Gruziyadagi ossuriyaliklar
| Gruziyadagi ossuriyaliklar | |
|---|---|
.jpg) Dzveli-Kanda qishlog'idagi Ossuriya cherkovi | |
| Jami aholi soni | |
| 3,299[1][2] | |
| Eng koʻp tarqalgan hududlari | |
|
| |
| Tillari | |
| Gruzincha, Ruscha, Ossuriya tili | |
| Dini | |
|
Asosan Xristian (Gruziya pravoslavligi va Suriya xristianligi) |
Gruziyadagi ossuriyaliklar soni 3299 nafar boʻlib, aksariyati Janubiy Kavkazga XX asr boshlarida ajdodlari Ossuriya genotsidi davrida hozirgi Turkiya va Erondan qochib kelgan[3].
Aholi soni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yillar davomida Gruziyadagi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra ossuriyaliklarning soni va ulushi[4]:
| Yil | Ulush (%) |
Soni |
|---|---|---|
| 1926[5] | 0.108 | 2904 |
| 1939[6] | 0.132 | 4707 |
| 1959[7] | 0.123 | 5005 |
| 1970[8] | 0.119 | 5617 |
| 1979[9] | 0.105 | 5286 |
| 1989[10] | 0.114 | 6206 |
| 20021 | 0.075 | 3299 |
1 Abxaziya va Janubiy Osetiya.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tarixan birinchi ossuriyaliklar Gruziyaga milodiy VI asrda kelgan. Edessa shahridan 13 nafar ossuriyalik rohiblar (tarixda gruzinlar tomonidan 13 avliyo ossuriyalik otalar deb nomlangan) Shio-Mgvime monastiri tashkil etilganda Gruziyaga kelgan. Olimlar ularning Gruziyaning nasroniylashuviga qoʻshgan hissasini Avliyo Nino butparastlikdan qaytish yoʻli bilan bogʻlashadi. Ossuriyaliklar 1760-yillarda gruzinlar bilan yana bir bor aloqa qilishdi. Usmonlilar hukmronligi ostidagi ossuriyaliklar diniy va etnik taʼqiblardan qandaydir himoya izlagandi. Sharq Ossuriya cherkovi Mar Avraam patriarxi Gruziya qiroli Erekle IIdan ossuriyaliklar va hozirgi Turkiyadagi yezidiylarni himoya qilishni soʻradi. 1770-yil aprel oyida gruzin qoʻshinlari rus qoʻmondonligi ostida Axalsixe shahriga yoʻl oldilar. Shu bilan birga, Ossuriya episkopi Ishaya (Ishayo) Tbilisini tark etib, Ossuriya va Yazidiy rahbarlariga maktublar olib bordi, Gruziya shohi ularni Usmonlilarga qarshi birgalikda kurashishni taklif qildi. Ossuriyaliklar va yezidiylar Erekle II tomonidan qoʻllab-quvvatlansa ham Usmonlilarga qarshi harakat qilishga tayyor edilar, lekin rus generali Totleben fikrini oʻzgartirib, oʻz otryadini Kartliga qaytardi.
Harbiy hamkorlik rejalari barbod boʻldi, ammo urush paytida Gruziyada birnecha oʻnlab oilalardan iborat ossuriyaliklar qabilalari paydo boʻldi. Ular Fors va Usmonli imperiyasidan Maxaniga yetib kelishdi. Ossuriyalik muhojirlarning ikkinchi toʻlqini Rossiya 1828-yilda Fors bilan Turkmanchoy tinchlik shartnomasini imzolaganida, Erondan ossuriyaliklar va kurdlar ishchi sifatida Gruziyaga yetib kelgan. Ular ham XIX asrning 2-yarmida kelib, Tbilisiga joylashib, rus, keyinroq Sovet fuqaroligini qabul qilishdi. XIX asrning oxiriga kelib, Gruziyada besh mingdan ortiq ossuriyaliklar yashagan. Toʻrtinchi va eng katta toʻlqin 1915 va 1918-yillar oraligʻida, ossuriyaliklar Ossuriya genotsididan qochgan paytda sodir boʻldi.
