Kontent qismiga oʻtish

Archa mevasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Juniper rezavorlar aslida oʻzgartirilgan ignabargli konuslar .

Archa mevasi - har xil turdagi archalar hosil qiladigan qubba. Bu haqiqiy meva emas, balki gʻayrioddiy etli va birlashtirilgan pallalarga ega boʻlgan konus boʻlib, bu unga rezavorga oʻxshash koʻrinish beradi. Ba‘zi archa turlarining mevasi masalan, Juniperus communis ziravor sifatida, Yevropa oshxonasida ginga oʻziga xos ta‘m berish uchun ishlatiladi. Archa mevalari ignabargli daraxtlardan[1] olingan yagona ziravor hisoblanadi[2].

Juniperus communis mevalari, Ukraina

Kimyo

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Archa mevalarida turli xil fitokimyoviy moddalar, jumladan, taxminan 2% efir moyi, flavonoid, qatronlar (taxminan 10% hajm), oqsillar, sirka, olma va chumoli kislotalar mavjud[3]. Rezavorlar ekstraktidan yog‘ kislotalari, terpenlar, aromatik birikmalar va uglevodorodlar, masalan, pinen, sabinen, terpinen-4-ol, limonen va mirsen ajratib olingan.

Xuddi shu oʻsimlikda oʻsayotgan yosh yashil va etuk binafsha mevalarni koʻrish mumkin.

Toksiklik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlarda odatda xavfsiz deb tasniflangan boʻlsa-da[4], archa rezavorlari klinik sinovlarda sinab koʻrilmagan turli xil nojo‘ya taʼsirlarga ega boʻlishi mumkin[5][6]. Asosan, homiladorlar uchun xavfli, kichik dozalarda ham, archa rezavorlarini isteʼmol qilish homilador yoki emizikli ayollarga, diabetga chalinganlarga, qon ketishining buzilishi yoki operatsiyadan keyin zararli ta‘sir qilishi mumkin[7]. Anʼanaviy tibbiyotda, archa rezavorlari ayol tugʻishni nazorat qilish uchun foydali deb hisoblangan[8].

Allergik reaksiyalarga sabab bo‘lishi mumkin[7]. Koʻp miqdorda archa rezavorlarini isteʼmol qilish katarsis, konvulsiya yoki buyrak funksiyasiga zarar yetkazishi mumkin[7]. Baʼzi turlarning rezavorlari, masalan , J. sabina zaharli[9].

Foydalanadi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sitsiliyaning Sirakuza shahridagi bozorda quritilgan archa mevalari

Baʼzi archa turlarining mevalari zirabor sifatida ishlatish uchun juda achchiq hisoblanadi. Bundan tashqari, J.communis va J. drupacea[10][11], yeyiladigan turlarga J.fenikiya[12], J. deppeana va J. californika[13].

Rezavorlarning tashqi pallalari nisbatan taʼmsizdir, shuning uchun rezavorlar ziravor sifatida ishlatishdan oldin deyarli har doim kamida yengil eziladi. Mevalar ham yangi, ham quritilgan holda ishlatiladi, ammo ularning taʼmi va hidi juda kuchli.

Madaniyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Archa rezavorlari, jumladan Juniperus phoenicea va J. oxycedrus, bir nechta joylarda qadimgi Misr qabrlarida topilan. J. oxycedrus Misrda oʻsmaydi[14]. Misrga olib kelingan rezavorlar Gretsiyadan keltirilgan boʻlis mumkin[15]. Yunonlar oʻzlarining koʻplab Olimpiya oʻyinlarida rezavorlardan foydalanishgan, chunki ular rezavorlar sportchilarning jismoniy chidamliligini oshiradi deb hisoblashgam[16]. Rimliklar Hindistondan olib kelingan qimmat qora qalampir va uzun qalampir oʻrniga arzon mahalliy ishlab chiqarilgan archa rezavorlaridan foydalanganlar[17][18].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Ciesla, William M. Non-wood forest products from conifers. Food and Agriculture Organization of the United Nations, 1998. ISBN 978-92-5-104212-0.  Chapter 8: Seeds, Fruits, and Cones. Retrieved July 27, 2006.
  2. ↑ „Kadoksissa ollut juomaresepti löytyi – kuusenkerkästä tehdään muutakin kuin siirappia“ (fi). Yle Uutiset (2016-yil 6-iyun). Qaraldi: 2021-yil 8-avgust.
  3. ↑ „Juniper“. Drugs.com (2021-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 25-mart.
  4. ↑ „Title 21, Chapter I, Subchapter B, Part 182, Electronic Code of Federal Regulations – Substances Generally Recognized as Safe (GRAS); section §182.20 Essential oils, oleoresins (solvent-free), and natural extractives (including distillates)“. U.S. Government Publishing Office (2017-yil 3-may). Qaraldi: 2017-yil 5-may.
  5. ↑ „Juniper“. Drugs.com (2021-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 25-mart.
  6. ↑ Barnes, Joanne. Herbal Medicines, 3rd, Pharmaceutical Press, 2007 — 386-bet. ISBN 978-0-85369-623-0. „There is a lack of clinical research assessing the efficacy and safety of juniper. There is evidence that the berries are abortifacient and since this is believed not to be due to the oil there must be other toxic constituents present. In view of this, use of juniper should not exceed levels specified in food legislation. Juniper is contra-indicated during pregnancy and should not be used during lactation. [...] There is a lack of clinical safety and toxicity data for juniper and further investigation of these aspects is required.“ 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 „Juniper“. Drugs.com (2021-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 25-mart.„Juniper“. Drugs.com. 22 November 2021. Retrieved 25 March 2022.
  8. ↑ Moerman, Daniel E. Native American Ethnobotany. Timber Press, 1998 — 282–90-bet. ISBN 978-0-88192-453-4. 
  9. ↑ Grieve, M.. A Modern Herbal. Penguin, 1984. ISBN 978-0-14-046440-5. 
  10. ↑ Farjon, A.. A Monograph of Cupressaceae and Sciadopityaceae. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005 — 228–400-bet. ISBN 978-1-84246-068-9. 
  11. ↑ Adams, R. P.. Junipers of the World: The genus Juniperus. Trafford, 2004. ISBN 978-1-4120-4250-5. 
  12. ↑ Dalby, A.. Dangerous Tastes: The Story of Spices. University of California Press, 2002 — 33-bet. ISBN 978-0-520-23674-5. 
  13. ↑ Peattie, D., & Landacre, P. H.. A Natural History of Western Trees. Houghton Mifflin, 1991 — 226-bet. ISBN 978-0-395-58175-9. 
  14. ↑ Manniche, Lisa. Sacred Luxuries: Fragrance, Aromatherapy, and Cosmetics in Ancient Egypt. Cornell University Press, 1999 — 21-bet. ISBN 978-0-8014-3720-5. 
  15. ↑ Dalby, Andrew. Siren Feasts: A History of Food and Gastronomy in Greece. Routledge, 1997 — 142-bet. ISBN 978-0-415-15657-8. 
  16. ↑ James, Lorman. (1997) Greek Life. Gregory House: New York. 76-77.
  17. ↑ Dalby, A.. Dangerous Tastes: The Story of Spices. University of California Press, 2002 — 33-bet. ISBN 978-0-520-23674-5. 
  18. ↑ From Bostock and Riley’s 1855 translation. Text online. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Archa_mevasi&oldid=3818081" dan olindi