Burduk

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Zavodda ishlab chiqarilgan zamonaviy burduk
Tbilisidagi arman burduk ishlatmoqda, 1881-yil.

Burduk[1], Saba, Tursuk, Moʻyna — sharob, qimiz va boshqa suyuqliklarni saqlash uchun moʻljallanib butun hayvon terisidan (echki, ot, qoʻy va boshqalar) tikilgan xalta.

Suv terilari qadim zamonlardan beri Ispaniya va Kavkazortida, Sharq mamlakatlarida, Sibir va Markaziy Osiyoning ayrim xalqlarida keng tarqalgan. Ossuriya sanʼatining yodgorliklaridan birida suv terisida daryodan oʻtayotgan qoʻshinlar tasvirlangan.

Burduk boʻyin teshigi orqali boshqa joyidan kesmasdan shilib olingan hayvon terisidan tayyorlanadi. Shu tarzda olingan butun teri xaltani tuki ichiga qilib agʻdariladi; teriga tashqi tomondan tuz surtiladi, ichiga esa qatron shimdiriladi, boʻyin, oyoq va boshqa teshiklari bogʻlanadi, suyuqlik quyish uchun bir oyogʻi qoldiriladi va burduk foydalanishga tayyor: suyuqlik quyish va saqlash mumkin.

Nihoyatda pishiqligi bilan ajralib turadigan yirik burduklar buyvol va buqa terisidan, burdukchalar esa echki va qoʻzilarning terisidan tayyorlanadi. Qadimda burduk, ayniqsa, Osiyo mamlakatlarida, vino, moy va boshqa suyuqliklarni saqlash va eng muhimi tashish uchun yagona vosita sifatida xizmat qilgan; lekin bochkasozlikning keng tarqalishi bilan uning qoʻllanish sohasi tobora kamayib bordi. Yengil va sigʻimi katta burduklar yuk tashishda, ayniqsa, ulovda yuk tashishda juda qulaydir. Suv va neftdan tortib to sharobgacha boʻlgan barcha turdagi suyuqliklar burdukda tashilgan. XX-asrning boshlarida ham mahalliy isteʼmol uchun ishlab chiqarilgan Kavkazorti vinolarining asosiy qismi burduklarda tashilgan. Pishloq va sariyogʻ tayyorlash uchun idish sifatida ham burdukdan foydalanilgan.

Harbiy xoʻjalikda burduklar choʻlda tezda daryodan oʻtish inshooti qurish zarur boʻlganda maxsus yurish ahamiyatiga ega edi: havo toʻldirilgan va taxtalar bilan bogʻlanganda ular sol yoki koʻprikdan koʻra juda qulay suzuvchi platformaga aylangan. Bir-biriga bogʻlangan bir nechta platforma mustahkam ponton koʻprikni tashkil qiladi, Osiyo urushlarida Rossiya ular orqali, koʻpincha, qoʻshinlarini va hatto, artilleriya qismlarini olib oʻtishiga toʻgʻri kelgan.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]


Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Bolshaya sovetskaya ensiklopediya : [v 30 t.] / gl. red. A. M. Proxorov. — 3-e izd. — M. : Sovetskaya ensiklopediya, 1969—1978. L. V. Belovinskiy. Burdyuk // Illyustrirovanniy ensiklopedicheskiy istoriko-bitovoy slovar russkogo naroda. XVIII — nachalo XIX v. / pod red. N. Yeryominoy. — M.: Eksmo, 2007. — S. 70. — 784 s.: — il. s. — 5000 ekz. — ISBN 978-5-699-24458-4. Burdyuk // Tovarniy slovar / I. A. Pugachyov (glavniy redaktor). — M.: Gosudarstvennoe izdatelstvo torgovoy literaturi, 1956. — T. I. — Stb. 681