Italiya — Meksika munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Italiya — Meksika munosabatlari

Italiya
Meksika

Italiya — Meksika munosabatlari Italiya va Meksika oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlardir. Har ikki davlat G20, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti va Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Italiya va Meksika oʻrtasidagi birinchi aloqa 1869-yilda, 1870-yildagi Italiyaning birlashishi tugashidan oldin Italiya Meksikada konsullik ochish istagini bildirganida boʻlgan. 1872-yil dekabrda Meksikada Italiya konsulligi ochildi, biroq ikki davlat oʻrtasida diplomatik aloqalar 1874-yil 15-dekabrgacha oʻrnatilmadi[1]. 1875-yilda Meksika Rimda diplomatik idora ochdi[1].

Birinchi jahon urushi paytida Meksika neytral boʻlib qoldi, chunki u bir vaqtning oʻzida Meksikada inqilob roʻy bergan va Rimdagi diplomatik vakolatxonasini yopgan edi. 1922-yilda oʻzining diplomatik vakolatxonasini qayta ochgan[1]. 1930-yillarda Italiya Bosh vaziri Benito Mussolini 1935—1936-yillardagi Ikkinchi Italiya-Efiopiya urushi paytida Habashistonni (hozirgi Efiopiya) bosib olib, anneksiya qilganidan soʻng ikki xalq oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar yomonlasha boshladi. Meksika Efiopiyaning Italiya kuchlari tomonidan bosib olinishiga keskin qarshi chiqqan kam sonli davlatlardan biri edi[2]. Ikkinchi Jahon urushi davrida, 1942-yil 22-may kuni Meksika koʻrfazida ikkita Meksika neft tankeriga nemis suv osti kemalari hujumi tufayli eksa kuchlariga (Italiya ham kiradi) urush eʼlon qildi. 1946-yil 1-iyunda diplomatik aloqalar tiklandi[1]. Italiya va Meksika 1947-yil 10-fevralda Tinchlik shartnomasini imzoladi[3].

1974-yilda Prezident Luis Echeverria Alvares Italiyaga tashrif buyurgan birinchi Meksika davlat rahbari boʻldi. 1981-yilda Prezident Sandro Pertini Meksikaga tashrif buyurgan birinchi Italiya davlat rahbari boʻldi. Dastlabki tashriflardan buyon ikki davlat rahbarlari oʻrtasida koʻplab tashriflar boʻlib oʻtgan. Ikki davlat bir qancha ikki tomonlama shartnomalar imzolagan va bir qancha loyihalar ustida yaqindan hamkorlik qilgan. 2014-yilda Meksika Xalqaro hamkorlik agentligi (AMEXCID) va Italiya Tashqi ishlar hamda xalqaro hamkorlik vazirligi aniq fanlar, biotibbiyot fanlari, atrof-muhit va energetika, qishloq xoʻjaligi va qishloq-oziq-ovqat, aerokosmik va madaniy mahsulotlarga qoʻllaniladigan texnologiyalar kabi strategik sohalarda 12 ta tadqiqot loyihasini moliyalashtirish va muvofiqlashtirishda hamkorlik qildi[3].

2017-yil 17-oktabr kuni Rimda Meksika tashqi ishlar kotibi Luis Videgaray va Italiya tashqi ishlar vaziri Anjelino Alfano boshchiligida Meksika-Italiya ikki millatli komissiyasining V yigʻilishi boʻlib oʻtdi[3].

Yuqori darajadagi tashriflar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meksika Prezidenti Enrike Penya Nieto Italiya Bosh vaziri Matteo Renzi bilan. 2016-yil.
Italiyaning sobiq bosh vaziri Enriko Letta Meksika prezidenti Enrike Penya Nyeto bilan 2014-yil yanvar oyida Meksikaga rasmiy tashrif bilan keldi.

