Kamponotus

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Camponotus, yoki duradgor chumolilar[1] (lotincha: Camponotus) — Formisina (Formicinae) turkumidagi chumolilarning eng katta turi. 1000 ga yaqin turi mavjud.

Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tur dunyoning barcha zoogeografik mintaqalarida butun dunyo boʻylab tarqalgan. Asosan oʻrmonlarda yashaydi, lekin choʻllarda ham uchraydi (masalan, Camponotus turkestanicus va Camponotus turkestanus).

Camponotus — dunyodagi eng keng tarqalgan chumoli turi. Duradgor chumolilar (Yogʻoch qurtlari) sifatida tanilgan (inglizcha: Carpenter ants; нем. Holzameisen; швед. Hästmyror Holzameisen; shved. Hastmyror), koʻplab turlar oʻz uyalarini yogʻochda quradilar. Hammasi boʻlib Camponotus jinsi 1000 ga yaqin turlarni birlashtiradi. Dunyodagi bu turga tegishli eng katta chumolilardan biri Camponotus gigas hisoblanib, uzunligi 3 sm ga etadi. Yuqori jagʻlari uchburchak shaklida. Urg‘ochilar, ishchilar va erkaklarda paypaslagichlari 6 ta segmentdan, lab palplari esa 4 ta bo‘lakdan iborat. Koʻkrak va qorin boʻshligʻi orasidagi sopi vertikal shkalaga ega boʻlgan bitta segmentdan (petiolus) iborat. Nishi yoʻq. Endosimbiotik bakteriyalar Blochmannia (Enterobacteriaceae) turning bir nechta aʼzolarida uchraydi, ular ozuqaviy biosintetik funktsiyalarni bajaradilar[2]. Ular birinchi marta 1882-yilda Camponotus chumolilarining oʻrta ichak epiteliysining bakteriotsitar hujayralarida topilgan[3]. Hozirda ular nafaqat ichak hujayralarida, balki ayollarning tuxumdonlarida ham qayd etilgan[4][5]. Qadimgi ishchi chumolilarda endosimbiontlar soni kamayadi[6].

Genetika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Camponotus castaneus turining genomi 0,31 pg (C qiymati)[7], Camponotus pennsylvanicus turiniki esa 0,33 pg.[8][9]

Sistematika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Molekulyar genetik tadqiqotlar natijalariga koʻra (Ward va boshqalarning 2016-yilgi ishlariga asoslanib) Camponotus turii 45 ta kichik avlodga boʻlingan (sobiq Colobopsis va Dinomyrmex kichik avlodlari mustaqil avlodlarga boʻlingan), Ular quyidagilar[10]:

Podrod Dendromyrmex[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yujnaya Amerika. 6 vidov[14][15][16]

Podrod Hypercolobopsis[tahrir | manbasini tahrirlash]

4 vida iz Brazilii

Podrod Manniella[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kuba

Podrod Myrmamblys[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bolee 50 vidov. Imeyut sxodstvo v stroenii golovi s Colobopsis, Pseudocolobopsis i Hypercolobopsis. V osnovnom tropiki Starogo Sveta, vklyuchaya Avstraliyu i Okeaniyu. Myrmamblys Forel, 1912 bil razdelyon na 5 podrodov (Santschi, 1926): Myrmespera (Afrika, gruppa Camponotus emarginatus), Myrmopelta (Afrika, gruppa Camponotus vividus), Myrmotemnus (gruppa Camponotus moeschi), Paramyrmamblys (Afrika, gruppa Camponotus simus) i Myrmamblys sensu stricto (gruppa Camponotus greeni, gruppa Camponotus reticulatus)[17].

Podrod Myrmepinotus[tahrir | manbasini tahrirlash]

Madagaskar

Podrod Myrmisolepis[tahrir | manbasini tahrirlash]

Afrika

Podrod Myrmobrachys[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yujnaya Amerika. Okolo 50 vidov.

Podrod Myrmodirachis[tahrir | manbasini tahrirlash]

Braziliya

Podrod Myrmogonia[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avstraliya

Podrod Myrmomalis[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yujnaya Amerika

Podrod Myrmonesites[tahrir | manbasini tahrirlash]

Madagaskar s dopolneniyam i po[11].

