Engrish (ingliz)

Engrish – yapon tilida soʻzlashuvchilar, shuningdek, xitoy va boshqa osiyo tillarida soʻzlashuvchilar tomonidan ingliz tilidan notoʻgʻri, maʼnosiz yoki grammatik boʻlmagan foydalanishiga berilgan jargon atama^[1]. Bu soʻzning oʻzi yapon tilida soʻzlashuvchilarning inglizcha /l/ va /r/r/ soʻzlarini aniq talaffuz qilishda qiynalishga moyilligi bilan bogʻliq boʻlib, yapon tilida faqat bitta suyuq fonema (odatda romanlashtirilgan r) borligidan kelib chiqadi, ammo uning taʼrifi yana koʻplab xatolarni oʻz ichiga oladi. Japanglish, Japlish, Jinglish yoki Janglish kabi atamalar yapon ingliz tiliga xosdir^[2]. Wasei-eigo (和製英語: 'Yapon tilida paydo boʻlgan inglizchaʼ) atamasi kundalik yapon tiliga kirgan psevdoanglikizmlarga ishora qiladi.

Engrish atamasi birinchi marta 1940-yillarda paydo boʻlgan (ingliz soʻzini notoʻgʻri talaffuz qilishdan dalolat beradi), ammo 1980-yillarga kelib u nuqsonli Osiyo ingliz tili uchun nom sifatida ishlatila boshlandi^[2]. Bu atama ogʻzaki ingliz tiliga tegishli boʻlsa-da, u koʻpincha yozma ingliz tilini tavsiflaydi. Yaponiyada bezak va moda maqsadlari uchun narsalarga inglizcha matn qoʻshish odatiy holdir (koʻring: <i id="mwMA">Cool</i>). Bunday matn koʻpincha ingliz tilida soʻzlashuvchilar tomonidan oʻqish uchun emas, balki kosmopolit tuygʻu yaratish uchun qoʻshiladi va shuning uchun koʻpincha maʼnosiz yoki grammatik jihatdan notoʻgʻri boʻlishi mumkin. Engrishni koʻp joylarda, jumladan, belgilar, menyular va reklamalarda topish mumkin. Bu soʻzlar koʻpincha ingliz tilida soʻzlashuvchilar uchun kulgili boʻladi.

Yapon inglizcha / Japanglish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yapon va ingliz tillari grammatikasi sezilarli darajada farq qiladi: yaponcha soʻzlarning tartibi, yapon tilidagi gaplardagi eganing tez-tez tushib qolishi, artikllarning yoʻqligi, undosh guruhlarning deyarli toʻliq yoʻqligi va /l/ va /r/ ni farqlashda qiyinchiliklar, yoki /θ/ va /s/ tovushlarini ajratishdagi qiyinchiliklar standart ingliz tilidan samarali foydalanishda jiddiy muammolarga olib keladi^[3]. Yapon xalqi odatda ingliz tilidan xalqaro imtihonlarda nisbatan yomon ball olishadi^[4].

Bundan tashqari, ingliz tili Yaponiyada (va boshqa joylarda) funksional maqsadlarda emas, balki estetik jihatdan tez-tez ishlatiladi^[5]; yaʼni, yaponlar ishlatishi uchun, ingliz tilida soʻzlashuvchilar uchun emas, xuddi yapon va shunga oʻxshash yozuv skriptlari Gʻarb uslubida qoʻllangani kabi „aqlli, murakkab va zamonaviy“ koʻrinish uchun ishlatiladi^[6]. Bunday dekorativ ingliz tili ona ingliz tilida soʻzlashuvchilar tomonidan oʻqish va tushunish uchun moʻljallanmagan, shuning uchun izchillik yoki aniqlikka urgʻu berilmaydi^[7].

Yapon tilida, ayniqsa soʻnggi oʻn yilliklarda ingliz tilidan olingan soʻzlardan keng foydalanib kelinmoqda va bu soʻzlar katakana alifbosi yordamida yapon talaffuz shakliga transliteratsiya qilinadi. Yapon tilida soʻzlashuvchilar ingliz tilidan kirib kelgan soʻzlarning asl talaffuzi yoki maʼnosidan koʻra, faqat yaponcha talaffuz yoki yaponcha maʼnosinigina bilishlari mumkin. Bu, ayniqsa, ingliz tilidagi manba soʻzida katakanada ekvivalenti boʻlmagan tovushlar yoki tovush guruhlari mavjud boʻlsa yaqqol koʻrinadi. Misol uchun, Casiopea jazz-fyujn guruhi (1976-yil) nomi "Cassiopeia „ soʻziga asoslangan nom: juft “s" ham, uch unli „-eia“ ham katakana formatiga mos kelmaydi. Oxirgi misol: Sega Mega Drive メガドライブ yozilgan va Mega Doraibu deb talaffuz qilinadi; konsol Amerika Qoʻshma Shtatlari bozori uchun Sega Genesis deb oʻzgartirilgan.

