Aleksandr Semyonov
| Aleksandr Semyonov | |
|---|---|
| Tavalludi |
30-sentyabr (12-oktyabr) 1873-yil Tambov guberniyasi, Rossiya imperiyasi |
| Vafoti |
16-noyabr 1958-yil Toshkent, O'zSSR |
| Fuqaroligi |
 SSSR |
| Sohasi | Sharqshunos |
| Ish joylari |
Toshkent universiteti Tojikiston Fanlar akademiyasi Tarix, arxeologiya va etnografiya instituti |
| Taʼlimi |
Tambov Ketrin oʻqituvchilar seminariyasi Moskva Sharq tillari instituti |
| Ilmiy darajasi | Tarix fanlari doktori |
| Ilmiy unvoni | Professor |
| Mukofotlari |
  |
Aleksandr Aleksandrovich Semyonov (1873.30.9, Tambov guberniyasi – 1958.16.11, Toshkent) – tarixchi, sharqshunos. Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi muxbir aʼzosi (1943), Oʻzbekiston (1944)da xizmat koʻrsatgan fan va texnika arbobi, Tojikiston (1946)da xizmat koʻrsatgan fan arbobi, Tojikiston Fanlar akademiyasi akademik (1951), tarix fanlari doktori (1942), professor. 1941-yilda Semyonov Samarqanddagi arxeologik ekspeditsiya tarkibida Goʻri Amir maqbarasidagi temuriylar qabrlarini ochilishida ishtirok etgan.
Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aleksandr Semyonov 1873-yilda Tambov guberniyasi, Shatsk tumanidagi Polnoye Konobeevo qishlogʻida tugʻilgan. Tambov Ketrin oʻqituvchilar seminariyasini tugatgandan soʻng, A.Semyonov Moskvadagi Lazarev Sharq tillari institutiga qabul qilingan. 1900-yilda uchta sharq tilini bilgan holda sharqshunoslik ixtisosligi boʻyicha birinchi darajali diplom bilan oʻqishni tamomlagan
1901-yil may oyida u Zakaspiy viloyati statistika koʻmitasi kotibi etib tayinlandi va bu lavozimda 1906-yilgacha ishlagan. Boʻsh vaqtida Semyonov mintaqaning tabiiy boyliklari, tarixi va madaniyatini oʻrganadi. Jumladan, Marv va Anovdagi ikkita tepalik yaqinida arxeologik qazishmalar olib borgan amerikalik R. Pompelli ekspeditsiyasida ishtirok etgan.
1898-yilda u graf Aleksey Alekseevich Bobrinskiy bilan birgalikda Samarqanddan Zarafshon togʻlari, Qorategin, Darboz orqali Panj daryosi vodiysiga, soʻngra Qal’ai Xumb qishlogʻigacha boʻlgan ekspeditsiyaga joʻnab ketadi. Yaxsuv daryosi vodiysiga, soʻngra Amudaryoning oʻng qirgʻogʻidagi Pata-Hisor qishlogʻiga, soʻngra Samarqandga tashrif buyurgan[1]. 1903-yilda Moskvada „Zarafshon togʻlari, Qorategin va Dorvozning etnografik chizmalari“ kitobi nashr etilgan. Semyonov Moskva universiteti qoshidagi tabiatshunoslik, antropologiya va etnografiya ixlosmandlari jamiyatining oltin medaliga sazovor boʻlgan[2].
Turkiston Oʻlka bosh boshqarmasi boshligʻi (1906— 08), Turkiston general-gubernatorligi qabulxonasida boshliq oʻrinbosari (1908—11), general-gubernator qoshida diplomat (1911—16), Rossiyaning Buxorodagi rezident-maslahatchisi (1917—18). 1919-yilda Oʻrta Osiyo universitetida, soʻngra Turkiston Sharqshunoslik institutida oʻqituvchi boʻlib ishlagan. 1921-yildan Aleksandr Semyonov Oʻrta Osiyo universitetining Sharq fakulteti professori darajasiga erishgan[3].