Podrod Myrmopalpella[tahrir | manbasini tahrirlash]

Podrod Myrmopelta[tahrir | manbasini tahrirlash]

5 vidov iz Afriki

Podrod Myrmosericus[tahrir | manbasini tahrirlash]

Myrmosericus Forel, 1912. V osnovnom, tropiki Starogo Sveta[17]

Podrod Myrmostenus[tahrir | manbasini tahrirlash]

Peru i Braziliya

Podrod Myrmotemnus[tahrir | manbasini tahrirlash]

Podrod Myrmothrix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Podrod Myrmoxygenys[tahrir | manbasini tahrirlash]

Podrod Orthonotomyrmex[tahrir | manbasini tahrirlash]

Afrika i Aziya[17]

Podrod Paramyrmamblys Santschi, 1926[tahrir | manbasini tahrirlash]

Podrod Paramyrmamblys Santschi, 1926 vklyuchaet 15 vidov, iz nix 13 v tropicheskoy Afrike i 2 v Yaponii[17].

Podrod Rhinomyrmex[tahrir | manbasini tahrirlash]

Podrod Thlipsepinotus[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avstraliya, Novaya Gvineya

Karavaeviya Emeri kichik turi, 1925-yil[tahrir | manbasini tahrirlash]

Janubi-Sharqiy Osiyodagi toʻquvchi chumolilar (18 tur)[19]

  • Camponotus asli Dumpert, 1989 — Gʻarbiy Malayziya [20]
  • Camponotus aureus Dumpert, 2006 — Tailand [19]
  • Camponotus belumensis Dumpert, 1995 — Gʻarbiy Malayziya [21]
  • Camponotus dolichoderoides Forel, 1911 — Borneo, Tailand [22]
  • Camponotus exsectus Emery, 1900 — Indoneziya (Mentavey oroli)
  • Camponotus gentingensis Dumpert, 1995 — Gʻarbiy Malayziya [21]
  • Camponotus gombaki Dumpert, 1986 — Gʻarbiy Malayziya [23]
  • Camponotus hoelldobleri Dumpert, 2006 — Tailand [19]
  • Camponotus maschwitzi Dumpert, 2006 — Malayziya, Saravak (Borneo) [19]
  • Camponotus melanus Dumpert, 1995 — Gʻarbiy Malayziya [21]
  • Camponotus micragyne Dumpert, 1995 — Gʻarbiy Malayziya [21]
  • Camponotus nigripes Dumpert, 1995 — Gʻarbiy Malayziya [21]
  • Camponotus orinus Dumpert, 1995 — Gʻarbiy Malayziya [21]
  • Camponotus overbecki Viehmeyer, 1916 — Singapur [24][23]
  • Camponotus schoedli Dumpert, 2006 — Tailand [19]
  • Camponotus striatipes Dumpert, 1995 — Gʻarbiy Malayziya [21]
  • Camponotus texens Dumpert, 1986 — Gʻarbiy Malayziya [23]
  • Camponotus weissflogi Dumpert, 2006 — Gʻarbiy Malayziya, Sun-gei Tekala Park [19]

Camponotus fulvopilosus guruhining turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Camponotus fulvopilosus turlari guruhi, C. brevisetosus, C. detritus, C. storeatus

Camponotus grandidieri (Myrmotrema) guruhining turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Camponotus auropubens Forel
    • = Camponotus auropubens aldabrensis Forel
    • = Camponotus olivieri freyeri Santschi
  • Camponotus grandidieri Forel [25]

Mayria kichik turi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Madagaskarda taxminan 40 ta tur msvjud. Mayria takson Myrmocamelus[26] va Myrmosagani oʻz ichiga oladi.

Camponotus alamaina guruhining turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Madagaskar. 2022-yildan beri Mayria[11].

