Boris Lunin

Boris Lunin
Tavalludi	18-iyul 1906; Shveysariya, Jeneva
Vafoti	18-oktyabr 2001 Toshkent
Fuqaroligi	SSSR va Oʻzbekiston
Sohasi	Tarixshunos, manbashunos, bibliograf
Ish joylari	Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi O‘zbekiston SSSR Tarix instituti tarixshunoslik kafedrasi mudiri,
Ilmiy darajasi	Tarix fanlari doktori
Ilmiy unvoni	Professor
Mashhur shogirdlari	Dilorom Alimova

Boris Vladimirovich Lunin (1906-yil 18-iyul Jeneva — 2000-yil 18-oktabr, Toshkent) — tarixchi olim. Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1973), tarix fanlari doktori (1966), professor (1970).

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

1906-yil 18-iyul Jenevada Rossiyadan kelgan siyosiy muhojir oilasida tugʻilgan. Uning bobosi V. I. Lunin Birinchi Davlat Dumasi deputati etib saylanganidan keyin ota-onasi u bilan birga Rossiyaga qaytib kelishdi.

Boris Lunin Pyatigorskdagi gimnaziyada tahsil olgan. Oilasi bilan Rostov-Donga koʻchib oʻtgach, Don arxeologiya institutida koʻngilli talaba boʻldi. Keyinchalik Rostov davlat universiteti qoshidagi Don arxeologiya va tarix jamiyati aʼzoligiga qabul qilindi.

1922-yilda institutning sobiq rektori Yatsmirskiy boshchiligidagi Don arxeologiya va sanʼat tarixi jamiyati tuzildi. 1923-yildan boshlab, uning tavsiyasi bilan Lunin jamiyatga aʼzo boʻldi. 1925-yilda Shimoliy Kavkaz oʻlkashunoslik byurosining muzey boʻlimini boshqargan^[1].

1920—1930-yillarda Shimoliy Kavkaz mintaqaviy arxeologiya, tarix va etnografiya jamiyati hamda oʻlkashunoslik byurosi boshqaruvi aʼzosi hamda ilmiy kotibi boʻlgan. U arxeolog va oʻlkashunos sifatida Shimoliy Kavkazda olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijalarini jamlagan bir qancha maqolalar chop etgan.

Jamiyatda mablagʻ yetishmasligi sababli asosiy ishga qiziqish pasaydi, ommaviy yigʻilishlar, hisobotlar toʻxtab qoldi. Guruh aʼzolari boshqa mavzularni, jumladan, siyosiy mavzularni ham muhokama qila boshladilar. Bu oʻzgarishlar hukumat eʼtiboridan chetda qolmadi. 1931-yil 4-fevralda Jamiyat boshqaruvining boshqa aʼzolari bilan birgalikda Lunin oʻzining marksistik qarashlariga qaramay hibsga olindi. Soʻroqlar boshlandi, tergov davomida Lunin tergov bilan faol hamkorlik qila boshladi va bu holat uning foydasiga ishladi. Lunin 1931-yil 8-sentabrda Bishkekga 3 yillik surgunga hukm qilindi va sud zalidan ozod qilindi.

1937-yilda Boris Vladimirovich yangi tashkil etilgan Rostov oʻlkashunoslik muzeyida Sovet Ittifoqidan oldingi tarix boʻlimini boshqargan.

Ulugʻ Vatan urushi yillarida Janubiy frontda xizmat qildi. 1942-yildan Turkiston harbiy okrugida (oxirgi harbiy unvoni – podpolkovnik) harbiy xizmatni oʻtagan, tumandagi harbiy taʼlim muassasalarida katta oʻqituvchi boʻlgan. 1953-yilda ishdan boʻshagach, Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Tarix va arxeologiya institutida ilmiy kotib, soʻngra katta ilmiy xodim, soʻngra Akademiyaning Ijtimoiy fanlar boʻlimi ilmiy kotibi boʻldi^[2]

1968-yildan boshlab Oʻzbekiston SSSR Tarix instituti tarixshunoslik kafedrasi mudiri, institut bosh ilmiy xodimi boʻlib ish boshladi.

Boris Lunin 25 monografiya, 50 risola va 600 dan ortiq ilmiy ishlar muallifi. Qirq yil davomida „Oʻzbekistonda ijtimoiy fanlar“ jurnali tahrir hay’ati aʼzosi, 14 jildlik „Oʻzbek ensiklopediyasi“ Bosh tahririyati aʼzosi boʻlgan. Uning maqolalari „Tarix savollari“, „Mahalliy tarix“, „Antik tarix xabarnomasi“, „Rossiya arxeologiyasi“, „Fan va hayot“, „Fan va texnika“, „Osiyo va Afrika xalqlari“ kabi jurnallarda nashr etilgan.

Boris Lunin Rossiya tabiiy fanlar akademiyasining akademigi, Rossiya arxeologiya jamiyati aʼzosi boʻlgan va davlat mukofotlari bilan taqdirlangan^[3].