Immunoglobulin D

Immunoglobulinlar D (IgD)—antitelalar sinfiga mansub boʻlib; IgD yetilmagan B-limfotsitlar oqsillar membranalarining 1 % ni tashkil qiladi va IgD odatda immunoglobulin M (IgM) deb ataladigan boshqa membrana antitelalari bilan birga ifodalanadi. Qon plazmasida IgD juda oz miqdorda uchraydi va barcha plazma immunoglobulinlarining 0,25 % ni tashkil qiladi. IgD molekulasi ikkita ogʻir d-zanjirli va ikkita engil zanjirli monomerlaridan iborat^[1].

IgD 1964-yilda gʻayrioddiy miyeloid protein sifatida tasvirlangan. Bu sinf antitelarlarining funktsiyalari uzoq vaqt davomida nomaʼlum boʻlib qoldi^[1]. Keyinchalik maʼlum boʻlishicha, IgD B-limfotsitlarning faollashuvida ishtirok etadi va IgMni funktsional ravishda toʻldiradi va hatto ularni almashtira oladi.

Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Immunoglobulin D monomerdir, yaʼni bitta immunoglobulin molekulasidan tashkil topgan.

IgD ikkita ogʻir zanjir (d-zanjir) va ikkita engil zanjirdan iborat monomer sifatida uchraydi. IgD ning molekulyar ogʻirligi 185 kDa, yarim yemirilish davri 2,8 kun. Turli turlarda doimiy domenlar (C-domenlari) soni har xil: odamlarda uchta domen C_δ1, C_δ2 va C_δ3, sichqonlarda esa faqat C_δ1 va C_δ3 uchraydi. Sichqoncha IgD da C_δ2 domenining yoʻqligi IgD funktsiyasiga qanday taʼsir qilishi nomaʼlum^[1]. Odamlar va boshqa primatlarda kengaytirilgan oshiq-moshiq hududga (H-mintaqasiga) ega boʻlib, uning N-terminal qismi alanin va treonin bilan boyitilgan. Harakat mintaqasining C-terminal qismi lizin, glutamat va arginin qoldiqlari bilan boyitiladi boʻlib faollashtirilgan T-limfotsitlar yuzasida IgD retseptorlari bilan oʻzaro taʼsiri uchun zarur boʻlgan O-glikozillanishga uchraydi. Inson IgD ning H mintaqasi bazofillar va semiz hujayralari yuzasida ifodalangan geparin va geparan sulfat bilan bogʻliq proteoglikanlar bilan oʻzaro taʼsir qiladi. Sichqonlarda H mintaqasi qisqaroq va N-glikozillanishga uchraydi^[2].

Tegishli m-RNKlarning muqobil qoʻshilishi va antikor sinflarini almashtirishda yuzaga keladigan rekombinatsiya tufayli umurtqali hayvonlarda IgDda keng strukturaviy oʻzgaruvchanlik mavjud. IgD ning muqobil qoʻshilishi barcha umurtqali hayvonlarda qayd etilgan. Sinfni oʻzgartiruvchi rekombinatsiyasi esa faqat yuqori umurtqali hayvonlarda IgD ning tarkibini xilma-xilligini oshirish vositasi boʻlib xizmat qiladi . Baliqlarda Cδ eksonlarining kuchayishi tufayli doimiy hududning tuzilishi oʻzgaruvchan boʻladi^[3].

Funksiyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

IgD funktsiyalari uzoq vaqtdan beri nomaʼlum boʻlib kelgan. IgDlar togʻayli baliqlardan tortib odamlargacha boʻlgan barcha umurtqali hayvonlarda mavjud (lekin qushlarda boʻlmasligi mumkin). Ushbu antitela sinfining deyarli hamma joyda tarqalishi, IgD ni IgM kabi qadimiy boʻlishi mumkinligini va immunitet tizimining ishlashida muhim rol oʻynashini koʻrsatadi. B hujayralar membranalarida joylashgan IgD ularning faollashuvida ishtirok etadi. B hujayralarining differenlashuvi paytida IgM ifodalangan antikorlarning yagona guruhidir. IgDning ifodalanishi B hujayralari suyak iligidan chiqib, periferik limfoid toʻqimalarga yetib borganida boshlanadi..IgD IgM funktsiyalarini toʻldirishi va hatto ishlamay qolganda IgM ni funktsional ravishda almashtirishi mumkin^[4].

Genetik modifikatsiyalangan sichqon, IgD dan mahrum boʻlgan B-hujayra faoliyati davomida sezilarli tugʻma nuqsonlarni keltirib chiqarmaydi. Maʼlumki, IgD semiz hujayralari va bazofillar bilan bogʻlanib, ularni mikroblarga qarshi moddalar ishlab chiqarish uchun faollashtiradi^[5]. Bundan tashqari, IgD monositlar bilan bogʻlanishi mumkin^[6].

