Aleksandr Samokutyayev

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Aleksandr Mixailovich Samokutyayev
Tavalludi 13-mart 1970-yil (1970-03-13) (54 yosh)
Penza, RSFSR
Fuqaroligi Rossiya
Kasbi Uchuvchi
Millati Rus
Kosmik karyera
Daraja Polkovnik (iste'fodagi)
Kosmosdagi vaqt
 331 kun 11 soat 25 daqiqa
Tanlash 2003
Jami EVAs
 2
Jami EVA vaqti
 10 soat 1 daqiqa
Missiyalar Soyuz TMA-21 (Expedition 27/28), Soyuz TMA-14M (Expedition 41/42)
Missiya belgisi

Aleksandr Mixaylovich Samokutyayev (ruscha: Александр Михайлович Самокутяев; 1970-yil 13-martdaRossiyaning Penza shahrida tugʻilgan) - rossiyalik siyosatchi va sobiq kosmonavt. Samokutyayev Xalqaro kosmik stansiyaning (XKS) 27/28 uzoq muddatli ekspeditsiyada parvoz muhandisi boʻlib ishlagan. Shuningdek, "Soyuz TMA-21" komandiri sifatida ham xizmat qilgan.[1] U ISS bortida Soyuz TMA-14M 41/42 ekspeditsiyasi ekipajida ham xizmat qilgan. 2003-yilning yozida kosmonavt sifatida ishga qabul qilingan.

2020-yildan beri u Davlat Dumasida Lermontovskiy saylov okrugi vakili.[2]

Ta'lim[tahrir | manbasini tahrirlash]

1987—1988-yillarda Aleksandr Penza politexnika institutida tahsil oldi. Keyin Chernigovga borib, 1992-yilda Lenin komsomoli (HMPS) nomidagi Chernigov oliy harbiy uchuvchilar maktabini tamomlagan.[3] Samokutyayev 2000-yilda Gagarin nomidagi Harbiy-havo kuchlari akademiyasini uchuvchi-muhandis sifatida tamomlagan.[4]

Tajriba[tahrir | manbasini tahrirlash]

Samokutyayev uchuvchi, katta uchuvchi va aviatsiya eskadrilya komandiri oʻrinbosari sifatida 680 soat parvoz qilgan va 250 marta parashyutdan sakrashni amalga oshirgan. U malakali gʻavvos.

Gagarin nomidagi Harbiy-havo kuchlari akademiyasini tamomlagach, 2000-yildan boshlab Gagarin nomidagi Kosmonavtlarni tayyorlash markazida rejalashtirish boʻlimi boshligʻi lavozimida ishlagan.

Kosmonavt faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

2003-yil 29-mayda u umumiy kosmik tayyorgarlik kursidan oʻtish uchun kosmonavtlar otryadiga qabul qilindi. 2003-yil 20-yanvarda harbiy xizmatga kirishdan oldin u Bosh tibbiy kengash tomonidan ijobiy tibbiy tasdiqni muvaffaqiyatli oldi. Samokutyayev 2005-yil 5-iyulda sinov-kosmonavt malakasini oldi.

2008-yil iyul oyida Samokutyaev XKS 25-ekspeditsiyasining zaxira ekipaji sifatida tayinlandi. O'shandan beri u ISS malaka oshirish kursiga zaxira komandiri va 2009-yildan bort muhandisi sifatida qoʻshildi. 2010-yil 2-aprelda “Soyuz TMA-18”ning uchirilishida “Soyuz” kosmik kemasining zaxira komandiri boʻlib xizmat qilgan.

Ekspeditsiya 27/28[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aleksandr Samokutyaev kosmik stansiyaning Birlik tugunida.

2008-yil oktabr oyida Samokutyayev kosmik stantsiyaga 27-uzoq muddatli ekspeditsiyaning bosh ekipaji sifatida tayinlandi. 2009-yil 7-oktabrda uning tayinlanishi NASAning 09-233-sonli press-relizi bilan tasdiqlangan.

Samokutyayev birinchi marta koinotga XKSning uzoq muddatli ekspeditsiyasi 27/28 missiyalari uchun parvoz muhandisi sifatida uchdi. Samokutyayev, kosmonavt Andrey Borisenko va NASA astronavti Ron Garan boʻlgan “Soyuz TMA-21” kosmik kemasi 2011-yil 4-aprel kuni UTC vaqti bilan soat 23:18:20da Bayqoʻngʻir kosmodromining Gagarin start maydonchasidan jadval boʻyicha uchirildi. Samokutyayev "Soyuz TMA-21" komandiri lavozimida ishlagan.[5] "Soyuz TMA-21"ning uchirilishi Yuriy Gagarinning birinchi kosmik missiyasining 50 yilligiga bagʻishlandi. Samokutyayev qizi bergan kichkina doʻlma itni koʻtarib uchdi. NASA televideniesining jonli uchirish tasvirlarida kosmik kemaning osmonga koʻtarilishi bilan ekipaj oldida it suzishni boshlaganini koʻrsatdi, bu kosmosning vaznsizligidan dalolat beradi.[6]