Italiyadan Meksikaga yuqori darajadagi tashriflar:[4][5][6][7][8]

Meksikadan Italiyaga yuqori darajadagi tashriflar:[9]

  • Prezident Luis Echeverria Alvares (1974)
  • Prezident Karlos Salinas de Gortari (1991)
  • Prezident Ernesto Zedillo (1996)
  • Prezident Visente Foks (2001-yil yanvar va oktyabr, 2005-yil)
  • Prezident Felipe Kalderon (2007, 2009, 2011)
  • Prezident Enrike Penya Nieto (2013, 2014, 2015)

Ikki tomonlama shartnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikki davlat oʻrtasida koʻplab ikki tomonlama shartnomalar imzolangan. Jumladan: Umumiy majburiy arbitraj shartnomasi (1907); Ikkala davlatning diplomatik vakolatxonalarida nishonlanadigan va boshqariladigan konsullik nikohlarini tan olish toʻgʻrisidagi kelishuv (1910); Madaniy almashinuv shartnomasi (1965); Havo transporti toʻgʻrisidagi bitim (1965); Texnik hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim (1981); Ikki tomonlama soliqqa tortish va soliq toʻlashdan boʻyin tovlashga yoʻl qoʻymaslik toʻgʻrisidagi bitim (1991); Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarni notoʻgʻri ishlatish va noqonuniy aylanishiga qarshi kurashda hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim (1991); Turizm sohasida hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim (1993); Hamkorlik boʻyicha doiraviy bitim (1994); Ikki tomonlama soliqqa tortishning oldini olish va soliq toʻlashdan boʻyin tovlashning oldini olish toʻgʻrisidagi konvensiya (1995); Ilmiy-texnikaviy hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim (1997); Italiyani oʻz ichiga olgan Yevropa Ittifoqi bilan erkin savdo bitimi (1997); Investitsiyalarni ragʻbatlantirish va oʻzaro himoya qilish toʻgʻrisidagi bitim (1999); Uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurashda hamkorlik shartnomasi (2001); Bojxona masalalari boʻyicha oʻzaro maʼmuriy yordam toʻgʻrisidagi bitim (2011); Ekstraditsiya toʻgʻrisidagi shartnoma (2011) va jinoiy-huquqiy masalalarda yordam koʻrsatish toʻgʻrisidagi shartnoma (2011); Tinch maqsadlarda kosmik hamkorlik boʻyicha ASI-AEM anglashuv memorandumi (2012); Italiya-Meksika ishbilarmonlar kengashini yaratish boʻyicha oʻzaro anglashuv memorandumi (2012); 1965-yilda imzolangan Italiya Respublikasi va Meksika Qoʻshma Shtatlari oʻrtasidagi havo qatnovi toʻgʻrisidagi bitimning yangilanishi (2014); Turizm sohasida hamkorlik boʻyicha oʻzaro anglashuv memorandumi (2015); Energetika sohasida hamkorlik boʻyicha oʻzaro anglashuv memorandumi (2016); Biologik xilma-xillik, iqlim oʻzgarishi, xavflarni baholash, moslashish va afsonalar boʻyicha hamkorlik boʻyicha oʻzaro anglashuv memorandumi (2016)[3][10].

Transporti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Neos aviakompaniyasi bilan Italiya va Meksika oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri reyslar mavjud.

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Italiya — Meksika bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot bayrogʻi Tashkilot nomi Italiyaning qoʻshilish sanasi Meksikaning qoʻshilish sanasi
Jahon Savdo Tashkiloti 1995-yil 1995-yil
Xalqaro taraqqiyot fondi 1960-yil 24-sentabr 1961-yil 24-aprel
Xalqaro moliya korporatsiyasi 1956-yil 27-dekabr 1956-yil 20-iyul
Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1955-yil 14-dekabr 1945-yil 7-noyabr
Xalqaro elektraloqa ittifoqi 1866-yil 1908-yil 1-iyul
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 1947-yil 27-mart 1945-yil 31-dekabr
Avstraliya guruhi 1985-yil 2013-yil
Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi 1988-yil 29-aprel 2009-yil 1-aprel
Interpol (Xalqaro jinoiy politsiya tashkiloti) 1923-yil 1955-yil
YUNESKO 1948-yil 27-yanvar 1946-yil 4-noyabr
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti 1962-yil 29-mart 1994-yil 18-may