Membranali IgD B-hujayra retseptorlari kompleksining bir qismi sifatida faoliyat yuritib, tugʻma va adaptiv immunitetni faollashtirishi mumkin. Bu xususiyatga monositlar, bazofillar^[7] va semiz hujayralari^[8] bilan oʻzaro taʼsir qiluvchi sekretsiyalangan IgD antitelasi ham ega. 2010-yilda kollagen qoʻzgʻatuvchi artrit bilan ogʻrigan sichqonlarda IgD (anti-IgD) ga qarshi qaratilgan monoklonal antitelalar kasallik alomatlarini engillashtirishi koʻrsatib berdi. Autoimmun kasalliklarni davolash uchun ushbu yangi terapevtik yondashuv keyinchalik orttirilgan bulyozli epidermoliz^[9] va surunkali kontaktli yuqori sezuvchanlik sichqonlarda muvaffaqiyatli sinovdan oʻtkazildi^[10].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Галактионов 2004.
↑ Chen K., Cerutti A. New insights into the enigma of immunoglobulin D. (angl.) // Immunological Reviews. — 2010. — September (vol. 237, no. 1). — P. 160—179. — doi:10.1111/j.1600-065X.2010.00929.x. — PMID 20727035. [ispravit]
↑ „New insights into the enigma of immunoglobulin D“. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. National LIbrary of Medicine (2010-yil sentabr). Qaraldi: 5-avgust 2022-yil.
↑ [httpubmed.ncbi.nlm.nih.govps:///12193718/ „The IgH locus of the channel catfish, Ictalurus punctatus, contains multiple constant region gene sequences: different genes encode heavy chains of membrane and secreted IgD“]. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov (2002-yil 1-sentyabr). Qaraldi: 5-avgust 2022-yil. ^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Kang Chen 1, Weifeng Xu, Melanie Wilson, Bing He, Norman W Miller, Eva Bengtén, Eva-Stina Edholm, Paul A Santini, Poonam Rath, April Chiu, Marco Cattalini, Jiri Litzman, James B Bussel, Bihui Huang, Antonella Meini, Kristian Riesbeck, Charlotte Cunningham-Rundles, Alessandro Plebani, Andrea Cerutti „Immunoglobulin D enhances immune surveillance by activating antimicrobial, proinflammatory and B cell-stimulating programs in basophils“. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. National Library of Medicine (2009-yil 1-avgust). Qaraldi: 5-avgust 2022-yil.
↑ Nguyen T. G., Little C. B., Yenson V. M., Jackson C. J., McCracken S. A., Warning J., Stevens V., Gallery E. G., Morris J. M. Anti-IgD antibody attenuates collagen-induced arthritis by selectively depleting mature B-cells and promoting immune tolerance. (angl.) // Journal Of Autoimmunity. — 2010. — August (vol. 35, no. 1). — P. 86—97. — doi:10.1016/j.jaut.2010.03.003. — PMID 20456921. [ispravit]
↑ Shan M., Carrillo J., Yeste A., Gutzeit C., Segura-Garzón D., Walland A. C., Pybus M., Grasset E. K., Yeiser J. R., Matthews D. B., van de Veen W., Comerma L., He B., Boonpiyathad T., Lee H., Blanco J., Osborne L. C., Siracusa M. C., Akdis M., Artis D., Mehandru S., Sampson H. A., Berin M. C., Chen K., Cerutti A. Secreted IgD Amplifies Humoral T Helper 2 Cell Responses by Binding Basophils via Galectin-9 and CD44. (angl.) // Immunity. — 2018. — 16 October (vol. 49, no. 4). — P. 709—724. — doi:10.1016/j.immuni.2018.08.013. — PMID 30291028. [ispravit]
↑ Zhai G. T., Wang H., Li J. X., Cao P. P., Jiang W. X., Song J., Yao Y., Wang Z. C., Wang Z. Z., Wang M. C., Liao B., Feng Q. M., Lu X., Wang H., Gao P., Liu Z. IgD-activated mast cells induce IgE synthesis in B cells in nasal polyps. (angl.) // The Journal Of Allergy And Clinical Immunology. — 2018. — November (vol. 142, no. 5). — P. 1489—1499. — doi:10.1016/j.jaci.2018.07.025. — PMID 30102935. [ispravit]
↑ Kulkarni U., Karsten C. M., Kohler T., Hammerschmidt S., Bommert K., Tiburzy B., Meng L., Thieme L., Recke A., Ludwig R. J., Pollok K., Kalies K., Bogen B., Boettcher M., Kamradt T., Hauser A. E., Langer C., Huber-Lang M., Finkelman F. D., Köhl J., Wong D. M., Manz R. A. IL-10 mediates plasmacytosis-associated immunodeficiency by inhibiting complement-mediated neutrophil migration. (angl.) // The Journal Of Allergy And Clinical Immunology. — 2016. — May (vol. 137, no. 5). — P. 1487—1497. — doi:10.1016/j.jaci.2015.10.018. — PMID 26653800. [ispravit]
↑ Nguyen T. G. Immune-modulation via IgD B-cell receptor suppresses allergic skin inflammation in experimental contact hypersensitivity models despite of a Th2-favoured humoral response. (angl.) // Immunology Letters. — 2018. — November (vol. 203). — P. 29—39. — doi:10.1016/j.imlet.2018.09.008. — PMID 30218740. [ispravit]

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Galaktionov V. G. Immunologiya. — M.: Izdat. sentr „Akademiya“, 2004. — 528 s. — ISBN 5-7695-1260-1.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

[FOOTNOTEГалактионов2004-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Галактионов 2004.