Ikki kunlik avtonom parvozdan soʻng "Soyuz TMA-21" kosmik kemasi 6-aprel kuni UTC vaqti bilan soat 23:09da Xalqaro kosmik stansiyaga (XKS) tutashdi.[7]

Samokutyayev 16-sentabr kuni soat 00:38da "Soyuz TMA-21" kosmik kemasi Rossiya segmentining Poisk modulidan uzilganida Koinot stantsiyasida 164 kunlik boʻlishini yakunladi.[8] Shu kuni Samokutyayev, Borisenko va Ron Garanni oʻz ichiga olgan "Soyuz TMA-21" kapsulasi Qozogʻistonning Jezkazgan shahridan 93 mil janubi-sharqda (3:59:39 UTC) qoʻndi.[9]

Ekspeditsiya 41/42[tahrir | manbasini tahrirlash]

Samokutyayev "Soyuz TMA-14M" bortida 41/42 uzoq muddatli Xalqaro kosmik stansiya ekipaji tarkibida koinotga qaytdi. Missiya 2014-yil 25-sentabrda boshlangan va 26-sentabrda havoga koʻtarilganidan olti soat oʻtgach, ISSga tutashdi. U XKS bortida 2015-yil martigacha, Soyuz TMA-14M rejalashtirilgan vaqtida Yerga qaytguniga qadar qoldi.[10]

Kosmik yurishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Samokutyayev va Volkov 2011-yil 3-avgustdagi 28-sonli Rossiya EVA vaqtida XKSdan tashqarida ishlashmoqda.

Rus EVA № 28[tahrir | manbasini tahrirlash]

2011-yil 3-avgustda Samokutyaev oʻzining birinchi kosmosga yurishida ishtirok etdi. U va kosmonavt Sergey Volkov olti soat 23 daqiqa davomida fan va XKSning Rossiya segmentidan tashqarida texnik xizmat koʻrsatish uchun turli vazifalarni bajarishdi. Zvezda xizmat moduli tashqarisida Samokutyayev va Volkov lazer aloqa uskunalarini oʻrnatdilar. Ular, shuningdek, yomon ishlash belgilariga ega antennani suratga olishdi.[11] Yer boshqaruvchilari antenna muammosi ustida ishlaganlaridan soʻng ikki kosmonavt dastlab kosmik yurishning boshida joylashtirilishi rejalashtirilgan Radioskaf-V nomli kichik sun'iy yoʻldoshni ham joylashtirdi. Sun'iy yoʻldoshda havaskor radio uzatgich va talabalar tajribasi mavjud edi. Kosmik yurishning asosiy vazifasi Strela 1 bumini Pirs modulidan Poisk moduliga koʻchirish vaqt cheklovlari tufayli toʻxtatilishi kerak edi. Kosmonavtlar 2009-yil noyabr oyida Poisk modulini oʻrnatish joyiga yoʻnaltirishga yordam bergan antennani olib tashladilar va kosmik yurish oxirida u XKSga qaytarildi. Shuningdek, ular materialshunoslik tajribasi - BIORISKni Pirs moduli tashqarisidagi tutqichga muvaffaqiyatli oʻrnatdilar. BIORISK tajribasi mikroblarning kosmik kema tuzilmalariga ta'sirini va quyosh faolligi mikroblarning oʻsishiga ta'sir qiladimi yoki yoʻqligini oʻrganardi. Nihoyat, Samokutyayev va Volkov Pirs moduliga kirishdan va rus EVA №28 ni yakunlashdan oldin birinchi kosmonavt Yuriy Gagarin, kosmik kema dizayneri Sergey Korolyov va sovet astronavtika nazariyasi kashshofi Konstantin Siolkovskiyning suratlarini Yer fonida ushlab suratga olishdi.[12]

Rus EVA № 40[tahrir | manbasini tahrirlash]