Iqtisodiy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Italiya va Meksika oʻrtasida mustahkam iqtisodiy aloqalar mavjud. Italiya Meksikaning 13-chi yetkazib beruvchisi va Germaniyadan keyingi Yevropadagi ikkinchi biznes sherigi boʻlib, ularning hozirgi bozordagi ulushi 1,2 % ni tashkil qiladi. 2010-yillarning oʻrtalarida 5 milliard yevrodan oshgan tijorat almashinuvi mavjud edi. Italiyaning Meksikaga asosiy eksporti quyidagilardan iborat: farmasevtika mahsulotlari, yadro reaktorlari, qozonxonalar, mashinalar, apparatlar va mexanik qurilmalar va qimmatbaho metallar. Meksikaning Italiyaga asosiy eksporti quyidagilardan iborat: transport vositalari, neft, qoʻrgʻoshin minerallari va ularning konsentratlari va etilen politereftalat[3].

Meksikada 1600 ga yaqin italyan kompaniyalari faoliyat yuritadi, ular orasida mehmonxona va restoran sohalariga kichik investitsiyalar ham kiradi. Taxminan 350 ta kompaniya tuzilma shaklida mavjud. Italiya kompaniyalari Mexiko va Monterrey shaharlarida, Keretaro sanoat parkida va Guanaxuatoda toʻplangan, shuningdek, „Riviera Maya“ sayyohlik hududida mehmondoʻstlik va ovqatlanish sohalariga kichik / oʻrta investitsiyalar kiritiladi. Yirik milliy sanoat kompaniyalari ham, oʻrta kompaniyalar ham Meksikaga qiziqishni oshirgan va muhim loyihalarni amalda qoʻllamoqda (boshqalar qatorida Enel Green Power, Ferrero, Pirelli, FCA, Brembo, Barilla, Saipem, Mikoperi, Bonatti, Elica, OMPI Stevanato, Maccaferri, Eurotranciatura, Sicinsaldo, Techint, Bomi Group, Bormioli, Chiesi, DiaSorin, Kedrion). Eni 2019-yilda Meksika koʻrfazida neft qazib olishni boshlagan birinchi xorijiy kompaniya boʻldi. Italiyada Gruma, Avntk, Mexichem va Grupo Bimbo kabi meksikalik transmilliy kompaniyalar faoliyat olib boradi. Meksika Italiyada oziq-ovqat, plastik quvurlar, aviatsiya, moliya va dizayn sohalariga sarmoya kiritadi[11].

Italiya-Meksika ishbilarmonlar kengashi 2012-yilda iqtisodiy sohadagi hamkorlikni mustahkamlash va biznes va iqtisodiy operatorlar oʻrtasida uchrashuvlar oʻtkazish imkoniyatlarini ragʻbatlantirish maqsadida tashkil etilgan[12].

2010-yillarning oʻrtalarida Meksika hukumati moliya sektorida xorijiy sarmoyalarni qoʻllab-quvvatlovchi yangi islohotlarni amalga oshirdi. Xususan, 2014—2018-yillar uchun besh yillik infratuzilmaga investitsiya dasturi tasdiqlandi, bunda oltita asosiy sohaga 7,7 milliard peso (yalpi ichki mahsulotning 8 foizdan ortigʻi) investitsiya kiritish maqsadi koʻzda tutilgan: energetika (bu mablagʻlarning 50 foizdan ortigʻini tashkil etadi), shaharsozlik, transport va aloqa, sanitariya, turizm va sogʻliqni saqlash. Ushbu sohalarning barchasida Italiya va Meksika kompaniyalari oʻrtasidagi hamkorlik salohiyati juda katta va ikki mamlakat oʻrtasida strategik sheriklik rivojlangan[13].

Madaniy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meksika va Italiya oʻrtasidagi madaniy diplomatiya munosabatlari rasman 1965-yilda, madaniy almashinuvlar toʻgʻrisidagi bitim imzolangan paytda paydo boʻlgan. Shu bilan birga, turli siyosiy, iqtisodiy va madaniy shartnomalar imzolangan.

Madaniy kelishuvlar Meksikaning GATT (1986-yilda), keyin esa Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (1992-yildan) aʼzosi boʻlganida va liberalizatsiyadan soʻng jahon iqtisodiyotiga qoʻshilishi natijasida siyosiy, iqtisodiy va moliyaviy yaqinlashuv traektoriyasining guvohi boʻldi. Faqat 1994-yildan boshlab Meksikaning tashqi siyosati ochiqlik va hamkorlik aspektini egalladi[14].