[2] Chen K., Cerutti A. New insights into the enigma of immunoglobulin D. (angl.) // Immunological Reviews. — 2010. — September (vol. 237, no. 1). — P. 160—179. — doi:10.1111/j.1600-065X.2010.00929.x. — PMID 20727035. [ispravit]

[3] „New insights into the enigma of immunoglobulin D“. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. National LIbrary of Medicine (2010-yil sentabr). Qaraldi: 5-avgust 2022-yil.

[4] [httpubmed.ncbi.nlm.nih.govps:///12193718/ „The IgH locus of the channel catfish, Ictalurus punctatus, contains multiple constant region gene sequences: different genes encode heavy chains of membrane and secreted IgD“]. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov (2002-yil 1-sentyabr). Qaraldi: 5-avgust 2022-yil. ^{[sayt ishlamaydi]}

[5] Kang Chen 1, Weifeng Xu, Melanie Wilson, Bing He, Norman W Miller, Eva Bengtén, Eva-Stina Edholm, Paul A Santini, Poonam Rath, April Chiu, Marco Cattalini, Jiri Litzman, James B Bussel, Bihui Huang, Antonella Meini, Kristian Riesbeck, Charlotte Cunningham-Rundles, Alessandro Plebani, Andrea Cerutti „Immunoglobulin D enhances immune surveillance by activating antimicrobial, proinflammatory and B cell-stimulating programs in basophils“. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. National Library of Medicine (2009-yil 1-avgust). Qaraldi: 5-avgust 2022-yil.

[6] Nguyen T. G., Little C. B., Yenson V. M., Jackson C. J., McCracken S. A., Warning J., Stevens V., Gallery E. G., Morris J. M. Anti-IgD antibody attenuates collagen-induced arthritis by selectively depleting mature B-cells and promoting immune tolerance. (angl.) // Journal Of Autoimmunity. — 2010. — August (vol. 35, no. 1). — P. 86—97. — doi:10.1016/j.jaut.2010.03.003. — PMID 20456921. [ispravit]

[7] Shan M., Carrillo J., Yeste A., Gutzeit C., Segura-Garzón D., Walland A. C., Pybus M., Grasset E. K., Yeiser J. R., Matthews D. B., van de Veen W., Comerma L., He B., Boonpiyathad T., Lee H., Blanco J., Osborne L. C., Siracusa M. C., Akdis M., Artis D., Mehandru S., Sampson H. A., Berin M. C., Chen K., Cerutti A. Secreted IgD Amplifies Humoral T Helper 2 Cell Responses by Binding Basophils via Galectin-9 and CD44. (angl.) // Immunity. — 2018. — 16 October (vol. 49, no. 4). — P. 709—724. — doi:10.1016/j.immuni.2018.08.013. — PMID 30291028. [ispravit]

[8] Zhai G. T., Wang H., Li J. X., Cao P. P., Jiang W. X., Song J., Yao Y., Wang Z. C., Wang Z. Z., Wang M. C., Liao B., Feng Q. M., Lu X., Wang H., Gao P., Liu Z. IgD-activated mast cells induce IgE synthesis in B cells in nasal polyps. (angl.) // The Journal Of Allergy And Clinical Immunology. — 2018. — November (vol. 142, no. 5). — P. 1489—1499. — doi:10.1016/j.jaci.2018.07.025. — PMID 30102935. [ispravit]

[9] Kulkarni U., Karsten C. M., Kohler T., Hammerschmidt S., Bommert K., Tiburzy B., Meng L., Thieme L., Recke A., Ludwig R. J., Pollok K., Kalies K., Bogen B., Boettcher M., Kamradt T., Hauser A. E., Langer C., Huber-Lang M., Finkelman F. D., Köhl J., Wong D. M., Manz R. A. IL-10 mediates plasmacytosis-associated immunodeficiency by inhibiting complement-mediated neutrophil migration. (angl.) // The Journal Of Allergy And Clinical Immunology. — 2016. — May (vol. 137, no. 5). — P. 1487—1497. — doi:10.1016/j.jaci.2015.10.018. — PMID 26653800. [ispravit]

[10] Nguyen T. G. Immune-modulation via IgD B-cell receptor suppresses allergic skin inflammation in experimental contact hypersensitivity models despite of a Th2-favoured humoral response. (angl.) // Immunology Letters. — 2018. — November (vol. 203). — P. 29—39. — doi:10.1016/j.imlet.2018.09.008. — PMID 30218740. [ispravit]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]