Foydalanuvchi:Usmonov Gayrat/Bandaranaike Sirimavo

Bandaranaike Sirimavo
	; Bandaranaike (1960-yil)
Shri-Lanka Bosh vaziri
	Mansab davri; 14-noyabir 1994-yil – 10-avgust 2000-yil
Prezident	William Gopallawa (1972–1977)
Oʻtmishdoshi	Chandrika Kumaratunga
Vorisi	Ratnasiri Wickremanayake
Muxolifat yetakchisi
	Mansab davri; 9-mart 1989-yil – 24-iyun 1994-yil
Oʻtmishdoshi	Anura Bandaranaike
Vorisi	Gamini Dissanayake
Shri-Lanka Ozodlik partiyasi raisi
	Mansab davri; 7-may 1960-yil – 12-noyabir 1994-yil
Oʻtmishdoshi	C. P. de Silva
Vorisi	Chandrika Kumaratunga
Shri-Lanka parlamenti a'zosi
	Mansab davri; 15-favral 1989-yil – 10-avgust 2000-yil
Seylon Senati aʼzosi
	Mansab davri; 2-avgust 1960-yil – 4-dekabr 1964-yil
Oʻtmishdoshi	Piyadasa de Zoysa
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	Sirima Ratwatte; 17-aprel 1916-yil; Ratnapura, Seylon
Vafoti	10-oktyabr 2000-yil ; (84 yoshda) ; Kadavatha, Shri-Lanka
Siyosiy partiyasi	SLFP
Turmush oʻrtogʻi	Solomon Bandaranaike; (turm. 1940; vaf. 1959)
Bolalari	Sunethra; Chandrika; Anura;
Ota-onasi	Barnes Ratwatte
Qarindoshlari	Bandaranaike oilasi

Sirimavo Ratwatte Dias Bandaranaike (1916-yil 17-aprel — 2000-yil 10-oktyabr) — 1960-1965, 1970-1977, 1994-2000-yillarda Shri-Lanka bosh vaziri. Sirimavo dunyodagi birinchi bosh vazir ayol hisoblanadi.

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bandaranaike Sirimavo Ratnapura yaqinidagi Balangoda shahrida, badavlat singal yer egalarining oilasida tugʻilgan. Uning 5 ta aka-ukasi va opa-singillari boʻlgan. Bandaranaike Sirimavo buddist boʻlgan. U taʼlimni Sankt-Peterburgdagi katolik maktabida olgan (Kolombodagi Brigid)^[1].

1940-yilda u Solomon Bandaranaike bilan turmush qurdi. Bandaranaike keyinchalik Shri-Lanka Ozodlik partiyasiga (SLFP) (oʻsha paytda Seylon) asos solgan va uni 1956-yilgi saylovlarda gʻalabaga olib kelgan. 1959-yilda oʻldirilganidan keyin Bandaranaike partiyani oz qoʻliga olgan.

Saylovlarda gʻalaba qozongan Bandaranaike 1960-yil iyul oyidan boshlab u Bosh vazir, Mudofaa va Tashqi ishlar vaziri boʻldi. U yaqin tarixdagi birinchi bosh vazir ayoldir. Uning hukumati siyosiy tizimni demokratlashtirish va progressiv iqtisodiy islohotlar siyosatini olib bordi, xorijiy neft kompaniyalarini milliylashtirishni boshladi, shuningdek, diniy maktablar tizimini ishlab chiqdi.

1962-yilda katolik zobitlari tomonidan uyushtirilgan qoʻzgʻolon muvaffaqiyatli bostirildi.

1963-yilda Sinhala davlat tili (ingliz tili oʻrniga) deb eʼlon qilindi, bu esa Tamil xalqining noroziligiga sabab boʻldi. Tashqi siyosatda Bandaranaike hukmronligi yillarida Shri-Lanka qoʻshilmaslik harakatining koʻzga koʻringan ishtirokchisiga aylandi.

1965-yilda SLPP Shri-Lanka Birlashgan Milliy partiyasiga (UNP) saylovlarda magʻlub boʻldi va Bandaranaike muxolifat rahbari boʻldi.

1970-yilda Birlashgan front koalitsiyasi (PSSL, Kommunistik partiya va Trotskiychi Shri-Lanka Samaya partiyasi) boshchiligida hokimiyatga qaytib kelgan. Bandaranaike ichki va tashqi siyosatda koʻproq sotsialistik yoʻnalishni qabul qildi. Barcha xorijiy banklar, portlar, bir qator sanoat tarmoqlari (jumladan, choy) milliylashtirildi, tashqi savdoda davlat monopoliyasi oʻrnatildi. Vetnam va Shimoliy Koreya Shri-Lankani tan olindi. SSSR va XXR bilan aloqalar mustahkamlandi. Hindiston mamlakatning asosiy hamkori boʻlishda davom etdi. Pokiston bilan ham yaxshi munosabatlar oʻrnatildi.

1971-yilda yoshlarning soʻl Xalq ozodlik fronti tomonidan uyushtirilgan qoʻzgʻolonda hukumat agʻdarildi. Armiya poytaxtni ushlab turishga muvaffaq boʻlgan boʻlsa-da, qonuniy hukumatga yordamga kelgan Hindiston va Pokiston qoʻshinlari desantga tushganidan keyingina gʻalaba qozonildi. Toʻqnashuvlarda 10 mingga yaqin odam halok boʻldi.

1972-yil 22-mayda yangi konstitutsiya qabul qilindi, unga koʻra Seylon mustaqil davlat — Shri-Lanka Demokratik Sotsialistik Respublikasi deb eʼlon qilindi. Sirimavo Bandaranaike yangi shtat bosh vaziri sifatida qasamyod qildi. Oʻsha yili Britaniyaning soʻnggi harbiy bazasi (Trincomalee shahridan) olib tashlandi, ammo hozirgacha mamlakat Hamdoʻstlikning bir qismi boʻlib qolmoqda.

Bandaranaike hukumatining yuqori xalqaro nufuziga qaramay (1976-yilda Kolomboda Qoʻshilmaslik harakatida ishtirok etuvchi mamlakatlar konferentsiyasi boʻlib oʻtdi — Shri-Lankada boʻlib oʻtgan eng yirik xalqaro sammit va uning oʻzi Qoʻshilmaslik harakati raisi etib saylangan. Harakat), uning mamlakat ichidagi mavqei asta-sekin zaiflashdi, chunki barcha ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish muvaffaqiyatli boʻlmadi. Bunga 1973-yilgi neft inqirozining ogʻir oqibatlari taʼsir qildi.

1977-yilda SLPP keyingi saylovlarda UNPdan qattiq magʻlubiyatga uchradi.

1980-yilda Oliy sud Bandaranaikeni vakolatlarini suiisteʼmol qilishda aybdor deb topgach, parlament qarori bilan u 7 yil muddatga deputatlik mandati va siyosiy faoliyat bilan shugʻullanish huquqidan mahrum qilingan. 1986-yil 1-yanvarda u oʻz huquqlarini tikladi va tez orada qoʻshimcha saylovlarda parlamentga saylandi. 1988-yilda u prezidentlik saylovlarida qatnashdi, ammo UNP nomzodi Ranasingha Premadasaga yutqazdi. 1989-yilda Bandaranaike muxolifat yetakchisiga aylandi.

1994-yilda Bandaranaikening qizi Chandrika Kumaratunga prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozonib, onasini bosh vazir etib tayinladi^[2]^[3].