Islomda Yaʼqub

Yaʼqub ibn Ishoq ibn Ibrohim ibn Ozar (arabcha: يَعْقُوب ابْنُ إِسْحَٰق ابْنُ إِبْرَاهِيْمُ ابْنُ آزَر) — musulmonlar tomonidan Islom payg'ambari sifatida tan olingan. U ota-bobolari: Ibrohim, Ismoil va Ishoq kabi tavhidni targ'ib qilgan.

Qurʼonda Yaʼqub o'n olti marta zikr qilingan. Isroil nomi bilan bir marta Oli Imron surasida zikr qilingan.

Hayoti

Yaʼqub Ibrohimning nabirasi, Ishoqning oʻgʻli, Uning onasi Rifqa binti Batavʻil ibn Nohur ibn Ozardir. U ikki egizakning biri. Akasi Iys avval dunyoga kelgan. Yaqub uning ortidan tugʻilganligi sababli Yaʼqub (Ergashuvchi, oʻrinbosar boʻluvchi, ortdan keluvchi) deb nomlangan. Uning laqabi Isroil boʻlgan.

Yaʻqub Falastin diyorida tugʻilgan. U otasi Ishoqning tarbiyasini olib voyaga yetgan. Onasi Rifqo Yaʻqubga Bobilga borib tagʻasi Lobonning yonida yashashni tayinlaydi. U onasini aytganini qilib yoʻlga chiqadi. Yoʻlda tush koʻradi, uygʻonib oʻsha tush koʻrgan joyga Alloh uchun bir uy qurishni ahd qiladi va oʻsha joyga toshdan belgi qoʻyadi. Keyinchalik oʻsha joyga Baytul Maqdisni quradi.

Qurʻonda zikr qilinishi

Qurʻonda Yaʼqubning ismi oʻn olti marta zikr qilingan. Garchi Qurʻon oyatlarning koʻpchiligida uning qisasidan bir misolni aytib berish oʻrniga, uni maqtasa ham, Qur’onda uning hayotidan bir qancha muhim voqealarni qayd etadi. Islom madaniyati va adabiyotida , Qur’onda Yoqub bilan bogʻliq eng birinchi voqea farishtalarning Ibrohim va Soraga kelajakda Ishoq ismli paygʻambar oʻgʻil hamda Yoqub ismli paygʻambar nabirasi tugʻilishi haqida xushxabar berishlaridir. Qurʻonda shunday deyilgan:

Bas, ulardan va ular Allohdan o'zga ibodat qilayotgan narsalarni tark etgandan keyin, Biz unga Ishoq va Ya'qubni hadya qildik va ularning har birini payg'ambar qildik.

— Maryam 19:49

Qurʻonda Ibrohim oʻz oʻgʻillari Ismoil va Ishoqga hamda Yoqubga sof tavhid eʼtiqodini oʻrgatgani haqida ham eslatib oʻtiladi. Qur’onda Ibrohim alayhissalom Ismoil, Ishoq va Yaʼqubga: „Ey oʻgʻillarim! Alloh sizlar uchun dinni tanladi. Sizlar musulmon boʻlmasdan turib oʻlmassiz!“ Shuningdek, Qur’onda, Yaʼqubga berilgan hadyalar, va yana, yoshi ulgʻaygan sayin kuchayib borayotgan iymonining mustahkamligi haqida soʻz boradi. Qur’onda Yoqubni „hidoyat qilingani“ eslatib oʻtiladi; shuningdek berilgan „bilim“; „darajasining ulugʻligi“; va „rostgoʻy va oliy til“ berilgani. Soʻngra Qur’onda Yaʼqub haqida shunday deydi:

Unga Ishoqni hadya etdik va Yaʻqubni ziyoda qilib berdik va hammalarini ahli solihlar qildik. Va ularni amirimiz ila hidoyatga boshlovchilar qildik. Ular Bizga ibodat qilguvchilar boʻldilar

— Anbiyo 21:72-73

Qoʻllar va koʻzlar sohiblari boʻlgan bandalarimiz Ibrohim, Ishoq va Yaʻqubni esla. Albatta, Biz ularni xolis bir xislat-la ajratdik. U (oxirat) diyorini eslash edi. Albatta, ular Bizning huzurimizda tanlangan axyorlardandir.