1931-yilning bahorida hukumat qarori bilan universitetning Sharq fakulteti yopildi. Shundan soʻng, Semyonov Tojikistondan ishlashga taklifnoma oldi, lekin u koʻp oʻtmay Dushanbeda hibsga olindi va u yerda bir oy qamoqda oʻtirdi. Tergov ishlari Toshkentda boʻlib oʻtdi. 1932—1934-yillarda Aleksandr Semyonov Qozonda surgunda boʻlgan, shundan soʻng Toshkentga qaytib kelgan.
A.Semyonov 1935-yildan 1941-yil dekabrigacha OʻzSSR Sanʼatshunoslik ilmiy tadqiqot institutida katta ilmiy xodim boʻlib ishladi. Toshkent konservatoriyasi va Respublika ilmiy-tadqiqot idorasida ham ishlagan.
1941-yil iyun oyida Semyonov Samarqanddagi arxeologik ekspeditsiya tarkibida Goʻri Amir maqbarasidagi temuriylar qabrlarini ochilishida ishtirok etgan[4].
Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti (1943—51)da ilmiy xodim, shu institut direktori (1943—48). Tojikiston Fanlar akademiyasi Tarix, arxeologiya va etnofafiya instituti direktori (1951—58)[5]. Toshkentda ochilgan universitet tashkilotchilaridan biri. Turkiston arxeologiya yodgorliklarini va yozma manbalarini oʻrgangan va qator tarixiy asarlarni rus tiliga tarjima qilib, chop ettirgan. Semyonovning ilmiy ishlari Xuroson, Movarounnahr, Hindiston tarixi, etnologiyasi, arxeologiyasiga bagishlangan. Semyonov 15-asr tarixi, Navoiy, Jomiy, Darvesh Ali Changiyning hayoti va ijodiga bagashlangan asarlar muallifi.
Aleksandr Semyonov A.Navoiy va Oʻrta Osiyoning boshqa shoir va mutafakkirlari ijodi boʻyicha mutaxassis boʻlgan. „Samarqanddagi Goʻri Amirda Said Umar qabr toshidagi bitik“, „Temur va uning avlodlari qabr toshlaridagi bitik“, „Buxoro amiri Shohmurod Mas’ud qabr toshidagi bitik“ kabi qator epigrafik yodgorliklarni nashr ettirgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Граф А. А. Бобринской — путешественник, этнограф, искусствовед“. 2012-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 12-yanvar.
- ↑ „Александр Александрович Семёнов“. Qaraldi: 25-sentabr 2023-yil.
- ↑ Iz vospominaniy N. Yu. Fioletovoy, jeni N. N. Fioletova – prepodavatelya Vostochnogo fakulteta universiteta [1][sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка: „Aleksandr Aleksandrovich … professor na fakultete vostokovedeniya. Spokoyniy, stepenniy, vajniy, znatok uzbekskogo i tadjikskogo yazikov i musulmanskix sekt, on vosprinyal nekotorie mestnie obichai, mejdu prochim, maneru zdorovatsya, prikladivaya pravuyu ruku k serdsu. Govorili pro nego, chto budto bi on prinyal tayno musulmanstvo. Ne znayu, naskolko eto verno, no sredi mestnogo naseleniya on polzovalsya ogromnim avtoritetom – ego imya bilo magicheskim, otkrivalo vxod v lyubie musulmanskie dveri“.
- ↑ Милана Милана. „Тайна гробницы Тимура Проклятие Тамерлана“ (ru). YouTube. 2020-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-yanvar.
- ↑ „Семёнов Александр Александрович“. Qaraldi: 25-sentabr 2023-yil.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Geratskaya xudojestvennaya rukopis epoxi Navoi i yeye tvorsi, M. L., 1946; Sredneaziatskiy traktat po muzike Dervisha Ali (XV11 v.), T., 1946.
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |