Aznakayevo

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Aznakayevo

Азнáкай
shahar
Aznakayevo
Bayroq
Aznakayevo
Gerb
54°51′0″N 53°4′0″E / 54.85000°N 53.06667°E / 54.85000; 53.06667 G OKoordinatalari: 54°51′0″N 53°4′0″E / 54.85000°N 53.06667°E / 54.85000; 53.06667 G O
Mamlakat Rossiya
Respublika Tatariston
Munitsipal tuman Aznakayevo
Shahar jamoati Aznakayevo shahar jamoati
Hukumat
 • Mer Marsel Zufarovich Shaydullin
Asos solingan 1762
Qachondan beri shahar 1987
Maydon 15[1] km2 (5.8 mi²)
Markazi balandligi 180 m
Milliy tarkib tatarlar — 90,5%, ruslar — 7,7% (2010)
Konfessiyaviy tarkib

musulmon-sunniylar

pravoslavlar
Etnoxoronim aznakayevolik
Telefon kodi 85592
Pochta indeks(lar)i 423330…423333,423303
Aznakayevo xaritada
Aznakayevo
Aznakayevo
Aznakayevo xaritada
Aznakayevo
Aznakayevo

Aznakayevo (tatarcha: Aznakáy — Rossiyaning Tatariston Respublikasidagi shahar . Aznakayevo tumanining maʼmuriy markazi. Shahar tarkibidagi yagona aholi punkti sifatida shahar posyolkasi maqomiga ega Aznakayevo shahri munitsipalitetini tashkil qiladi [2]. Polisentrik-Almetyevsk (Almetyevsk-Bugulma) aglomeratsiyasiga kiritilgan.

Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taxminlarga koʻra, nomining kelib chiqishi bu joylarga birinchi boʻlib qoʻnim topgan shaxs nomidir. Aznakay fors-turkiy ism boʻlib, „azna“ ~ „atna“ soʻziga -kai kamaytiruvchi affiksini qoʻshish orqali hosil qilingan („Juma“ maʼnosida — musulmonlar orasida muqaddas kun). Antropoleksema [3][4][5][6]. Boshqa manbalar, Aznakayevo nomining kelib chiqishi va uning tashkil etilishining oldingi davrini va uning asosini XVI asrga toʻgʻri keladi deb taʼkidlaydilar. Shunday qilib, akademik Begunov kitobida shunday deyilgan:

…3000 yillik Belek qoplami ostidagi manbalarga koʻra: Sin-Said bolgarlarni Kichi-Bulgartau („Kichik Bolgar togʻlari“) yoki „Kichik Ural“ (hozirgi Bugulmin-Belebeyev togʻlari)dagi Ijdarli (Styarle) daryosigacha olib borgan. Soʻng Kichi-Bulgʻor („Kichik Bulgar“) yoki Aznakay-Bulgʻor (Aznakaeyvo) shahri qurilgan. Bu shahar avval Bolgariya imperiyasining yangi ikkinchi poytaxti boʻladi, keyinchalik esa bu shaharda atigi 200 bolgar qoladi…

Sokroviщa bulgarskogo naroda. Vipusk 1. Etnogenez. Istoriya. Kultura. Akademik Yu. K.Begunov nashri ostida Sankt-Peterburg, 2007-yil

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharning maydoni 15 km². U Zakamye shahrida, Bugulma-Belebeyev togʻining etagida, Styarle daryosi boʻyida (Ik daryosining chap irmogʻi), Yutaza temir yoʻl stantsiyasidan 34 km shimolda, Qozondan 376 km uzoqlikda joylashgan. Shahar yaqinida Chatir-Tau (Shotyor togʻ) tepaligi bor — respublikaning eng baland nuqtalaridan biri, yashil tepaliklar etagida mis konlari mavjud . Ommabop eʼtiqodga koʻra, shoh-magnit togʻning tubida yashiringan va uning tarkibida kumush koʻp boʻlganligi sababli, uning buloqlaridan oqib chiqadigan suv goʻyoki shifobaxsh, muqaddasdir. Shotyor togʻ yonbagʻirlarida Qizil kitobga kiritilgan dasht oʻsimliklarining noyob turlari oʻsadi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aznakayevo qishlogʻi 1740-1750 yillar oxirida tashkil etilgan. Bu haqda birinchi eslatma ikkinchi tahrir (1762) materiallarida mavjud.

Aznakayevo aholisi mulklari jihatidan boshqirdlar, davlat dehqonlari va teptyarlarga tegishli edi [7].

1795-yilda „1743-yilgi Yurmiy volostining boshqirdlari bilan kelishuvga binoan“ 24 boshqird erkak va 324 teptyar yashagan .

1834-yilda XII Boshqird kantonining 3-yurti tarkibida 33 ta boshqird yer egalari qayd etilgan. 1859-yilda 213 xonadonda 1103 davlat dehqonlari va boshqirdlar roʻyxatga olingan.