  • Camponotus alamaina Rakotonirina , Csősz & Fisher, 2016
  • Camponotus androy Rakotonirina , Csősz & Fisher, 2016 yil
  • Camponotus bevohitra Rakotonirina , Csősz & Fisher, 2016

Boshqa turlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhofaza holati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bitta tur IUCN Qizil roʻyxatiga xavf ostida boʻlgan turlar roʻyxatiga kiritilgan :

Camponotus universitatis — zaif[27]

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named а
  2. ↑ Degnan PH, Lazarus AB, Wernegreen JJ. (2005). Genome sequence of Blochmannia pennsylvanicus indicates parallel evolutionary trends among bacterial mutualists of insects. — Genome Res. 2005 Aug; 15(8):1023—33
  3. ↑ Blochman F. Über das vorkommen von bakterienähnlichen gebilden in den geweben und eiern verschiedener insekten. — Zentbl Bakteriol. 1882;11:234—240.
  4. ↑ Sauer C, Dudaczek D, Hölldobler B, Gross R. (2002). Tissue localization of the endosymbiotic bacterium „Candidatus Blochmannia floridanus“ in adults and larvae of the carpenter ant Camponotus floridanus. — Appl Environ Microbiol. 2002 Sep; 68(9):4187—93
  5. ↑ Schröder D., Deppisch H., Obermayer M., Krohne G., Stackebrandt E., Hôlldobler B., Goebel W., Gross R. (1996). Intracellular endosymbiotic bacteria of Camponotus species (carpenter ants): systematics, evolution and ultrastructural characterization. — Mol Microbiol. 1996 Aug; 21(3):479—89
  6. ↑ Wolschin F., Hölldobler B., Gross R., Zientz E. (2004). Replication of the endosymbiotic bacterium Blochmannia floridanus is correlated with the developmental and reproductive stages of its ant host. — Appl Environ Microbiol. 2004 Jul; 70(7):4096—102
  7. ↑ [„База данных о размерах геномов животных — Camponotus castaneus.“. 2014-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 29-oktyabr. Baza dannix o razmerax genomov jivotnix — Camponotus castaneus.]
  8. ↑ „База данных о размерах геномов животных — Camponotus pennsylvanicus.“. 2008-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 29-oktyabr.
  9. ↑ Tsutsui, N.D., A.V. Suarez, J.C. Spagna, and J.S. Johnston (2008). The evolution of genome size in ants. BMC Evolutionary Biology 8: 64.
  10. ↑ Blaimer B. B., Brady S. G., Schultz T. R., Lloyd M. W., Fisher B. L. & Ward P. S. (2015). Phylogenomic methods outperform traditional multi-locus approaches in resolving deep evolutionary history: a case study of formicine ants. BMC Evolutionary Biology, 15, 271. https://dx.doi.org/10.1186/s12862-015-0552-5
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 {{{заглавие}}}.
  12. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Rasoamanana2017
  13. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Rakotonirina2022
  14. ↑ Fernández F. 2002. Revisión de las hormigas Camponotus subgénero Dendromyrmex (Hymenoptera: Formicidae). Pap. Avulsos Zool. (São Paulo) 42: 47—101 (page 51, Dendromyrmex kak podrod Camponotus)
  15. ↑ Wilson E. O. 1981. Communal silk-spinning by larvae of Dendromyrmex tree-ants (Hymenoptera: Formicidae). Insectes Sociaux 28:182—190.
  16. ↑ Weber N. A. 1944. The tree ants (Dendromyrmex) of South and Central America. Ecology 25: 117—120.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Радченко1997
  18. ↑ Santos J.C., K. Del-Claro. Ecology and behaviour of the weaver ant Camponotus (Myrmobrachys) senex(ingl.) // Journal of Natural History : Журнал. — Sofia, 2009. — Vol. 43, Andoza:Бсокр. — P. 1423—1435. — DOI:10.1080/00222930902903236.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 Dumpert, K., U. Maschwitz and A. Weissflog. 2006. Description of five new weaver ant species of Camponotus subgenus Karavaievia Emery, 1925 (Hymenoptera: Formicidae) from Malaysia and Thailand, with contribution to their biology, especially to colony foundation. Myrmecologische Nachrichten. 8:69—82.
  20. ↑ Dumpert, K.; Maschwitz, U.; Nässig, W.; Dorow, W. 1989. Camponotus (Karavaievia) asli sp. n. and C. (K.) montanus sp. n., two weaver ant species from Malaysia (Formicidae: Formicinae). Zool. Beitr. (N.F.). 32:217—231. (page 218)
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 21,6 Dumpert, K. 1995a. Taxonomy. Pp. 88-102 in: Dumpert, K.; Maschwitz, U.; Weissflog, A.; Rosciszewski, K.; Azarae, I. Hj. Six new weaver ant species from Malaysia: Camponotus (Karavaievia) striatipes, C. (K.) melanus, C. (K.) nigripes, C. (K.) belumensis, C. (K.) gentingensis, and C. (K.) micragyne. Malays. J. Sci. Ser. A. Life Sci. 16:87—105.
  22. ↑ Maschwitz, U.; Dumpert, K.; Schmidt, G. H. 1985. Silk pavilions of two Camponotus (Karavaievia) species from Malaysia: description of a new nesting type in ants (Formicidae: Formicinae). Z. Tierpsychol. 69: 237—249.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Dumpert, K. 1986 [1985]. Camponotus (Karavaievia) texens sp. n. and C. (K.) gombaki sp. n. from Malaysia in comparison with other Karavaievia species (Formicidae: Formicinae). Psyche. 92:557—573. (page 563)
  24. ↑ Viehmeyer, H. 1916a [1915]. Ameisen von Singapore. Beobachtet und gesammelt von H. Overbeck. Arch. Naturgesch. (A) 81(8): 108—168 (page 162)
  25. ↑ {{{заглавие}}}.
  26. ↑ {{{заглавие}}}.
  27. ↑ World Conservation Monitoring Centre. 1996. Camponotus universitatis (Wayback Machine saytida 2018-08-07 sanasida arxivlangan). The IUCN Red List of Threatened Species 1996.

