Agogo
 Gan (Gã) | |
| Turi |
Zarbli musiqiy cho'gu |
|---|---|
Agogo (portugalcha: agogô)— Afrikadan tarqalqan Braziliya xalq cholgʻu asbobi[1]. Kandomble, kapoeira, makulela va karnaval sambada ritmik polifoniya yaratishda asosiy rol o‘ynaydi.
Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Metall kavisli tutqich bilan bog‘langan ovozsiz ikki, uch yoki to‘rtta qo‘ng‘iroqchadan yasaladi. Qo‘ng‘iroqlar turli o‘lchamda bo‘lganligi uchun ular turli tondagi tovushlarni chiqaradilar. Kuy qo‘ng‘iroqlarni yog‘och yoki metall tayoq bilan urish (chalish) orqali hosil qilinadi. Yog‘och tayoqlar kakos yong‘og‘i qobig‘idan tayyorlangan.
Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Afrikaning yoruba tilida agogô so‘zi qo‘ng‘iroq maʼnosini anglatadi. Yoruba qabilalariga mansub Afrikaning Ketu (zamonaviy Benin) qirolligidan Braziliyaga kelgan nago xalqi (Nago) tilida „akokô“ so‘zi soat yoki vaqtni, shuningdek, har qanday odam tomonidan ijro etilishi mumkin bo‘lgan metall musiqa asbobini anglatadi.
Afrikada tarqalishi va nomlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Italiyalik Kapuchin Kavazzi 16-asrda Angolaga qilgan safar hisobotida agogo musiqa asbobini tasvirlab bergan birinchi yevropalik bo‘lgani haqida yozib qoldirilgan. Ingliz tilida „qo‘sh qo‘ng‘iroq“ va fransuz tilida „kloch“ deb ataladigan bu asbob Afrikada Bantu qabilasi orasida keng tarqalgan. Lunda va Chokve xalqlari uni „Rubembe“ (Rubembe) deb atashadi. Kabinda provinsiyasida esa „Chingongo“ (Chingongo) nomi bilan mashhur. Boshqa xalqlar orasida Bantu „ngongé“ (Ngongê) yoki „ngongo“ (Ngongo) nomi bilan yuritiladi. Dahomey, Nigeriya va Sudanda qo‘sh qo‘ng‘iroq „ngongo“ (Ngombe) deb ataladi [2] .
Braziliyada[tahrir | manbasini tahrirlash]
Agogo Braziliyaga Angola, Kongo va Mozambiklik qullar tomonidan olib kelingan. Braziliyada agogo dastlab Pernambukodagi Baiya va Shango kandomblé madaniy tadbirida ishlatilgan. Keyinchalik u Pernambukoda „maracatu“ (portugalcha: Maracatu) afro-brazil ritmlarida „gongé“ (gonguê), „gan“ (gan, gã) yoki „shere“ (xeré) [2] nomlari bilan qo‘llanilgan.
Afro-Braziliya diniy markazlarida agogo Orisha Ogum (Orixa Ogum) ga tegishli boʻlib, uni „gan“ (Gã) deb atash mumkin. Bu muqaddas ob’ekt sanalib, foydalanishdan oldin tozalash marosimini bajarish talab etiladi. Tozalash marosimi barglar, o‘tlar, o‘simliklar, hayvon terisi va minerallar bilan yuvishdan iborat bo‘lib, bu marosim ruhlar bilan almashish uchun zarur bo‘lgan „hayot kuchi“ (axe) ni olish uchun o‘tkazilgan.
Baxiyada agogo yoruba xalqi tomonidan kiritilgan. Keyinchalik agogo Rio-de-Janeyro makumbasida, Baiya va Rio-de-Janeyroda kapoeyra oʻyinida hamda makuladan foydalanilgan. Bundan tashqari, agogo Afro-bloklarda „afoshe“ (afoxé), shuningdek, „ijesh“ (ijexá) va „ageré“ (aguerê) ritmlarida ham qo‘llaniladi [2] .
Agogo ritmining ahamiyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kandomblda agogo ritmning asosiy yoʻnalishlarida yetakchilik qiladi, atabakani (ularning uchtasi marosimlarda ham bor) musiqiy makonga yoʻnaltiradi va zarbli cholgʻu asboblari ansamblida " maestro " maqomiga ega. Biroq, hozirgi kunga qadar kandombl musiqasi bo‘yicha biron bir tadqiqot musiqiy hamrohlikni tashkil etishda yo‘naltiruvchi agogo ritmi va uning marosimlar bilan bog‘liqligining aniq tasnifini ko‘rsatib bera olmagan[3]. Agogo sadolari Rio-de-Janeyro va San-Pauludagi Braziliya karnaval sambasi poliritmik tuzilishining asosi boʻlib, kapoeyra va makulele oʻyining ajralmas qismi hisoblanadi.
Agogo pandeira va likobcha-pichoq musiqiy ritm chizig‘i asosini bajaruvchi boʻlishiga qaramay, agogo samba de roda hamrohligining bir qismi hisoblanmaydi.
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Talking Heads guruhining asoschisi Devid Birn agogodan albom yozishda va konsertlarida foydalangan.
Agogo Rush kontsertlarida Nil Pirtning baraban solosi muhim vazifani bajaradi. Ushbu musiqa asbobning sadolari Kaiser Chiefsning guruhining „Addicted To Drugs“ „Giyohvand moddalarga qaram“ kompozitsiyasida, shuningdek LCD Soundsystemning „Daft Punk Is Playing at My House“ filmida da ham eshitish mumkin.
Izoh[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Статья «Бразильская музыка» в Музыкальной энциклопедии в 6 тт., 1973—1982“. 2013-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-mart.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Agogô“ (pt). Dicionário Cravo Albin da Música Popular Brasileira. 2013-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 12-avgust.
- ↑ FONSECA, Edilbero José de Macedo. „“...Dar rum ao orixá...”“ (pt) (2006). 2013-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-avgust.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- González M.E. „Campanas: agogo, ekón y ogán“,. Instrumentos de la música folclórico-popular de Cuba. Vol. 1. Habana: Editorial de Ciencias Sociales, 1997 — 94—105 bet.