1918-yildan sovet hokimiyati eʼlon qilingandan soʻng okrug hududida qishloq sovetlari va volost ijroiya qoʻmitalari tuzildi. Bu hudud, 1920-yilgacha Samara guberniyasining Bugulma uyezdi va Ufa guberniyasining Menzelin uyezdii tarkibiga kirgan. 1920-yildan 1930-yilgacha avgust oyida Tumutuk tumani tashkil topgunga qadar Bugulma kantonining bir qismi boʻlgan. Aznakayevo tumani 1931-yil 20-oktyabrda tashkil topgan. 1963-yil 1-fevralda bekor qilingan. Hudud Almetyevsk tumaniga oʻtkazildi. 1963-yil 7-avgustda uning tarkibida Aznakaevskiy sanoat okrugi tashkil etildi. Hudud 1965-yil 12-yanvarda tiklandi.

Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aznakayevo hududi Romashkin neft konining bir qismidir. 1950-yil oktyabr oyi bu yerda ilk bor sanoat moyi olingan. Hududni burgʻulash uchun 1951-yil 7-avgustda Aznakayevo burgʻulash idorasi tashkil etildi. Rejali qazib olish 1951-yil 20-noyabrda boshlangan. Oʻsha vaqtdan beri Aznakayevo tumanini sanoatlashtirish kursi oʻtkaziladi.

Shu munosabat bilan iqtisodiyot asosan neft sektori va unga aloqador korxonalar — quduqlarni burgʻulash va qayta ishlash, montaj qilish va boshqalar bilan bogʻliq. Bundan tashqari, shaharda mashinasozlik va metallga ishlov berish, oziq-ovqat va yengil sanoat korxonalari mavjud.

Transporti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Toʻrtta shahar avtobus yoʻnalishi va oltita shahar atrofida avtobus yoʻnalishlari mavjud. Shaharlararo Aznakayevo-Qozon va Aznakayevo-Naberejnye Chelni avtobuslari qatnaydi.

Madaniyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Bolalar ijodiyoti markazi.
  • Madaniyat saroyi.
  • „Premyer-Zal“ kinoteatrlar tarmogʻining „Vostok“ kinoteatri.
  • Viloyat mzeyi .
  • Yoshlar markazi.

Sport majmualari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • „Altin Alka“ muz sport saroyi
  • „Yubiley“ yoshlar sport maktabi.
  • „Delfin“ suv dam olish majmuasi.
  • „Chatirtau Arena“ sport majmuasi.

Shaharning diqqatga sazovor joylari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Gʻalaba maydonidagi abadiy alanga .
  • Qahramonlar xiyoboni.
  • Qatagʻon qurbonlari yodgorligi.
  • R. K. Ishkayev nomli istirohat bogʻi.
  • Tarsus shahri sharafiga Tarsus bogʻi. Aznakayevo tumani bilan yaqindan qardosh shahar aloqalari mavjud.
  • Tatariston maydonidagi musiqiy favvora.
  • Gʻalaba bogʻi (Shayxutdinova mitti-tumanida).
  • „Dobroti“ istirohat bogʻi
  • Ona yodgorligi (Syuyumbike k.)
  • Oilaviy istirohat bogʻi
  • Yoshlar istirohat bogʻi

Ommaviy axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bosma nashrlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • „Mayak“ gazetasi.
  • „Kuryer-Tatariston“ gazetasi.

Televideniyesi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharda bir vaqtning oʻzida: "Birinchi kanal", „Rossiya-1“, „Rossiya-2“, „Rossiya-K“, „NTV“, „TNT“, „STS“, „REN TV“, "Pyatiy kanal ", „Domashniy“, „TV Sentr“ kabi federal telekanallarning signallari qabul qilinadi va Tatariston telekompaniyasi „Tatariston — Novy Vek“ kanali efirga uzatiladi. Hozirda raqamli televideniye eshittirishlari olib boriladi.

Yana shuningdek shaharda „Tatarstan — Novy Vek“, „Tatarstan 24“ va mahalliy „TNT-Aznakayevo“ telekanali (2021-yilgacha TNT hamkori boʻlgan, hozirgi hamkori 360 °) kabi Tatariston telekompaniyalari faoliyat olib bormoqda.

Taniqli kishilari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ilyas Daudi — Rossiya qahramoni.

Manbalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Азнакаево“. 2018-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 27-dekabr.
  2. ↑ „Закон Республики Татарстан от 31 января 2005 года N 48-ЗРТ «Об установлении границ территорий и статусе муниципального образования „Азнакаевский муниципальный район“ и муниципальных образований в его составе»“. 2018-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-mart.
  3. ↑ „АЗНАКАЕВО“. 2014-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-fevral.
  4. ↑ „250-летие со дня основания и 25-летие города Азнакаево“. [sayt ishlamaydi]
  5. ↑ Альтаф Гюльахмедов. Татарские поселения, авыл и МКП - 1, 2014. 
  6. ↑ „Татарские мужские имена“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-fevral.
  7. ↑ Асфандияров А. З.. Аулы мензелинских башкир. Уфа: Китап, 2009 — 561 bet. ISBN 978-5-295-04952-1. 

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aznakayevo&oldid=4191138" dan olindi