Algomenoreya

Algomenoreya (lotincha: algomenorrhoea ; qadimgi yunoncha: ἄλγος qadimgi yunoncha: ἄλγος – ogʻriq, μήν – oy va ῥοή – oqim, ekspiratsiya) – qizlarda va ayollarda ogʻriq bilan birga hayz koʻrish hisoblanadi. Ular hayz koʻrishning eng keng tarqalgan funksiya buzilishlaridan biri boʻlib hisoblanadi. Umuman olganda, algomenoreya qorinning pastki qismida, sakral mintaqada kramp yoki ogʻriqli ogʻriqlar bilan ifodalangan, umumiy psixofizik buzuqlik bilan birga boʻlgan sonlarga nurlanish bilan ifodalangan hayz koʻrish funktsiyasining buzilishini bildiradi. Agar hayz koʻrish nafaqat ogʻriqli, balki tartibsiz boʻlsa, unda bu buzuqlik algodismenoreya deyiladi.

Hozirgi vaqtda „algomenoreya“ atamasini „dismenoreya“ deb ham atash mumkin.

Statistika

Shifokorlarning maʼlumotlariga koʻra, 14-45 yoshdagi ayollarning taxminan 60-70 foizi hayz paytida yengil yoki oʻrtacha ogʻriqni boshdan oʻtkazishadi, ammo ularning nafaqat umumiy holatiga, balki mehnat qobiliyatiga ham taʼsir qiluvchi kuchli ogʻriq ayollarning 10-15 foiziga taʼsir qiladi xolos. Ikkala holatda ham ogʻriqli hislar hayz koʻrish boshlanishidan 1-2 kun oldin yoki uning birinchi kunida namoyon boʻladi. Ular isitma, bosh ogʻrigʻi, ko'ngil aynishi yoki qusish va oshqozon-ichak sistemasi funksiyasining buzilishi bilan birga boʻlishi mumkin. Baʼzi ayollar va qizlar uchun ogʻriq 2-3 kun ichida yoʻqoladi, boshqalari uchun – faqat „hayz sikli“ tugaganidan keyin yuqoladi.

Turlari

Algomenoreyaning ikki turi farqlanadi: birlamchi va ikkilamchi. Ular paydo boʻlish sabablariga qarab bir-biridan .

• Birlamchi algomenoreya menstruel suyuqlikning chiqishi buzilishidan kelib chiqadi. Bachadon boʻshligʻida qon toʻplanadi, bu esa faolroq qisqarishni boshlaydi, bu esa ogʻriqqa olib keladi. Koʻpincha algomenoreyaning asosiy shakli qoʻzgʻatadi ekstragenital kasalliklar, Bachadonning rivojlanmaganligi va uning notoʻgʻri pozitsiyasi. Boshqa hollarda, sabablar ogʻir ruhiy yoki jismoniy charchoq, intrauterin kontratseptsiya yoki endokrin tizimdagi buzilishlar boʻlishi mumkin. Hozirda koʻrib chiqilmoqda  birlamchi algomenoreyaning asosiy sababi endogen prostaglandinlar sintezining buzilishi hisoblanadi: miyometriumda prostaglandin F2-alfa miqdori koʻpayadi, bu bachadon va uning tomirlarining silliq mushaklarining spastik qisqarishiga olib keladi va ishemiya rivojlanadi. . Bosh ogʻrigʻi, koʻngil aynishi, qusish kabi bogʻliq alomatlar ham giperprostaglandinemiya bilan izohlanadi.
• Ikkilamchi algomenoreya yalligʻlanish jarayonlari tufayli rivojlanadi endometrioz, fibromatoz tugunlar, tos aʼzolarining nevritlari, shuningdek, qorin boʻshligʻi va ginekologik operatsiyalardan keyin. Koʻpincha algomenoreya shakllaridan biri ruhiy kasalliklar, qoʻzgʻaluvchanlik kuchayishi yoki aksincha, doimiy depressiya, tez-tez depressiyaga moyil boʻlgan, shuningdek, libidosi past va jinsiy hayotidan norozi boʻlgan ayollarga taʼsir qiladi.

Algomenoreya klinikasi

Algomenoreyaning asosiy belgisi qorin boʻshligʻidagi ogʻriq bilan namoyon boʻladi. Odatda, ogʻriq hayzli qon ketishining birinchi kunida yoki boshlanishidan 10-12 soat oldin paydo boʻladi. Ogʻriq sindromi 1-2 kun davomida hayz koʻrish bilan birga keladi va shundan soʻng asta-sekin oʻgʻriq pasaya boshlaydi. Ogʻriqning tabiati sanchuvchi ogʻriq, tortishish boʻlishi mumkin, lekin koʻpincha ogʻriqlar, siydik pufagi, toʻgʻri ichak va pastki orqa tomonga tarqaladi. Algomenoreya bilan, koʻngil aynishi, oshqozon-ichak sistemasi kasalliklari, zaiflik, asabiylashish, bulimiya, tashvish, uyqusizlik yoki aksincha, uyquchanlik tez-tez kuzatilib turadi. Algomenoreya, ogʻriqli hayz koʻrishni kutish, ayolning salomatligiga, uning aqliy va hissiy sohasiga salbiy taʼsir qiladi va oilaviy munosabatlarning buzilishiga olib keladi. Klinik belgilarning ogʻirligiga qarab, algomenoreyaning uch darajasi ajratiladi: yengil darajasi, oʻrtacha darajasi va ogʻir darajasi.

Davolash

Birlamchi algomenoreyada ish rejimini yanada yumshoq, xotirjam boʻlish, dam olish vaqtini koʻpaytirish, uxlash uchun koʻproq vaqt ajratish, kuchli qahva, tamakini mahsulotlarini isteʼmol qilmaslik va jinsiy aloqalar sonini cheklash tavsiya etiladi. Kunlik ovqat ratsionida esa yangi meva va sabzavotlar va vitaminlar boʻlishi muhim hisoblanadi. Algomenoreyadagi ogʻriq mexanizmi koʻp hollarda toʻqimalarning shishishi bilan birga namoyon boʻladi. Shu munosabat bilan, ogʻriqli terapiya bilan birga, davolashning eng muhim elementi toʻqimalarning shishishini oldini olishdir. Qattiq ogʻriqni antispazmodik va analgetiklar bilan bartaraf etish tavsiya etiladi. Algomenoreyaning ikkilamchi shaklini muvaffaqiyatli davolash uchun asosiy kasallikni davolashga eʼtibor qaratish lozim.

Algomenoreyaning bir yoki boshqa turi bilan kasallangan ayol yoki qiz, albatta, shifokor bilan maslahatlashishi kerak boʻlgan bir nechta holatlar mavjud: agar ogʻriq odatdagidan koʻproq davom etsa; agar ogʻriq keskin kuchayib, bir necha soat davomida oʻtib ketmasa(tugamasa); agar qon ketishi kuchaysa va siz har ikki soatda bir martadan koʻproq oylik gigiena vositalarini oʻzgartirishingiz kerak boʻlsa; agar hayz koʻrishga xos boʻlgan ogʻriq bilan birga, genitouriner tizimda yoqimsiz yoki ogʻriqli his-tuygʻular paydo boʻlsa: qichishish, yonish, gʻayrioddiy oqim, oʻtkir hid, siyish paytida ogʻriq va boshqalar boʻlgan holatlarda albatta shifokor maslahatini olish zarur boʻladi.