Kontent qismiga oʻtish

Annuit cœptis

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Amerika Qoʻshma Shtatlarining Buyuk muhrining orqa tomoni

Annuit cœptis (/ˈænuɪt ˈsɛptɪs/, klassik lotincha: [ˈannʊ.ɪt ˈkoe̯ptiːs]) – Qoʻshma Shtatlar Buyuk muhrining teskari tomonida yozilgan ikkita shiordan biri. Soʻzma-soʻz tarjimasi lotincha annuo („Maʼqullayman, yoqlayman“) va koeptum („boshlanish, majburiyat“) soʻzlaridan olingan boʻlib, "U bizning ishlarimizni maʼqullaydi (yoki „maʼqullab kelgan“)" degan maʼnoni beradi[1].

Buyuk muhrda yozilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1782-yilda Semuel Adams filadelfiyalik dizayner William Bartonni milliy muhr uchun variantlar yaratish guruhiga rahbar etib tayinlaydi[2]. Shunday boʻlsa ham, Bartonning oʻzi Providence koʻzi ostida 13 qatlamli piramida gʻoyasini dizaynga kiritishni taklif qiladi. Barton dizayn uchun tanlagan shiorlar Deo Favente („Xudoning marhamati bilan“) va Perennis („Abadiy“) kabilar boʻlgan. Piramida va Perennis shiori Frencis Hopkinson tomonidan ishlab chiqilgan 50 dollarlik kontinental pul birligidan olingan[3][lower-alpha 1].

Deo Favente va Perennis yozuvi yozilgan Barton taklif qilgan dizayn

Bartonning tushuntirishicha, shior Providencening koʻziga ham ishora qiladi: Deo Favente („Xudoning marhamati ila“ yoki soʻzma-soʻz tarjimada „Xudo marhamat qilganda“) va Perennis („Abadiy“)[4]. Gʻarb sanʼatida Xudo anʼanaviy ravishda Xudoning hamma narsani bilishini timsoli boʻlgan Providence koʻzi bilan ifodalanadi.

Buyuk muhrning yakuniy versiyasini loyihalashda Charles Thomson (sobiq lotin tili oʻqituvchisi) ikkita shiorni Deo Favente oʻrniga Annuit cœptis (va Perennis oʻrniga Novus ordo seclorum) shioriga almashtirdi. U ushbu shiorning maʼnosi haqida oʻzining rasmiy izohini bergan vaqtida, shunday deb yozgan:

Piramida kuch va bardoshni ifodalaydi: uning ustidagi ko‘z va shior Amerika qilgan ishlarida ilohiy inoyatning ko‘p bora aralashuvi haqida ma’lumot beradi[5].

Deo Faventeʼdan Annuit Cœptis’ga oʻtish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
AQShning bir dollarlik banknotining tafsilotlari

Annuit Cœptis AQSH Davlat departamenti[6], AQSH zarbxonasi[7] va AQSh Gʻaznachiligi[8] tomonidan „U (Xudo) bizning tashabbuslarimizni qoʻllab-quvvatlaydi“ deb tarjima qilingan. Biroq, asl lotin tilida jumlaning kim (yoki nima) mavzusi aniq koʻrsatilmagan[9]. Amerikalik ikonografiya boʻyicha olim Robert Hieronimusning taʼkidlashicha, Thomsonning maqsadi muhr mavzusiga mos keladigan 13 ta harfdan iborat boʻlgan iborani topish edi[10]. Old tomonda E Pluribus Unum (13 harf) bilan birga 13 ta yulduz, 13 ta gorizontal chiziq (bir dollarlik banknotning orqa tomonidagi qalqonda), 13 ta vertikal chiziq, 13 ta oʻq, 13 dona zaytun barglari va 13 ta zaytun daraxti tasvirlangan. Annuit Cœptis shiori ostidagi piramida 13 qavatdan iborat. Robert Hieronimus fikriga koʻra, Annuit Cœptis 13 ta harfdan iborat boʻlib, mavzuga mos ravishda tanlangan. Deo Favente shiorida atigi oʻnta harf bor edi. Biroq, Annuit cœptis muhrda Œ ligatura bilan yozilgan boʻlib, faqat 12 ta belgidan iborat.

Shiorning tarixda foydalanilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Richard Patterson va Richardson Dugallning fikriga koʻra, Annuit cœptis („U bizning tashabbuslarimizni qoʻllab-quvvatlaydi“ degan maʼnoni anglatadi) va Buyuk Muhrning teskari tomonidagi boshqa bir shior Novus ordo seclorum („asrlarning yangi tartibi“ degan maʼnoni anglatadi) ham Rim shoiri Vergiliyning yozgan satrlarida uchragan boʻlishi mumkin. Annuit cœptis Aeneid kitobining 9-bob 625-qatoridan olingan boʻlib, unda Iuppiter omnipotens, audacibus adnue coeptis soʻzlari yozilgan[11]. Bu hikoyada qahramon Ascaniusning oʻgʻli Aeneas dushman jangchisi Numanusni oʻldirishdan oldin shu jumlalarni aytgan. Uning tarjimasi „Qudratli Yupiter, (mening) tashabbuslarimni qoʻllab-quvvatla“ degan maʼnoni anglatadi.

Xuddi shu til Vergilning avvalroq yozilgan sheʼri boʻlmish, Georgiklarda ham uchraydi. Ushbu asarning I.40-qatorida „da facilem cursum atque audacibus annue cœptis“ iborasi yozilgan. Bu satr Sezar Avgustga qarata aytilgan boʻlib, „Bizga oson yoʻl koʻrsat va dadil harakatlarimizni qoʻllab-quvvatla“ degan maʼnoni anglatadi.

  1. Shiorni bu yerda, piramidani esa bu yerda ko‘rishingiz mumkin.