Nissa Begumning yana bir unvoni boʻlsa kerak.[3]

Arxitekturaga qoʻshgan hissasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Izz-un-Nissa Begum Dehli janubidagi yirik bozorda saroy va taʼsirchan masjidni taqdim etdi. Shoh Jahon bu masjiddan 1656-yilda oʻziniki qurib bitkazilguncha namoz oʻqish uchun foydalangan. U endi mavjud emas, lekin 19-asr rasmlari masjid Fotehpuri Mahal (Shoh Jahonning yana bir xotini) va Jahonara Begum tomonidan qurilgan zamonaviy masjidlarga oʻxshashligini koʻrsatadi.[12]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Blake, Stephen P.. Shahjahanabad : the sovereign city in Mughal India, 1639–1739. Cambridge: Cambridge University Press, 2002 — 63 bet. ISBN 9780521522991. 
  2. ↑ Fanshawe, H. C.. Delhi, Past and Present (en). Asian Educational Services, 1998 — 43 bet. ISBN 9788120613188. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Sarker, Kobita. Shah Jahan and his paradise on earth : the story of Shah Jahan's creations in Agra and Shahjahanabad in the golden days of the Mughals, 1. publ., Kolkata: K.P. Bagchi & Co., 2007 — 39 bet. ISBN 9788170743002.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Sarker" defined multiple times with different content
  4. ↑ Bibliotheca Indica – Volume 61, Issue 1. Baptist Mission Press, 1873 — 334–337 bet. 
  5. ↑ Begum, Gulbadan. The History of Humayun (Humayun-Nama). Royal Asiatic Society, 1902 — 281 bet. 
  6. ↑ Shāhnavāz Khān Awrangābādī. Maāthir-ul-umarā: being biographies of the Muhammādan and Hindu officers of the Timurid sovereigns of India from 1500 to about 1780 A.D.. Asiatic Society, 1952 — 80 bet. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Nicoll 2009.
  8. ↑ 8,0 8,1 Khan & Begley 1990.
  9. ↑ Jahangir, Emperor. The Jahangirnama : memoirs of Jahangir, Emperor of India. Washington, D. C.: Freer Gallery of Art, Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution; New York: Oxford University Press, 1999. 
  10. ↑ Sarkar, Kobita. Shah Jahan and his paradise on earth: the story of Shah Jahan's creations in Agra and Shahjahanabad in the golden days of the Mughals. K.P. Bagchi & Co., 2007 — 24 bet. ISBN 978-8-170-74300-2. 
  11. ↑ Koch, Ebba. The complete Taj Mahal and the riverfront gardens of Agra (en). Bookwise (India) Pvt. Ltd., 2006 — 120 bet. 
  12. ↑ Asher, [by] Catherine B.. The new Cambridge history of India., Repr., Cambridge: Cambridge Univ. Press, 1992 — 201 bet. ISBN 9780521267281.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Izz-un-Nissa&oldid=4092471" dan olindi