Ghorband tumani

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ghorband tumani (forscha: ولسوالی غوربند), shuningdek, asosiy shahar Syagird nomi bilan ham tanilgan, Afgʻonistonning Parwan viloyatidagi tuman. Ghorband Hindukushning janubiy etaklarida joylashgan boʻlib, qadimgi Koh Daman vodiysining gʻarbiy chegarasini tashkil qiladi[1]. U Afgʻoniston poytaxti Kobuldan 50 km uzoqlikda joylashgan. Poytaxti Siah Gerd shahrida. Bu viloyatning eng yirik tumani boʻlib, 899 kvadrat kilometr maydonni egallagan. 2003-yil holatiga koʻra bu yerda 74123 nafar aholi istiqomat qiladi. Tuman hududidan Ghorband daryosi oqib oʻtadi. Bu yerda 58 ta Jamiyatni rivojlantirish kengashi va 109 qishloq mavjud.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ghorband daryosi vodiysi tarixda Iskandar Zulqarnayn davridayoq Baqtriya bilan bogʻlangan[2]. Qadimgi Koh Daman vodiysi muhim arxeologik yodgorlik boʻlib, vodiyda yashovchi odamlar kon qazib olishning ilgʻor usullarini erta davrlardayoq ishlab chiqqanliklari isbotlangan.

Ghorband vodiysida bir vaqtlar Mughallarning Kheshgi sulolasi va hazora xalqi yashagan[3].

Bu tumandan taniqli olimlar, siyosatchilar yetishib chiqqan. Jumladan, podshoh Zohirshoh davridagi parlament aʼzosi janob Mir Ali Guhar Ghorbandi shu tumandan chiqqan. Janob Mir Ali Guhar bir guruh taniqli afgʻon olimlari, jumladan, alloma va shoir Balxiy bilan shoh Zohirshoh taxtga chiqishiga qarshi muvaffaqiyatsiz davlat toʻntarishini amalga oshirishga uringan. 15 yilga yaqin siyosiy mahbus sifatida muddat oʻtagan Mir Ali Guhar keyinchalik Ghorband xalqi tomonidan oʻz tuman vakili va parlamentdagi deputat etib saylandi. Oʻz fikrini bildirgan deputat sifatida tumanda qator ijobiy ilgʻor oʻzgarishlarni amalga oshirdi. Taʼkidlash joizki, u oʻz uyini qizlar maktabi sifatida foydalanish uchun sovgʻa qilgan. Uning siyosiy taʼsiri tufayli tumanda elektr energiyasi va oqar suv tarmoqlarini yoʻlga qoʻyish loyihalari amalga oshirildi. U qoldirgan maʼnaviy meros bugungi kungacha nafaqat tuman aholisi, balki Afgʻonistonning turli hududlarida, xususan, markaziy va shimoliy hududlarida keng jamoatchilik orasida yashab kelmoqda. Ghorband aholisi ham Sovet Ittifoqi hujumida jihod qilgan. Professor Muhammad Sobir Xishki Kobul universitetining faxriy professori, Ghorband shahrida tugʻilgan, urush va mojarolarning oʻta ogʻir sharoitlarida afgʻonlarga xizmat qilgan, „Yoshlarimizning oliy maʼlumotga ega boʻlishini ragʻbatlantirish jamiyatimizning muvaffaqiyatli kelajagi uchun muhim ahamiyatga ega“ deya aholiga doimiy ravishda taʼlim berishda davom etgan.

2007-yil noyabr oyida Qishloqlarni qayta tiklash va rivojlantirish vazirligi (MRRD) va Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot Dasturi (BMTTD)ning Hududga asoslangan rivojlanish milliy dasturi (NABDP) yordamchilari guruhi tumanni baholadi va rivojlanish rejalarini tuzdi[4]. Tumanda Tolibon harakati faollashgan[5]. 2010-yil noyabr oyida Eron maxfiy razvedkasining ikki agenti Ghorband tumanidagi Syagird shahriga kelgani va ular AQSh tomonidan isyonchilarga koalitsiya kuchlariga hujum qilishda yordam berganlikda ayblangani xabar qilingan edi[6].