Italiya va Meksika umumiy koʻplab madaniy, ijtimoiy va diniy qadriyatlarga ega. Italiya va Meksikani turizmning muhim oqimi bogʻlab turadi, bu mamlakatlarning oʻzaro jozibadorligi ramzi hisoblanadi[15].

Bundan tashqari, Istituto Italiano di Cultura bu Italiya elchixonasining ofisidir va uning asosiy maqsadi italyan tili va madaniyatini targʻib qilish va tarqatishdan iborat[16]. 30 000 dan ortiq meksikalik talabalar Istituto Italiano di Cultura, Società Dante Alighieri madaniyat instituti va Meksika maktablari va universitetlari tomonidan taqdim etilgan kurslarda qatnashadilar[15].

Institut italyan tili va madaniyati (adabiyot, sanʼat, teatr va kino boʻyicha) kurslarini oʻtkazishdan tashqari, festivallar, konsertlar, badiiy koʻrgazmalar, konferensiyalar, teatr va raqs tomoshalarini tashkil qiladi. Bundan tashqari, institut mahalliy tadbirlarda italiyalik rassomlarning ishtirokini ragʻbatlantiradi va Meksika va Italiya universitetlari va maktablari oʻrtasidagi aloqalarni amalga oshirishga harakat qiladi[16].

Doimiy diplomatik vakolatxonalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Italiyaning Mexiko shahridagi elchixonasi
    Italiyaning Mexiko shahridagi elchixonasi
  • Rimdagi Meksika elchixonasi
    Rimdagi Meksika elchixonasi
  • Meksikaning Milandagi Bosh konsulligi
    Meksikaning Milandagi Bosh konsulligi

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 History of diplomatic relations between Italy and Mexico (Spanish)
  2. ↑ „Diplomatic relations between Italy and Mexico during World War II (Italian)“. 2014-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-iyun 2013-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Relations between Mexico and Italy (in Spanish)
  4. ↑ „Visita oficial de Estado al señor Oscar Luigi Scalfaro, Presidente de la República Italiana (in Spanish)“. 2018-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-mart 2015-yil.
  5. ↑ President Sandro Pertini visits Mexico (in Spanish)
  6. ↑ „Prime Minister Silvio Berlusconi attends the Monterrey Consensus in Monterrey, Mexico; 2002. (in Spanish)“. 2015-yil 23-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2015-yil.
  7. ↑ „Letta viaja el lunes a México para reforzar los intercambios comerciales (in Spanish)“. 2022-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-noyabr.
  8. ↑ Arriba a México el Primer Ministro Italiano Matteo Renzi (in Spanish)
  9. ↑ Visita ofical a la República Italiana (in Spanish)
  10. ↑ „Accordi economico-commerciali con l'Italia (MESSICO)“. www.infomercatiesteri.it. Qaraldi: 10-iyun 2021-yil.
  11. ↑ „Homepage (MESSICO) - infoMercatiEsteri“. www.infomercatiesteri.it. Qaraldi: 10-iyun 2021-yil.
  12. ↑ „Business Council italo-messicano“ (italyancha). ISPI (18-iyun 2015-yil). 2022-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-noyabr.
  13. ↑ „Italia-Messico: partnership strategiche pubblico-private per favorire gli investimenti“ (italyancha). ISPI (12-iyun 2015-yil). Qaraldi: 1-iyun 2021-yil.
  14. ↑ Branciforte, Laura María (2005). „Las relaciones culturales y diplomáticas entre México e Italia (del siglo XVI al presente)“. Studia Historica. Historia Contemporánea (ispancha). 23-jild. ISSN 2444-7080.
  15. ↑ 15,0 15,1 „Cultural cooperation Italy-Mexico“. Qaraldi: 10-iyun 2021-yil.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Istituto Italiano di Cultura in Mexico City“. 2022-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-noyabr.
  17. ↑ Embassy of Italy in Mexico City
  18. ↑ Embassy of Mexico in Rome
  19. ↑ Consulate-General of Mexico in Milan 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Italiya_—_Meksika_munosabatlari&oldid=3965221" dan olindi