Belorussiya Xelsinski qo‘mitasi
Belorussiya Xelsinki qoʻmitasi ― (BXQ) ixtiyoriy, mustaqil, siyosiy boʻlmagan, jamoat, inson huquqlarini himoya qiluvchi tashkilot boʻlib, Belorussiya PEN Markazi Kongressining 1995-yil 2-sentabrdagi qarori bilan tashkil etilgan. BXQ 1995-yil noyabr oyida Adliya vazirligi tomonidan roʻyxatga olingan[1].
2021-yil 1-oktabr Belorussiya Oliy sudi tomonidan BXQ faoliyati tugatildi, Oliy sud qarori ustidan shikoyat qilish mumkin emas.
Tashkilotning maqsadi Belorussiyada inson huquqlarini Xelsinki kelishuvlariga muvofiq himoya qilishdir.
Tashkilot hukumat tomonida jabr koʻrmoqda. Yevropa Ittifoqi tomonidan TACIS dasturi boʻyicha oʻtkazilgan pullar boʻyicha toʻlanmagan soliqlar uchun 73 000 dollar jarima (2003-yil, 2004-yilda Oliy sud tomonidan bekor qilingan) va tashkilot xodimlarini jinoiy javobgarlikka tortish bunga misol boʻla oladi[2][3].
Birinchi rahbar Tatyana Protko Qoʻshma Shtatlarga joʻnab ketishi natijasida 2008-yil 11-apreldan beri Oleg Gulak rais[4] lavozimini egallab kelmoqda.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
BXQ ning tashkil etilishi oʻsha paytdagi Belorussiyadagi ijtimoiy-siyosiy vaziyatga munosabat boʻldi va milliy oq-qizil-oq bayroqning qorayishi uning shakllanishi jarayonining katalizatori boʻldi. Belorussiya Xelsinki qoʻmitasining asoschilari mamlakatning taniqli jamoat, siyosiy va madaniyat arboblari — Vasil Bikov (u BXQ Kuzatuv kengashining birinchi raisi), Rigor Borodulin, Radim Garetskiy, Svetlana Aleksievich, Gennadiy Buravkin, Yuriy Xadika, Karlos Sherman edi.
1997-yilda BXQ Xalqaro Xelsinki Inson huquqlari federatsiyasiga aʼzo boʻlgan.
1999-yil may oyi boshida Belarus Respublikasi Adliya vazirligi BXQ ga oʻz vakillarining Viktor Gonchar boshchiligidagi Markaziy saylov komissiyasi tomonidan eʼlon qilingan „muqobil“ prezidentlik saylovlarida ishtirok etishi uchun ogohlantirish berdi.
2021-yil 1-oktabrda Belorussiya Oliy sudi oʻsha paytda mamlakatdagi inson huquqlarini himoya qiluvchi soʻngi tashkilotdan oldingi tashkilot boʻlgan BXQ ni tugatdi. Sababi, BXQ goʻyoki ikki kishiga prezidentlik saylovlarining kuzatuvi uchun toʻlov toʻlagan[5]. Ilgari BMTning Belorussiyadagi doimiy koordinatori BXQ ning tugatilishi mumkinligidan xavotir bildirdi[6], bundan tashqari, Amnesty International, Xalqaro Inson huquqlari federatsiyasi, Front Line Defenders, Human Rights Foundation, Human Rights Watch[7] kabi tashkilotlar BXQ himoyasiga chiqishdi.
Shunga qaramay, BXQ oʻz faoliyatini davom ettirishini eʼlon qildi[8].
Vakilliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]
BXQ Baranovichi (Brest viloyati), Bobruysk (Mogilyov viloyati), Molodechno (Minsk viloyati), Orsha (Vitebsk viloyati), Soligorsk (Minsk viloyati) va Gomeldan tashqari barcha viloyat markazlarida vakolatxonalariga ega.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Пастанова Другога міжнароднага кангрэса Беларускага ПЭН-цэнтра «Аб заснаванні Беларускага Хельсінскага камітэта»“,, 1000 экз, Менск, 1996 — 275 bet. ISBN 985-6234-05-0.
- ↑ „Belarusian Helsinki committee is under threats of being closed“. Human Rights House Network (23-fevral 2006-yil). 2018-yil 23-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-yanvar.
- ↑ „Belarus: Threat to Close Lone Human Rights Group“. Human Rights Watch (2007-yil 31-yanvar). 2008-yil 11-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-yanvar.
- ↑ Панкавец, Зьміцер „Алег Гулак узначаліў БХК“ (be). Наша Ніва (2008-yil 12-aprel). Qaraldi: 2012-yil 28-sentyabr. [sayt ishlamaydi]
- ↑ „В Беларуси ликвидировали Белорусский Хельсинкский комитет. Это предпоследняя зарегистрированная правозащитная организация в стране“. Новая газета. 2021-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-oktyabr.
- ↑ „письмо Постоянного координатора ООН в Беларуси“. 2021-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-oktyabr.
- ↑ „Withdraw the Lawsuit to Liquidate the Belarusian Helsinki Committee: Joint Open Letter to Minister of Justice of Belarus“. 2021-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-oktyabr.
- ↑ „ЗАЯВЛЕНИЕ БХК В СВЯЗИ С РЕШЕНИЕМ ВЕРХОВНОГО СУДА О ЛИКВИДАЦИИ“. 2021-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-oktyabr.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Vitali Silitski, Jan Zaprudnik „BELARUSIAN HELSINKI COMMITTEE“,. The A to Z of Belarus (The A to Z Guide Series). Lanham: Scarecrow Press, 2010 — 41 bet. ISBN 978-0-8108-7200-4.