2020-yil Hayit munosabati bilan Tolibon tomonidan eʼlon qilingan va 24-26-may kunlarigacha davom etgan uch kunlik tinchlik muhlati yakuniga yetganidan soʻng, toliblar 27-mayga oʻtar kechasi Ghorband tumanidagi nazorat-oʻtkazish punktiga hujum qildi[7]. Bu Tolibonning mamlakatda oʻt ochishni toʻxtatishdan keyingi birinchi qonli hujumi boʻldi. Ular nazorat-oʻtkazish punktiga oʻt qoʻyib besh afgʻon askarini oʻldirgan, yana ikki nafar askarni esa, otib oʻldirgan. Hujum oqibatida yana bir askar yaralangan, ikki askar asirga olingan, bir nafar Tolibon hujumchisi ham halok boʻlgan[8].

Iqtisodiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ghorband daryosidagi sugʻorish boʻyicha mahalliy ishchi

Asosan bodom, olma, oʻrik, yongʻoq, tut, uzum, shaftoli, nok va shu kabilar yetishtiriladi[9]. Tumanda temir rudasi qazib olinib, Kobulga yetkazilguncha eritish uchun sharqdagi Charikarga olib boriladi[10]. 19-asrda ingliz tadqiqotchilari tumanda temir, rux, oltingugurt va koʻmirning katta zaxiralariga borligini maʼlum qilishdi[11]. Gʻarbiy-sharqiy yoʻl, soʻngra shimoliy-janubiy A76 avtomobil yoʻli tumanni Charikar va Kobul bilan bogʻlab turadi.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Afgʻoniston tumanlari

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Asiatic Society of Bengal. Journal of the Asiatic Society of Bengal. Bishop's College Press, 1836 — 6 bet. 2011-yil 3-yanvarda qaraldi. 
  2. ↑ The Greeks in Bactria & India. CUP Archive, 1951 — 97 bet. GGKEY:NQT6S7GBENB. 2011-yil 3-yanvarda qaraldi. 
  3. ↑ Robert Gordon Latham. Eastern and northern Asia. J. van Voorst, 1859 — 333 bet. 14-iyul 2016-yilda qaraldi. „the Hazara live in houses rather than tents; the Aimak in tents rather than houses.“ 
  4. ↑ „Summary of District Development Programme“. Islamic Republic of Afghanistan Ministry of Rural Rehabilitation and Development National Area Based Development Programme and United Nations Development Programme (UNDP). 2010-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-yanvar 2011-yil.
  5. ↑ Mills, Nick. Karzai: the failing American intervention and the struggle for Afghanistan. John Wiley and Sons, 2007 — 103 bet. ISBN 978-0-470-13400-9. 2011-yil 3-yanvarda qaraldi. 
  6. ↑ „Afghanistan war logs: US claims Iran spies helping insurgents to attack coalition forces“. The Guardian (25-iyul 2010-yil). Qaraldi: 3-yanvar 2011-yil.
  7. ↑ „Afghan government says ceasefire still in place even as skirmieshes with Taliban resume“ (28-may 2020-yil).
  8. ↑ „7 soldiers, 19 militants killed in clashes in Afghanistan“ (28-may 2020-yil).
  9. ↑ „Ghorband“. Khyber.org. 2006-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-yanvar 2011-yil.
  10. ↑ American Engineer in Afghanis. U of Minnesota Press, 1-yanvar 1999-yil — 41 bet. ISBN 978-0-8166-0046-5. 2011-yil 3-yanvarda qaraldi. 
  11. ↑ Gazetteer of Afghanistan VI, p. 168 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ghorband_tumani&oldid=4216073" dan olindi