— Sod 38:45-47

Yaʼqub va uning oʻgʻillari

Qur’onda Yaʼqub haqidagi keyingi muhim eslatma Yusuf surasidagi qissadir. Yusufning Qur’ondagi qissaasi Yusufning bir kecha tush koʻrishi bilan boshlanadi. U koʻrgan tushini otasi Yaʼqubga yugurib kelib soʻzlab berayotganini tasvirlash bilan boshlanadi: "Yusuf otasiga: „Ey otajonim! Men oʻn bitta yulduzni ham quyosh va oyni koʻrdim: ularning menga sajda qilayotganlarini koʻrdim!“" Yaʼqub yosh Yusuf koʻrgan tushini eshitganidan xursand boʻldi va keksa paygʻambar tushning maʼnosini darhol angladi. Yaʼqub oʻz oʻgʻlining Ibrohim naslidan keyingi paygʻambar boʻlib ulgʻayishini va keyingi yillarda Islom xabarini saqlab qoladigan Yusuf boʻlishini oldindan koʻra olardi. Yaʻqubning katta o'g'illari esa otalari Yusuf va Yaʻqubning kenja o'g'li Benyaminni ulardan ko'ra ko'proq sevishini his qilishgan. Yaʻqub ularning rashklarini bilar edi va bu haqda yosh Yusufni ogohlantirdi. Ana oʻshandan soʻng Yusufning o‘nta akasi uni o‘ldirishga qaror qildi. Qur'on ularning muhokamasini bayon qilganidek:

˹Oʻshanda ular:"Albatta, Yusuf va uning ukasi otamizga bizdan koʻra mahbubroqlar, holbuki, biz koʻpchilikmiz. Albatta, otamiz ochiq-oydin adashuvdadir. Yusufni oʻldiringlar yoki uzoq yerga olib borib tashlanglar, shunda otangizning yuzi sizga xoli qoladi. Bundan keyin solih qavmlardan boʻlib olasizlar",— dedilar.

— Yusuf 12:8-9

Aka-ukalardan biri (odatda bu Rubiyl) Yusufni (Yusufni) o'ldirish o'rniga, karvon kelib uni olib ketishi uchun uni quduqqa tashlab yuborish kerak, deb o'yladi. Shunday qilib, akalar gapni bir joyga qoʻyib, rejalarini amalga oshirish uchun harakatni boshladi. Ular otalaridan yosh Yusufni qoʻriqlab yurish sharti bilan o'zlari bilan o'ynashga olib chiqishlari mumkinmi, deb so'rashdi. Yaʻqub o‘g‘lini bo‘ri yutib yuborishidan qo‘rqqan bo‘lsa-da , noiloj qolib, isyonkor katta o‘g‘illariga Yusufni qoʻshib yubordi. Akalar uni olib ketib, quduqqa tashladilar. Nihoyat o'g'illari mashʻum niyatlariga yetishdi. Uni quduq qaʻriga tashlab yuborishdi. Yoqubning oldiga qaytib kelganlarida, ular yig'layotganday bo'lishdi va unga bo'ri Yusufni yutib yuborganini aytishdi. Otalarini ishontirish maqsadida ashyoviy dalil sifatida Yusufning ko‘ylagini soxta qonga bo‘yadilar, lekin ilm ega bo'lgan Yoqub bu ular o'ylab topgan yolg'on uydirma ekanligini bilar edi. Garchi Yaʻqub Yusufni yo'qotganidan qayg'urgan bo'lsa-da, u butun qayg'usi davomida Xudoga sodiq qoldi.

Yillar o'tib, yosh Yusuf Misrda ulg'aydi; Bu orada Yoqub Kanʻondagi uyiga qaytdi va u yerda gʻam qaygʻuga tushadilar. Yusufning qaytishi uchun Xudoga qayta-qayta duo qilardi.

Garchi Yoqub Xudoga tez-tez dardu hasratidan shikoyat qilgan bo'lsa-da, bu hech qachon Xudoning unga bergan sinovi uchun emas edi, balki uning aqli chalg'iganligi va vaqti-vaqti bilan o'zi uchun belgilab qo'ygan sabr chegaralaridan chiqib ketganligi uchun edi. U doimo o'g'illarining yomon masxaralariga e'tibor bermas, ularni kechirar va ularga to'g'ri maslahat berishga harakat qilar edi .

Bir kuni Yaʻqub o'g'illarini Yusuf va Benyaminni qidirib Misrga borishlarini soʻrandi. O'g'illari birinchi marta uni tinglab, Misrga jo'nab ketishdi. Yaʻqubning o'g'illaridan biri Misrdagi Yusuf va Benyamin haqidagi xushxabar bilan Kanʻonga qaytib kelganida, u Yusuf bergan ko'ylak bilan keldi, uni otalarining yuziga tashlashni buyurdi, Xushxabarchi kelib, Yaʻqubning yuzlariga koʻylakni tashladi. Shunday qilib, Yaʻqubning koʻzlari ochilib, qaytadan koʻradigan boʻldi.

Yaʻqubning ko'zi koʻradigan boʻlganidan soʻng, butun oila Yusuf va boshqa oʻgʻillari bilan yana uchrashish uchun Misrga qarab yoʻlga tushdi. Ular kelgandan soʻng, ota va oʻgʻil bir-birlarini sogʻinch bilan kutib olishdi va yana bir bor tinchlikda birlashdilar. Hozir qudratli boʻlgan Yusuf ota-onasini o'ziga xos ehtirom va izzat ila qarshiladilar. Hamda ularga Misr yerida, omonlik berib uy-joy bilan taʻminladi va Qurʻonda aytilganidek, ularni 'qadr-qimmat taxtiga'ko'tardi .