Amudaryo gulbalig‘i
| Amudaryo gulbalig‘i | |
|---|---|
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Actinopterygii |
| Oila: | Salmonidae |
| Urugʻ: | Salmo |
| Turlari: | Amudaryo gulbalig‘i |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Salmo oxianus Kessler, 1874 | |
Amudaryo gulbalig‘i ( lotincha: Salmo oxianus ) — sulaymonbaliqlar oilasiga mansub nashtarqanotli baliq turi sanaladi.
Tarqalishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Amudaryoning yuqori qismi (Surxondaryo, Sangardak va To‘palang daryolari havzalari); Tanxozdaryoga keltirilgan, Qoradaryo va Norinda iqlimlashtirilgan. O‘zbekistondan tashqarida: Qirg‘iziston (iqlimlashtirilgan), Tojikiston, Afg‘oniston. Orol, Kaspiy, Qora, Boltiq, Barens va Oq dengizlar havzalarida, Janubiy Yevropa, AQSHda (iqlimlashtirilgan) – boshqa kenja turlari uchraydi.
Yashash joyi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tez oqadigan, suvi sovuq va tubi tosh-shag‘alli tog‘ daryolarida yashaydi.
Soni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ilgari u keng tarqalgan edi, lekin so‘nggi o‘n yilliklarda keskin kamaydi.
Hayot tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tog‘ daryosi balig‘i. 3-4 yoshida jinsiy yetuklikka erishadi. Urchishi – sentyabr-oktyabr oylarida. Serpushtligi – 160–3000 uvuldiriq atrofida. Asosan suv hasharotlarining lichinkalari, mollyuskalar, yiriklari esa baliqlar bilan oziqlanadi.
Cheklovchi omillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Daryolar oqimining sun’iy tartiblanishi natijasida tabiiy suv rejimining o‘zgarishi va uning ifloslanishi, rekreasion faoliyat, brakonyerlik.
Himoya choralari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Hisor qo‘riqxonasida muhofaza qilinadi. Kichik turlarning yashash joylarida muhofaza qilish rejimini joriy etish, Sangardak va Tupolang daryolarining yuqori oqimida (Ayg‘irko‘l) suv qo‘riqxonasini yaratish kerak.
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Экспедиция Федченко в Туркестан. Зоогеографические исследования // Известия Императорского Общества Любителей Естествознания, Антропологии и Этнографии. — М, 1874. — Т. 11. — С. 1—63. — печаталось на русском языке (отдельные описания на латыни).
- Салманов А. В., Дорофеева Э. А. Морфо-экологические особенности амударьинской форели Salmo trutta oxianus в современном понимании. Таксономическое положение. Биология // Вопросы ихтиологии. — 1990. — Т. 30, № 5. — С. 817—824.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Amudaryo alabalığı .
- ZooBank : Salmo oxianus Kessler, 1874 yil
- O‘zbekiston Respublikasining Qizil Kitobi 2022 (Wayback Machine saytida 2022-08-19 sanasida arxivlangan)