Gamma pichoq
Gamma Pichogʻi, shuningdek, Lexella Gamma Pichogʻi sifatida ham tanilgan, koʻp sonli Kobalt-60 manbalaridan ionlashtiruvchi nurlanishdan foydalangan holda miya patologiyalarini stereotoksik radiojarrohlikda ishlatiladigan qurilmadir[1]. 201 (C modelida) yoki 192 (Perfexion va Icon modellarida)60 Co manbalarining dastlabki faolligi har biri taxminan 30 Ci (1,1 TBq) va umumiy faolligi taxminan 6600 Ci. Manbalar va kollimatsiya teshiklari himoya korpusida radiatsiya izomarkazining mexanik harakatsiz holatini taʼminlaydigan tarzda joylashtirilgan — barcha nurlarning kesishmasida joylashgan maksimal doza nuqtasi. Manbalar tomonidan hosil qilingan doza taqsimoti sferikga yaqin. Izodozali sferaning diametri ishlatiladigan volfram kollimatorlari bilan aniqlanadi.
Gamma pichogʻi Kobalt-60 parchalanishi paytida hosil boʻlgan fotonlardan foydalanadigan boshqa qurilmalar orasida eng mashhur qurilmadir[1]. Ishlab chiqaruvchi shved kompaniyasi Elekta[en] .
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gamma pichoq shved neyroxirurgining gʻoyalarini ishlab chiqishning yakuniy mahsuloti boʻlib, u 1948-yilda tanlangan intrakranial maqsadga istalgan yoʻnalishdan erishishga imkon beruvchi yoy bilan original stereotaksik ramkani ishlab chiqdi. 1951-yilda Lars Lexell bu ramkani radiatsiya manbai (dastlab rentgen trubkasi) bilan birlashtirishni taklif qilgan va bu yondashuvni radiojarrohlik deb ataldi. 1950-yillarning ikkinchi yarmidan boshlab Lars Lexell fizik bilan birga (shvedcha: Börje LarssonUppsaladagi Gustav Verner institutida Börje Larsson stereotaktik radiojarrohlikda proton nurlaridan foydalanish boʻyicha tadqiqotlarni boshladi. Ushbu tajribalarning muvaffaqiyati, klinikada proton nurlarini joylashtirishning iloji yoʻqligi bilganda Lund, Uppsala va Stokgolmdan kelgan shved radiatsiya fiziklari tomonidan keng qoʻllab-quvvatlangan loyihasiga olib keldi, unda birinchi boʻlib „prototip“ Gamma Pichogʻi ishlab chiqilgan, ishlab chiqarilgan va ishga tushirilgan, bugungi kungacha qoʻllanilgan asosiy tamoyillarni oʻzida jamlangan. Birinchi Gamma Pichogʻi 1967-yilda Sofiahammetda oʻrnatilgan va 10 yildan ortiq vaqt davomida Karolinska instituti neyroxirurglari Erik-Olof Backlund (shvedcha: Eric-Olaf Backlund), Ladislav Shtayner (rumincha: Ladislau Steiner) va ularning talabalari Lars Lexell rahbarligida. Neyroonkologiyaning Gamma Pichogʻidan foydalanish orqali, 1974-yil oxirida 2-chi Gamma Pichogʻi toʻgʻridan-toʻgʻri Karolinska institutida oʻrnatilgan. 1980-yillarning boshlarida Gamma pichoqlari Buenos-Ayresda (Argentina) (1983), Sheffildeda (Buyuk Britaniya) (1985) oʻrnatildi, bu esa Elektani bozorga kirishiga olib keldi. Gamma pichogʻining keng qoʻllanilishi amerikalik neyroxirurg Deyd Lunsfordning harakatlari tufayli oʻrnatishdan boshlanadi (ing. L. Dade Lunsford), 1987-yilda AQShda Pitsburg universitetida va 1988-yilda Virjiniya universitetida[2] Gamma Knife Leksel Gamma Knife u ni birinchi standart modeli AQSHda keng qoʻllanildi.
1999-yilda bemorni avtomatik joylashtirish tizimi bilan jihozlangan Model C, 2007-yilda esa davolash jarayonini deyarli toʻliq avtomatlashtirilgan inqilobiy Perfxion modeli ishlab chiqarildi. Ushbu modelda, shuningdek, vakuum yostigʻi va individual patnisga asoslangan gipofraktsiyali davolash uchun original tizim mavjud boʻlib, undan koʻp foydalanilmagan. Gipofraktsiya uchun haqiqiy imkoniyat Icon modelida (birinchi oʻrnatish — 2016 yil, Marsel) paydo boʻlgan, u konus tomografiyasi, bemorning joy oʻzgarishini kuzatish tizimi va individual bosh suyagi va termoplastik niqob yordamida takrorlanadigan fiksatsiya tizimi bilan toʻldirilgan Perfexion modelidir.
Qoʻllash sohasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gamma pichogʻi radioxirurgiyada „oltin standart“ hisoblanadi va shunga koʻra, uning barcha cheklovlari unga tegishli — patologik fokusning kichik oʻlchami, natijaning kechikishi va uning afzalliklari — bir martalik (radiatsiya terapiyasi bilan solishtirganda), jarrohlik xavfining yoʻqligidir.
