Gogol-mogol
Gogol-mogol (gogel-mogel, gogal-mogal, inglizcha: hug-mug, hugger-mugger yoki polyakcha: kogel-mogel yoki nemischa: Kuddelmuddel- „tartibsizlik“) — shakar yoki shakar kukuni bilan koʻpchitilgan tuxumdan tayyorlangan shirin taom. Ilgari u bolalarning mashhur shirinligi hisoblanardi[2].
Baʼzi retseptlarda gogol-mogolga alkogolli ichimliklar qoʻshiladi. V. V. Poxlebkin gogol-mogolga bir choy qoshiq rom yoki konyak qoʻshishni taklif qiladi[2]. 1959-yildagi sovet retsepti tuxumli limon yoki apelsin qobigʻi, shuningdek apelsin likyori, rom yoki pushti muskat sharobini talab qiladi[3]. Shotlandiyada tuxumdan sut yoki qaymoq bilan tayyorlanadigan, shuningdek, meva sharbatlari, siroplar, muzqaymoq qoʻshiladigan va kompot bilan birga beriladigan „tuxumli pivo“ ichimligi keng tarqalgan.
Gogol-mogolning kelib chiqishi haqida bir qancha afsonalar mavjud. Ulardan birida Mogilev ibodatxonasining xorchisi Gogel tomogʻini shunaqa yoʻl bilan davolagan: „Bir xom tuxum va uni krujkaga chaqing, nonni maydalang, tuzlang va chayqating.“ Ikkinchi versiyada Bolshaya Svorotva shahridan grafinya Bronislava Pototskaya retseptni biroz modernizatsiya qildi, tuz va qora nonni asal bilan almashtirdi va uni „gogel-mogil“ dan „gogol-mogol“ga oʻzgartirdi[4]. Rus tilidagi manbalarda yaxshi tasdiqlangan boshqa versiyaga koʻra[5][6], kokteyl ixtirosi shirinliklarni konservalash bilan tajriba oʻtkazgan qandaydir nemis qandolatchisi Manfred Keukenbauerga tegishli, ammo ixtirochi qandolatchi ismi nemis manbalarida uchramaydi. Nemis tilida gogol-mogol shakarli tuxum degani (nemischa: Zuckerei), „goggelmoggel“ varianti (nemischa: Goggelmoggel) baʼzi hududlarda qoʻllaniladi va bundan tashqari, bu nom Lyuis Kerrollning „Alisa moʻjizalar mamlakatida“ ertagidagi Shaltay-Baltayning nemis tilidagi tarjimasida mavjud.
A. S. Pushkinning sinfdoshi I. I. Pushin bir necha oʻquvchilar, shu jumladan, Pushkin ham rom bilan gogel-mogel ichishni boshlaganligi haqida „litsey yilnomalarida saqlanib qolgan gogel-mogel hikoyasi“ni eslab oʻtgan. Murabbiy „juda faol“ rom tufayli gʻayrioddiy jonlanish, shovqin va yugur-yugurni payqagan. Litsey oʻquvchilariga tayinlangan jazo ikki hafta ertalabki va kechki ibodatlarda tiz choʻkish, dasturxonning oxirgi joylariga oʻtish va qoidabuzarlarning ismlarini qora kitobga yozishni oʻz ichiga oladi[7]. A. I. Kuprinning 1915-yildagi „Gogol-mogol“ hikoyasida taniqli opera bassi oʻz karerasining boshida Volga shahridagi xorda qoʻshiqchi sifatida sahnada, dvoryanlar yigʻinining xayriya konsertida yakkaxon chiqishga qaror qilganini eslaydi. Unga hayajonini yoʻqotish uchun konsert oldidan gogol-mogol ichishni maslahat berishgan, biroq u „bu sirli narsa nima va u nimadan tayyorlanganini“ bilmasdi. Xordagi hamkasbi, kamgap omadsiz piyonistadan bilishga muvaffaq boʻlgan: „gogol-mogol oddiygina tayyorlanadi. Konyak, shakar, limon, tuxum olinadi, vassalom“. Boʻlajak kontsert artisti yarim shisha konyak, beshta pishirilgan tuxum, ikkita limon va bir funt shakar sotib oladi va kontsert oldidan hammasini yeb yutadi. Alkogoldan toʻlqinlangan xijolatpaz va tortinchoq xonanda konsert uchun oʻrgangan barcha romanslarini unutib, R.Shumanning G.Heine soʻzlari asosidagi „Ikki Grenader“ qoʻshigʻini shu qadar aʼlo kuylaydiki, bu uning qoʻshiqchilik faoliyatidagi birinchi va mislsiz muvaffaqiyati boʻladi[8].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Chukovskiy K. I. Айболит / Risunki V. Suteeva. — M.: Gosudarstvennoe izdatelstvo detskoy literaturi, 1959. — S. 27. — 32 s. — (Moi pervie knijki). — 750 000 ekz.
- ↑ 2,0 2,1 В. В. Похлёбкин 2015.
- ↑ Сладкие блюда 1959.
- ↑ Шейпак А. А.. История науки и техники. Материалы и технологии. Учебное пособие. Часть 1. Москва: МГИУ, 2009 — 276 bet.
- ↑ Кулинарная энциклопедия 2017.
- ↑ „«Наука и жизнь», № 6/2013“. 2022-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-iyun.
- ↑ Пущин И. И.. Записки о Пушкине. Письма, Серия литературных мемуаров. М.: Художественная литература, 1988 — 45 bet. ISBN 5-280-00102-3.
- ↑ Куприн А. И. „Гоголь-моголь“,. Полное собрание сочинений в 10 томах. Повести. Рассказы. Очерки. Апокрифы. М.: Воскресенье, 2006 — 265—270 bet. ISBN 978-5-88528-529-2.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Абатуров П. В., Цыплёнков Н. П. „Гоголь-моголь“,. Сладкие блюда, напитки, 2-е, М.: Госторгиздат, 1959 — 73—74 bet.
- Belovinskiy L. V. Gogol-mogol // Illyustrirovanniy ensiklopedicheskiy istoriko-bitovoy slovar russkogo naroda. XVIII — nachalo XIX v. / pod red. N. Yeryominoy. — M.: Eksmo, 2007. — S. 128. — 784 s. — 5000 ekz. — ISBN 978-5-699-24458-4.
- Gogol-mogol // Kultura pitaniya. Ensiklopedicheskiy spravochnik / Pod red. I. A. Chaxovskogo. — 3-e izdanie. — Mn.: „Belorusskaya ensiklopediya imeni Petrusya Brovki“, 1993. — S. 62. — 540 s. — ISBN 5-85700-122-6.
- Poxlyobkin V. V. Gogel-mogel // Kulinarniy slovar. — M.: Izdatelstvo „E“, 2015. — S. 85—86. — 456 s. — 4000 ekz. — ISBN 978-5-699-75127-3.
- Наталья Шинкарёва, Надежда Бондаренко „Гоголь-моголь“,. Кулинарная энциклопедия. Litres, 2017.
- Charles Sinclair. gogol-mogol // Dictionary of Food: International Food and Cooking Terms from A to Z. — Second Edition. — London: A & C Black, 2004. — P. 251. — 632 p. — ISBN 978-1-4081-0218-3.