Ommaviy madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Engrish vaqti-vaqti bilan Trey Parker va Mett Stounning Amerika animatsion telekoʻrsatuvi South Parkda namoyish etiladi. Bunga misol qilib, baʼzan anime filmlarida koʻrsatiladigan, ingliz tiliga notoʻgʻri tarjima qilingan kirish qoʻshiqlarini parodiya qiluvchi „Qurol bilan yaxshi damlar“ epizodida ishlatilgan „Letʼs Fighting Love“ qoʻshigʻini keltirish mumkin. Parker va Stounning "Amerika jamoasi: Jahon politsiyasi" (2004) badiiy metrajli filmida Shimoliy Koreya yetakchisi Kim Jong-il „I’m so Ronery“ qoʻshigʻini kuylayotgani tasvirlangan Engrish ham tasvirlangan^[8].

Monty Pythonʼs Flying Circus filmi Elizabet R drama seriyasining parodiyasini namoyish etgan, u yerda ular motorli skuterlar minadigan va ingliz tilida gapiradigan aktyorlarni tasvirlashgan va shu bilan sarlavhani „Erizabeth L“ ga oʻzgartirganlar^[9].

1983-yilda suratga olingan "Rojdestvo hikoyasi" filmida Parkerlar oilasi Rojdestvo kechki ovqati uchun xitoy restoraniga boradi va ofitsiantlar „Deck the harrs wis boughs of horry, fa ra ra ra ra ra“ va „Jingre berrs, jingre berrs, jingre arr way, oh what fun it is to ride in one-horse open sreigh!“ kabi inglizcha Rojdestvo qoʻshiqlarini ijro etishadi.

Yapon kiyim uslublaridan ilhom olgan Britaniya moda brendi Superdry Britaniyada sotiladigan kiyimlarga „Quyosh koʻzoynak kompaniyasi“ va „aʼzolik sertifikati“ kabi maʼnosiz yapon matnlarini joylashtirish uslubini joriy qilgan^[10]. Kompaniya yapon televideniyesi yangiliklar dasturiga aksariyat tarjimalar matnlarni toʻgʻri qilishga urinmasdan, Babelfish kabi oddiy avtomatik tarjima dasturlari yordamida amalga oshirilganini tushuntirgan^[11].

Shuningdek koʻring[tahrir | manbasini tahrirlash]

„Sizning barcha bazangiz bizga tegishli“, bu internet mem Zero Wing -dan Yevropa Mega Drive versiyasining ochilishidan kelib chiqqan.
Buzilgan ingliz
Chinglish
Ingliz tili, she Is Spoke
„ Yolgʻiz borish xavfli! Buni oling!“, shunga oʻxshash fondagi yana bir internet mem (1986-yilda Nintendo Entertainment System (NES) uchun Zelda afsonasi) video oʻyinidan).
Yapon Pidgin ingliz
Lishlar roʻyxati
- Dunglish, ingliz va golland oʻrtasidagi ekvivalent
- Franglais, ingliz va fransuz oʻrtasidagi ekvivalent
- Runglish, ingliz va rus oʻrtasidagi ekvivalent
- Spanglish, ingliz va ispan oʻrtasidagi ekvivalent
- Denglisch, ingliz va nemis oʻrtasidagi ekvivalent
Ingliz tilining mahalliy boʻlmagan talaffuzlari
Yapon tilida soʻzlashuvchilar tomonidan ingliz /r/ va /l/ idroki
Amerika kino va teatrida Sharqiy osiyoliklarning tasviri
Wasei-eigo
- Wasei-eigo roʻyxati

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Ziemba, Christine N.. „Translate at your own risk“. Los Angeles Times (2004-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2013-yil 13-iyun.
↑ ^2,0 ^2,1 Lambert, James (2018). "A multitude of 'lishes': The nomenclature of hybridity". English World-Wide 39 (1): 12. doi:10.1075/eww.00001.lam. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Lambert" defined multiple times with different content
↑ Dougill, John (2008). "Japan and English as an alien language". English Today 24 (1): 18–22. doi:10.1017/S0266078408000059. Archived from the original on 2016-03-17. https://web.archive.org/web/20160317014827/http://student.pfmb.uni-mb.si/~mhjurisic/John%20Dougill.pdf. Qaraldi: 2013-05-21. Engrish (ingliz)]]
↑ Kowner, Rotem (2003). "Japanese Miscommunication with Foreigners: In Search for Valid Accounts and Effective Remedies". Jahrbuch des Deutschen Instituts für Japanstudien 15: 117–151. Archived from the original on 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801044152/http://east-asia.haifa.ac.il/staff/kovner/(16)Kowner2003b.pdf.
↑ Ikeshima, Jayne Hildebrand (July 2005). "Some perspectives on the phenomenon of "Engrish"". Keio Journal of International Studies 15: 185–198. Archived from the original on 2011-07-22. https://web.archive.org/web/20110722080429/http://www.u-keiai.ac.jp/issn/menu/ronbun/no15/u050708_ikeshima.pdf.
↑ Dougill, John (1987). "English as a decorative language". English Today 3 (4): 33–35. doi:10.1017/S0266078400003126.
↑ Melin, Tracy; Rey, Nina (2005). "Emphasizing Foreign Language Use to International Marketing Students: A Situational Exercise That Mimics Real-World Challenges". Global Business Languages 10: 13–25. https://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1121&context=gbl. "there is often no attempt to try to get it right, nor do the vast majority of the Japanese population ever attempt to read the English design element in question. There is therefore less emphasis on spelling and grammatical accuracy."
↑ Stuever, Hank. „Puppet Government 'South Park' Creators' Left Jab at Jingoism May Backfire“. The Washington Post (2004-yil 15-oktyabr). 2019-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 16-sentyabr. „The North Korean dictator speaks in the voice of 'South Park's' Eric Cartman, ... only with an Engrish accent. 'I'm so ronery,' Kim confesses in a pitiful ballad to himself, which explains his evil-doing—he just needs to be ruvved.“.
↑ Monty Pythonʼs Flying Circus, Series 3 Episode 3 of 13, Features The Money Programme, Erizabeth L, Dead Bishop, Jungle Restaurant and The Argument Skit, 2 November 1972
↑ „Superdry“. Unmissable Japan. Qaraldi: 2014-yil 2-oktyabr.
↑ „Superdry: Popular UK Fashion Brand Uses Gibberish Japanese“. Japan Probe. 2014-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 1-oktyabr.