Chiziqli tezlatgichlardan foydalangan holda radiojarrohlik bilan solishtirganda, Gamma Pichogʻi bir oz yuqori fazoviy aniqlikka ega[3] (0,5 mm dan ortiq), maqsad ichida past doza bir xilligi (50% izodoz bilan nurlanish eng koʻp tarqalgan, chiziqli tezlatgichlar esa 80- izodozlardan foydalanadi) 90%). Bundan tashqari, chiziqli tezlatgichlar (Gamma Pichogʻidan farqli oʻlaroq) oʻsmalar va kasalliklarga qoʻshimcha ravishda miya va bosh oʻsmalari (koʻrish organlarining oʻsmalari[4], sinuslar oʻsmalari) va boʻyin kasalliklarini, shuningdek, patologiyalarni davolashga imkon beradi . Umurtqa pogʻonasi (Gamma Pichogʻining soʻnggi modeli — Perfexion boʻyinning yuqori qismini ham davolash imkonini beradi)[5].
Icon modeli gipofraktsiya rejimida nurlanish uchun moslashtirilgan boʻlib, u nurlangan fokus hajmidagi cheklovlarni olib tashlaydi, diametri 3-3,5 sm dan ortiq oʻsmalarni davolash imkonini beradi. Ushbu rejimda „katta“ shakllanishlar davolanadi — hajmi 10-25 sm3 va undan koʻp. Diffuz shakllanishlarni davolash uchun koʻrsatmalar kengaytirildi: har xil turdagi gliomalar, shu jumladan glioblastomalar. Kritik tuzilmalarga (birinchi navbatda, optik nervlar va xiazma) bevosita qoʻshni oʻsmalarni davolashda qoʻllaniladi.
Davolash uchun koʻrsatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Davolash uchun koʻrsatmalar roʻyxati[6] hozirda kengayib bormoqda, chunki Gamma Pichogʻidan foydalangan holda stereotaktik radioxirurgiyaning yangi usullari ishlab chiqilgan va tasdiqlangan:
- Miya shishi[2] :
- Akustik neyromalar (akustik shvannomalar).
- Har qanday lokalizatsiya va malignlik darajasining meningiomalari .
- gipofiz adenomalari.
- Metastazlar bitta va koʻp.
- Kraniofaringiomalar.
- Jarrohlik, radiatsiya va kimyoterapiyadan keyin glial oʻsmalarning yoki qoldiq oʻsmalarning qaytalanishi.
- Glioma (I dan IV bosqichgacha). malignite), ependimoma, medulloblastoma
- Chordomalar.
- V, VII, IX, X, XI, XII nervlarning neyronomalari.
- Pinealoma.
- germinomlar .
- Gemangioblastomalar.
- Gemangioperitsitomalar .
- Glomus oʻsmalari.
- Gemangioma .
- Miyaning qon tomir kasalliklari:
- Arteriovenoz malformatsiyalar .
- Kavernomalar .
- Dural arteriovenoz oqmalar.
- Miyaning funksional kasalliklari:
- Trigeminal nevralgiya[2].
- Parkinsonizm va asosiy tremor[2] .
- Vaqtinchalik epilepsiya.
- Multifokal epilepsiya .
- Gipotalamusning hamartomalari
- Talamik sindromda ogʻriq sindromi.
- Eksenel skeletning suyaklarining koʻp metastatik lezyonlarida ogʻriq sindromi.
- Obsesif kompulsiv buzuqlik.
- Koʻz kasalliklari:
- xoroid melanomasi .
- Progressiv glaukoma .
- Retinoblastoma.
Qoʻllash mumkin boʻlmagan holatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qoʻllash mumkin boʻlmagan holatlar radiojarrohlik yoki gipofraktsiyaning tanlangan davolash rejimiga qarshi koʻrsatmalardan kelib chiqadi.
- Neoplazmaning maksimal hajmi (radiojarrohlik paytida) 35 mm dan oshmasligi kerak[2] (arteriovenoz malformatsiyalar bundan mustasno). Katta massalarni davolash uchun gipofraktsiya rejimi mavjud.
- Bemorning ogʻir dekompensatsiyalangan holati.
- Miya siqilishining „oʻtkir“ belgilari mavjudligi.
- Okklyuziv gidrosefali .
- Radiojarrohlik rejimida Gamma Knife glioblastoma[7] va boshqa diffuz oʻsmalarni davolashda kamdan-kam qoʻllaniladi. Ushbu patologiyalarni gipofraktsiya rejimida davolash mumkin.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 „Stereotactic Radiosurgery Overview“ (inglizcha). International RadioSurgery Association. 2014-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-mart 2014-yil.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Overview: History and Technical. The Gamma Knife: A Technical Overview. Development of the Gamma Knife“ (inglizcha). Neurosurgery. University of Virginia School of Medicine. 2014-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-mart 2014-yil.
- ↑ A. Mack, Heinz Czempiel, Hans-Jürg Kreiner, Gerhard Dürr and Berndt Wowra. „Quality assurance in stereotactic space. A system test for verifying the accuracy of aim in radiosurgery“ (inglizcha). Medical Physics. Vol. 29, № 561. Medical Physics (19-mart 2002-yil). 10-aprel 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-mart 2014-yil.
- ↑ „Органосохраняющее лечение увеальной меланомы и других внутриглазных опухолей у взрослых на Гамма-ноже“. 22-oktabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2019-yil.
- ↑ „Cuchillo Gamma mejorado para tratar los tumores cerebrales“ (ispancha). Imaginología General. MedImaging (31-iyul 2008-yil). 12-yanvar 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-mart 2014-yil.
- ↑ „Показания к лечению на Гамма-ноже“. Онкологическая клиника МИБС. 22-oktabr 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-sentabr 2019-yil.
- ↑ Regis Jean. „La radio-neurochirurgie stéréotaxique (Leksel Gamma Knife LGK-Novalis)“ (fransuzcha). Glioblastome Association Michèle Esnaul (31-iyul 2008-yil). 24-noyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-mart 2014-yil.