Camponotus turkestanicus

Camponotus turkestanicus
Biologik klassifikatsiya
Olam:	jonzotlar;
Tip:	bo'g'imoyoqlilar;
Sinf:	Hasharot;
Turkum:	Hymenoptera;
Kenja turkum:	tor belli;
Oila:	Chumolilar;
Kenja oila:	Formicinae;
Triba:	Camponotini;
Urugʻ:	Camponotus;
Tur:	Camponotus turkestanicus;

Camponotus turkestanicus (lotincha) — yer chumolilarining Camponotus (Kamponotus) turkumiga mansub, Formicina (Foricidae) kenja oilasiga mansub tur.

Tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Markaziy Palearktika: Afgʻoniston, Eron, Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Xitoy, Rossiya (Qalmogʻiston), Turkmanistonda yarim choʻllar, dashtlarda tarqalgan.^[1]^[2]^[3]^[4].

Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Camponotus turkestanicus tipik dasht chumolisi boʻlib, uni yogʻingarchilik kam boʻlgan hududlarda uchratish mumkin. Haqiqiy choʻlda bu tur kam uchraydi, chunki juda ogʻir sharoitlarda u koʻproq moslashgan chumolilar bilan raqobatlasha olmaydi. Yer chumolilari Markaziy va Oʻrta Osiyoning vohalari, toʻqay va shoʻr botqoqlarida tuproqqa uya qurib, tuproqning kuchli shoʻrlanishiga bardosh beradi. Camponotus turkestanicus erta tongdan kechgacha faol harakatda boʻladi^[5]. Asosan bosh va koʻkrakgi qizgʻish, qorni qora rangda. Oʻrta kattalikdagi, ishchilar va askarlar 7-13 mm uzunlikdagi; ayollar — 15-17 mm; erkaklar — 8-9,5 mm. Antenna paypaslagichi uzun, boshning oksipital chetidan tashqariga choʻzilgan. Boshning pastki qismida koʻp sonli tuklar mavjud boʻlib, ishchilarda nomukammal psammoforni hosil qiladi. Yonoqlarda, boldirlarida va paypaslagichlarida tik tuklar yoʻq. Koʻkrak va qorin boʻshligʻi orasidagi sopi vertikal shkalaga ega boʻlgan bitta segmentdan (petiolus) iborat. Ular tuproqli chumolilar uyasiga (koʻp yoʻlaklar bilan bogʻlangan koʻp qirrali uyalar) joylashadilar, yer osti yoʻllarining chuqurligi yer osti suvlarigacha 2 metrga etadi. Qanotli jinsiy shaxslarning (yosh urgʻochi va erkaklar) nikoh parvozi aprel-may oylarida kuzatiladi. Faqat kattalar, ishchilar va urgʻochilar qishlash uchun ketishadi^[6]^[3].

Sistematika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tur birinchi marta 1887-yilda italiyalik mirmekolog Karlo Emeri tomonidan Camponotus sylvaticus st. turkestanicus Emery, 1887 va 1925-yilda Camponotus turkestanus, Camponotus aethiops, Camponotus xerxes va Camponotus fedtschenkoi^[1]^[2]^[7] kabi turlar bilan birga Tanaemyrmex kichik turiga kiritilgan.

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 Радченко А. Г. Обзор муравьев подродов Tanaemyrmex, Colobopsis, Myrmamblis, Myrmosericus, Orthonotomyrmex и Paramyrmamblis рода Camponotus (Hymenoptera, Formicidae) азиатской части Палеарктики^(rus.) // Зоологический журнал : журнал. — M.: Наука, 1997. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
↑ ^2,0 ^2,1 Радченко А. Г. Определительная таблица муравьев рода Camponotus (Hymenoptera, Formicidae) азиатской части Палеарктики // Зоол. журн.^(rus.) // Зоол. журн. : журнал. — M.: Наука, 1996. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.
↑ ^3,0 ^3,1 Длусский Г. М., Союнов О. С., Забелин С. И.. Муравьи Туркменистана. Ашхабад: Ылым, 1989 — 140—142 bet.
↑ Арнольди К. В., Длусский Г. М. Надсемейство Formicoidea. Семейство Formicidae – Муравьи^(rus.) // Определитель насекомых Европейской части СССР. Том 3. Часть 1.. — Andoza:Л.: Наука, 1978. — Andoza:Бсокр.
↑ „camponotus-turkestanicus“ (2020-yil 30-noyabr).
↑ Тарбинский Ю. С.. Муравьи Киргизии , 500 экз, Фрунзе: Илим, 1976.
↑ Emery, C. 1887 [1886]. Catalogo delle formiche esistenti nelle collezioni del Museo Civico di Genova. Parte terza. Formiche della regione Indo-Malese e dell’Australia. [part]. — Ann. Mus. Civ. Stor. Nat. 24[=(2)(4): 209—240 (page 212)

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Длусский Г. М., Союнов О. С., Забелин С. И.. Муравьи Туркменистана. Ашхабад: Ылым, 1989 — 140—142 bet.
{{{заглавие}}}.
{{{заглавие}}}.
{{{заглавие}}}.
{{{заглавие}}}.
Karaman, C. 2011. Camponotus Mayr, 1861 (Hymenoptera, Formicidae, Formicinae) Cinsi Turkiye Revizyonu. — Ph.D. Dissertation, Trakya University; Edirne; V + 225 pp.
{{{заглавие}}}.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Camponotus duradgor chumolilari eol.org saytida^(ingl.) )

[Радченко1997-1] 1,0 ^1,1 Радченко А. Г. Обзор муравьев подродов Tanaemyrmex, Colobopsis, Myrmamblis, Myrmosericus, Orthonotomyrmex и Paramyrmamblis рода Camponotus (Hymenoptera, Formicidae) азиатской части Палеарктики^(rus.) // Зоологический журнал : журнал. — M.: Наука, 1997. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.

[Радченко1996-2] 2,0 ^2,1 Радченко А. Г. Определительная таблица муравьев рода Camponotus (Hymenoptera, Formicidae) азиатской части Палеарктики // Зоол. журн.^(rus.) // Зоол. журн. : журнал. — M.: Наука, 1996. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр.

[Длусский1989-3] 3,0 ^3,1 Длусский Г. М., Союнов О. С., Забелин С. И.. Муравьи Туркменистана. Ашхабад: Ылым, 1989 — 140—142 bet.

[Арнольди1978-4] Арнольди К. В., Длусский Г. М. Надсемейство Formicoidea. Семейство Formicidae – Муравьи^(rus.) // Определитель насекомых Европейской части СССР. Том 3. Часть 1.. — Andoza:Л.: Наука, 1978. — Andoza:Бсокр.

[5] „camponotus-turkestanicus“ (2020-yil 30-noyabr).

[Тарбинский-6] Тарбинский Ю. С.. Муравьи Киргизии , 500 экз, Фрунзе: Илим, 1976.

[7] Emery, C. 1887 [1886]. Catalogo delle formiche esistenti nelle collezioni del Museo Civico di Genova. Parte terza. Formiche della regione Indo-Malese e dell’Australia. [part]. — Ann. Mus. Civ. Stor. Nat. 24[=(2)(4): 209—240 (page 212)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]