Gruziyadagi bugungi Ossuriya qabilasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2005-yil 15-mayda AQSh Prezidenti George Bush Gruziyadagi ossuriyaliklar yetakchilari bilan uchrashdi. Uchrashuvda asosan Iroqdagi ossuriyaliklarning ahvoli muhokama qilindi. Ossuriya rahbarlari Amerika prezidentiga ham maktub berishdi[11]. Ossuriya xalqaro kongressi aʼzosi Edgar Bitbunov tomonidan soʻralganda Bush shunday deb javob berdi:
Hozirgi kunda Amerika Gruziya kuchlari Iroqdagi Ossuriya tuprogʻida. Albatta, biz, Iroqdagi ossuriyaliklarning taqdiriga befarq emasmiz. Biz har bir millat oʻz taraqqiyot yoʻlini topish va oʻz maqsadiga erishish uchun birdek mas’ul deb hisoblaymiz. Ossuriyaliklar bugungi kunda Iroqda yashayotgan boshqa xalqlar bilan teng huquqga ega. Ularning fikrlash tarzi, oʻz maqsad va tamoyillariga erishish uchun yanada qatʼiyatlilik, ziyraklik va jasorat bilan harakat qilishi kerak, bularning barchasi ularning qoʻlida. AQSh har doim adolat, erkinlik, mustaqillik va demokratiya uchun kurashayotgan odamlarni qoʻllab-quvvatlaydi, himoya qiladi va olgʻa intildiradi.
Gruziyadagi Ossuriya cherkovlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Mar Shimon Bar Sabbae Assuriya Xaldey katolik cherkovi va Diniy madaniyat markazi (2009), Tbilisi[12].
- Bokira Maryam cherkovi, Dzveli-Kandadagi Gruziya pravoslav cherkovi[13].
- Oʻn uchta ossuriyalik otalar cherkovi, Dzveli Kanda qishlogʻidagi Gruziya pravoslav cherkovi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ "According to the 1989 population census, there were 5,200 Assyrians in Georgia (0.1 percent); according to the 2002 census, their number dropped to 3,299, while their percentage remained the same" [1] (Wayback Machine saytida 2021-10-25 sanasida arxivlangan) [The Assyrians of Georgia: Ethnic Specifics Should Be Preserved in the Journal of Central Asia and the Caucasus]
- ↑ „2002 Georgian census“. 2014-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 1-iyun.
- ↑ „1989-cu il siyahıyaalmasına görə GSSR-nin milli tərkibi“. 2019-yil 19-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 13-oktyabr.
- ↑ „Aholini ro'yxatga olish bo'yicha Gruziyadagi xalqlar (1926 – 2002)“ (en). 2015-yil 22-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 9-sentyabr.
- ↑ „1926-yilgi Gruziya SSR aholisini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra Gruziyadagi xalqlar“ (ru).
- ↑ „Gruziya SSRning 1939-yilgi aholi ro'yxatiga ko'ra Gruziyadagi xalqlar“ (ru).
- ↑ „1959-yilgi Gruziya SSR aholisini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra Gruziyadagi xalqlar.“ (ru).
- ↑ „1970-yilgi Gruziya SSR aholisini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra Gruziyadagi xalqlar“ (ru).
- ↑ „1979-yilgi Gruziya SSR aholisini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra Gruziyadagi xalqlar“ (ru).
- ↑ „1989-yilgi Gruziya SSR aholisini ro'yxatga olish ma'lumotlariga ko'ra Gruziyadagi xalqlar“ (ru).
- ↑ „Gruziyaning Ossuriya xalqaro kongressi“ (9-may 2005-yil). 23-yanvar 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Священномученик Симеон, епископ Персидский / Патриархия.ru“ (ru). Патриархия.ru. 2018-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-yanvar.
- ↑ „Minority languages in Georgia“. coe.int (2016). Qaraldi: 2023-yil 17-aprel.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- The Yezidi Kurds and Assyrians of Georgia, Markaziy Osiyo va Kavkaz jurnali, Irakliy Chixladze, Giga Chixladze. (3/21/2003)
- Gruziyadagi ossuriyaliklar: etnik xususiyatlari saqlanib qolishi kerak (Wayback Machine saytida 2017-04-24 sanasida arxivlangan)