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Kupyanskaya A. N. Chumolilar avlodi Camponotus Mayr., Polyergus Latr. va Paratrechina Motsch. SSSRning Uzoq Sharqidagi (Hymenoptera, Formicidae) // Uzoq Sharqning Hymenoptera. Vladivostok, 1981 yil, 117-124-betlar.
  • Radchenko A. G. Palearktikaning Camponotus (Hymenoptera, Formicidae) jinsiga mansub chumolilarni koʻrib chiqish. Kirish. Camponotus s kichik jinsi. koʻch.1997. — jild. 76, № 5 . — P. 554-564. — ISSN 0044-5134 .
  • Radchenko A. G. Palearktikaning Osiyo qismidagi Camponotus (Hymenoptera, Formicidae) jinsi chumolilarining kaliti. (ruscha) // Zoologiya jurnali : Jurnal. — M .: Nauka, 1996 yil. — jild. 75, № 8 . — P. 1195-1203 yillar. — ISSN 0044-5134 .
  • Radchenko A. G. Palearktikaning Osiyo qismidagi Camponotus (Hymenoptera, Formicidae) turkumining Myrmentoma kenja jinsi chumolilarini koʻrib chiqish. (ruscha) // Zoologiya jurnali : Jurnal. — M .: Nauka, 1997 yil. — jild. 76, № 6 . — P. 703-711. — ISSN 0044-5134 .
  • Radchenko A. G. Palearktikaning Osiyo qismidagi Camponotus (Hymenoptera, Formicidae) turkumiga mansub Tanaemyrmex, Colobopsis, Myrmamblis, Myrmosericus, Orthonotomyrmex va Paramyrmamblis chumolilarini koʻrib chiqish. (ruscha) // Zoologiya jurnali : Jurnal. — M .: Nauka, 1997 yil. — jild. 76, № 7 . — P. 806-815. — ISSN 0044-5134 .
  • Bolton B. Dunyo chumolilarining yangi umumiy katalogi, Garvard universiteti nashriyoti, Kembrij, MA, 1995 yil.
  • Mackay, W.P.. New World Carpenter Ants of the Hyperdiverse Genus Camponotus. Volume 1: Introduction, Keys to the Subgenera and Species Complexes and the Subgenus Camponotus. Mauritius: LAP LAMBERT Academic Publishing, 2019. ISBN 978-620-0-09424-7. 

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamponotus&oldid=3761697" dan olindi