Samokutyaev va kosmonavt Maksim Surayev 2014-yil 22-oktabrda kosmik stansiya tashqarisiga, koinotga chiqishdi.[13] Olti soatlik kosmosda sayr qilish rejalashtirilgan boʻlsa-da, kosmonavtlar barcha belgilangan vazifalarni 3 soat 38 daqiqada bajarishga muvaffaq boʻlishdi. Samokutyaev va Surayev avtomashinadan tashqari harakat paytida RK 21-8 Radiometria ilmiy yukini va Poisk modulidan 2ASF1-1 va 2ASF1-2 KURS antennalarini demontaj qilishdi.[14] RK-21-8 ilmiy yuki 2011-yil boshida Rossiyaning EVA-28 yurishi paytida Kosmik stansiyaga oʻrnatilgan va kalibratorli antenna tizimi, Mikrotoʻlqinli radiometrni qabul qilish tizimi va buyruq-axborot blokidan iborat edi. U bir qator seysmik prognozlar va zilzilalarni oʻrganish uchun ishlatilgan. RK-21-8 foydali yuki Surayev tomonidan 33 daqiqada EVAga koinot stansiyasidan xavfsiz joʻnash traektoriyasi boʻylab uchirib yuborildi. Samokutyaev antennalarni oʻchirib tashladi. Birinchisi UTC vaqti bilan soat 15:43da, besh daqiqadan soʻng ikkinchi antenna oʻchirildi. Samokutyaev va Surayev, shuningdek, namunalar va tajribalarni kosmik muhitga ta'sir qilish orqali astrobiologiya tadqiqotlarini oʻtkazish uchun Yevropa kosmik agentligi tomonidan ishlab chiqilgan EXPOSE-R foydali yukidan himoya qopqogʻini chiqardilar. Kosmonavtlar Poisk modulidagi operatsiyalarni tugatgandan soʻng, mutaxassislar uning holatini keyinroq baholashlari uchun orbital stansiyaning sirtini suratga oldilar. EVA-40 Rossiya kosmik stansiyasining yigʻilishini qoʻllab-quvvatlagan 184-kosmik yurish edi.

2017-yil aprel oyida Roskosmos Aleksandr Samokutyaevni tibbiy koʻrsatkichlar boʻyicha lavozimidan ozod qilishga qaror qildi.

Shaxsiy hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Samokutyaev Oksana Nikolaevna Samokutyayeva bilan turmush qurgan. Ularning Anastasiya Aleksandrovna Samokutyayeva ismli bitta qizi bor.

Mukofotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Samokutyayev Rossiya Qurolli Kuchlarining turli medallari bilan taqdirlangan.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ de Carbonnel, Alissa. „Soyuz docks 50 years after Gagarin's voyage“. Reuters (8-aprel 2011-yil). Qaraldi: 14-aprel 2018-yil.
  2. ↑ „Список избранных депутатов Государственной Думы РФ восьмого созыва“ (ru). Российская газета. Qaraldi: 2022-yil 30-yanvar.
  3. ↑ Russian Federal Space Agency. „Soyuz TMA-21 Prime Crew. Aleksander SAMOKUTYAEV – Commander“ (27-mart 2011-yil). 20-aprel 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-aprel 2011-yil.
  4. ↑ „Alexander Samokutyayev“. European Space Agency (ESA) (7-oktabr 2010-yil). Qaraldi: 18-oktabr 2010-yil.
  5. ↑ Pete Harding. „Soyuz TMA-21 in commemorative launch to International Space Station“. NASAspaceflight.com (4-aprel 2011-yil). 5-iyun 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-aprel 2011-yil.
  6. ↑ Daily News Staff Writer. „U.S. astronaut Ron Garan, two Russian cosmonauts blast off to International Space Station“. The Associated Press (4-aprel 2011-yil). Qaraldi: 30-aprel 2011-yil.
  7. ↑ „Russia's Soyuz TMA-21 with new ISS crew launched from Baikonur“. RIA Novosti (5-aprel 2011-yil). 15-may 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-aprel 2011-yil.
  8. ↑ William Harwood. „Three-man crew returns from half-year spaceflight“. Spaceflight Now (16-sentabr 2011-yil). Qaraldi: 16-sentabr 2011-yil.
  9. ↑ „Soyuz astronauts land in Kazakhstan“. The Telegraph (16-sentabr 2011-yil). 17-sentabr 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-sentabr 2011-yil.
  10. ↑ „Expedition 41 Welcomes New Trio Aboard Station“. NASA. 2016-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
  11. ↑ NASA. „Cosmonauts Wrap Up Spacewalk“. NASA (4-avgust 2011-yil). 2020-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
  12. ↑ „Russian Cosmonauts Complete Spacewalk Outside the ISS“. RIA NOVOSTI. Qaraldi: 24-dekabr 2011-yil.
  13. ↑ Spaceflight101.com. „Cosmonauts race through EVA Task List in final planned Spacewalk of 2014“ (22-oktabr 2014-yil). 25-oktabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-oktabr 2014-yil.
  14. ↑ TASS Russian News Agency. „Russian cosmonauts complete spacewalk, return to space station“ (22-oktabr 2014-yil). 2014-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-oktabr 2014-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Samokutyayev&oldid=3916648" dan olindi