Amudaryo gulbalig‘i

Amudaryo gulbalig‘i
Ilmiy tasniflash
Olam:	Hayvonlar
Tip:	Xordalilar
Sinf:	Actinopterygii
Oila:	Salmonidae
Urugʻ:	Salmo
Turlari:	Amudaryo gulbalig‘i
Xalqaro ilmiy nomi
Salmo oxianus Kessler, 1874

Amudaryo gulbalig‘i ( lotincha: Salmo oxianus ) — sulaymonbaliqlar oilasiga mansub nashtarqanotli baliq turi sanaladi.

Tarqalishi

Amudaryoning yuqori qismi (Surxondaryo, Sangardak va To‘palang daryolari havzalari); Tanxozdaryoga keltirilgan, Qoradaryo va Norinda iqlimlashtirilgan. O‘zbekistondan tashqarida: Qirg‘iziston (iqlimlashtirilgan), Tojikiston, Afg‘oniston. Orol, Kaspiy, Qora, Boltiq, Barens va Oq dengizlar havzalarida, Janubiy Yevropa, AQSHda (iqlimlashtirilgan) – boshqa kenja turlari uchraydi.

Yashash joyi

Tez oqadigan, suvi sovuq va tubi tosh-shag‘alli tog‘ daryolarida yashaydi.

Soni

Ilgari u keng tarqalgan edi, lekin so‘nggi o‘n yilliklarda keskin kamaydi.

Hayot tarzi

Tog‘ daryosi balig‘i. 3-4 yoshida jinsiy yetuklikka erishadi. Urchishi – sentyabr-oktyabr oylarida. Serpushtligi – 160–3000 uvuldiriq atrofida. Asosan suv hasharotlarining lichinkalari, mollyuskalar, yiriklari esa baliqlar bilan oziqlanadi.

Cheklovchi omillar

Daryolar oqimining sun’iy tartiblanishi natijasida tabiiy suv rejimining o‘zgarishi va uning ifloslanishi, rekreasion faoliyat, brakonyerlik.

Himoya choralari

Hisor qo‘riqxonasida muhofaza qilinadi. Kichik turlarning yashash joylarida muhofaza qilish rejimini joriy etish, Sangardak va Tupolang daryolarining yuqori oqimida (Ayg‘irko‘l) suv qo‘riqxonasini yaratish kerak.

Adabiyot

• Экспедиция Федченко в Туркестан. Зоогеографические исследования // Известия Императорского Общества Любителей Естествознания, Антропологии и Этнографии. — М, 1874. — Т. 11. — С. 1—63. — печаталось на русском языке (отдельные описания на латыни).
• Салманов А. В., Дорофеева Э. А. Морфо-экологические особенности амударьинской форели Salmo trutta oxianus в современном понимании. Таксономическое положение. Биология // Вопросы ихтиологии. — 1990. — Т. 30, № 5. — С. 817—824.

Havolalar

• Amudaryo alabalığı .
• ZooBank : Salmo oxianus Kessler, 1874 yil
• O‘zbekiston Respublikasining Qizil Kitobi 2022 Wayback Machine saytida arxivlandi (2022-08-19).