Tashqi havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Engrish.com Yaponiya, Xitoy va boshqa joylardan Engrish tiliga misollar
fahruz.org (2003–2007) Fransuz, nemis va italyan tillarida inglizcha va ekvivalentlari toʻplami (Wayback Machine -da arxivlangan, 2016-yil 3-mart)
Weird Asia News-da ingliz tilidagi yirik fotosuratlar toʻplami
EngrishCheck Instagramdagi Engrishning Yaponiyadagi fotosuratlari
Ingliz va yapon tillaridagi tarjimada iboralar qanday yoʻqolishini koʻrsatadigan Translation Party Online vositasi

Andoza:Interlanguage varieties Andoza:English dialects by continent

[1] Ziemba, Christine N.. „Translate at your own risk“. Los Angeles Times (2004-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2013-yil 13-iyun.

[Lambert-2] 2,0 ^2,1 Lambert, James (2018). "A multitude of 'lishes': The nomenclature of hybridity". English World-Wide 39 (1): 12. doi:10.1075/eww.00001.lam. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Lambert" defined multiple times with different content

[Dougill1-3] Dougill, John (2008). "Japan and English as an alien language". English Today 24 (1): 18–22. doi:10.1017/S0266078408000059. Archived from the original on 2016-03-17. https://web.archive.org/web/20160317014827/http://student.pfmb.uni-mb.si/~mhjurisic/John%20Dougill.pdf. Qaraldi: 2013-05-21. Engrish (ingliz)]]

[Kowner1-4] Kowner, Rotem (2003). "Japanese Miscommunication with Foreigners: In Search for Valid Accounts and Effective Remedies". Jahrbuch des Deutschen Instituts für Japanstudien 15: 117–151. Archived from the original on 2014-08-01. https://web.archive.org/web/20140801044152/http://east-asia.haifa.ac.il/staff/kovner/(16)Kowner2003b.pdf.

[Ikeshima1-5] Ikeshima, Jayne Hildebrand (July 2005). "Some perspectives on the phenomenon of "Engrish"". Keio Journal of International Studies 15: 185–198. Archived from the original on 2011-07-22. https://web.archive.org/web/20110722080429/http://www.u-keiai.ac.jp/issn/menu/ronbun/no15/u050708_ikeshima.pdf.

[Dougill2-6] Dougill, John (1987). "English as a decorative language". English Today 3 (4): 33–35. doi:10.1017/S0266078400003126.

[Melin1-7] Melin, Tracy; Rey, Nina (2005). "Emphasizing Foreign Language Use to International Marketing Students: A Situational Exercise That Mimics Real-World Challenges". Global Business Languages 10: 13–25. https://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1121&context=gbl. "there is often no attempt to try to get it right, nor do the vast majority of the Japanese population ever attempt to read the English design element in question. There is therefore less emphasis on spelling and grammatical accuracy."

[WP_South_Park-8] Stuever, Hank. „Puppet Government 'South Park' Creators' Left Jab at Jingoism May Backfire“. The Washington Post (2004-yil 15-oktyabr). 2019-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 16-sentyabr. „The North Korean dictator speaks in the voice of 'South Park's' Eric Cartman, ... only with an Engrish accent. 'I'm so ronery,' Kim confesses in a pitiful ballad to himself, which explains his evil-doing—he just needs to be ruvved.“.

[9] Monty Pythonʼs Flying Circus, Series 3 Episode 3 of 13, Features The Money Programme, Erizabeth L, Dead Bishop, Jungle Restaurant and The Argument Skit, 2 November 1972

[10] „Superdry“. Unmissable Japan. Qaraldi: 2014-yil 2-oktyabr.

[11] „Superdry: Popular UK Fashion Brand Uses Gibberish Japanese“. Japan Probe. 2014-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 1-oktyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]