Abdulloh Mazandaroniy
Katta Ayatollah Sheikh Abdallah Mazandarani | |
|---|---|
عبدالله مازندرانی | |
 Uchlik: (chapdan oʻngga) Oxund Xurosoniy, Mirza Husayn Tehroniy va Abdullah Mozandaroniy | |
| Shaxsiy maʼlumotlar | |
| Tavalludi | 1840 |
| Vafoti |
1912 |
| Dini | Islam |
| Millati | Iranian |
| Hudud | Najaf, Iraq |
| Yurisprudensiya | Shia Islam |
Oyatulloh Shayx Abdulloh Mazandaroniy (forscha: عبدالله مازندرانی) (milodiy 1840–1912; [1] hijriy 1256 –1330) —shialikning marjaʼ mazhabidan va Qojarlar sulolasiga qarshi konstitutsiyaviy harakatlar yetakchisi. U Mirzaye Rashtining shogirdi edi. U Oxund Xurosoniy va Mirzo Husayn Xalili Tehroniylar bilan birga Osiyoning birinchi demokratik inqilobini – Eron konstitutsiyaviy inqilobini qoʻllab-quvvatlashda ishtirok etgan va Oxund Xurosoniyning barcha asosiy bayonotlarini imzolagan[1].
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uning toʻliq ismi Molla Abdulla Langrudiy edi. Uning otasi Shayx Muhammad Nosir Gʻiloniy boʻlib, Gilondan Eronning Mozandaron viloyatiga koʻchib oʻtgan. Abdulla Eron shimolida, bugungi kunda Amol nomi bilan mashhur Barfrus shahrida tugʻilgan[2][3]. Boshlangʻich taʼlimni Eronda tugallagach, Atabadga yoʻl oladi. Karbaloda Zayn-al-obeddin Mozandaroniy va Shayx Hasan Ardakoniydan tahsil oladi. Keyinchalik, oʻqishni davom ettirish uchun Najafga bordi va taxminlarga koʻra, u umrining oxirigacha u yerda yashagan[2].
Ustozlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mozandaroniy taʼlimni Barforush seminariyasida boshlagan. Mulla Muhammad Ashrafiy darslarida qatnashgan. Iroqqa koʻchib oʻtgach, uning ustozlari orasida Shayx Mahdiy Kashef Al Gata, Zayn Al Abedin Mazandaroniy, Shayx Hasan Ardekoniy, Molla Muhammad Iravoniy va Mirzo Habib Olloh Rashti kabilar bor edi .
Siyosiy harakati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mozandaroniy Muhammad Kazim Xurosoniy va Husayn Xalili bilan birga Qojarlar sulolasiga qarshilik koʻrsatgan ulamolar qatorida edi. Ular „ Najaflik ulamo Talata“ nomi bilan ham tanilgan[4]. Abdulla konstitutsiyaviy harakatdagi asosiy shaxslardan biri edi. U odamlarni Rossiya bosqiniga va adolatsiz shartnomalarga qarshilik koʻrsatishga daʼvat etdi va islom dinini qoʻllab-quvvatlovchi xatlar yozishga kirishdi[5]. Mohammad Kazim Xurosoniy bilan bir qatorda Mozandaroniy ham ingliz hukumatining siyosati va Eron ichki ishlariga aralashuviga qarshi norozilik bildirdi[6]. U konstitutsiyaviylik davrida Eron xalqining harakatini qoʻllab-quvvatlagan va ularni ragʻbatlantirish uchun telegramma va xatlar yuborgan[7]. Oxund Xurosoniy, Mirzo Husayn Tehroniy va Shayx Abdulloh Mozandaroniylar imom yoʻqligida diniy dunyoviylik modeli nazariyasini ilgari surdilar, bu model hali ham shia diniy maktablarida tatbiq etilyapti[8].
Shoh Muhammad Alishoh fitnaga qarshi kurash va islomni himoya qilish niqobi ostida saylovlarni qayta-qayta kechiktirdi. Muhammad Ali Shoh Najafdagi muxolifatlarga maktublar yozib, bobilar va boshqa bid’atchilarning fitnalariga qarshi yordam soʻragan. Biroq, Oxund Xurosoniy, Mirzo Tehroniy va Mirzo Abdulloh Mozandaroniylar bunga javoban demokratiyaning diniy qonuniyligini tasdiqladilar va shohga jamiyat sharoitini yaxshilash va mamlakatni mustamlakachilik taʼsiridan himoya qilishda konstitutsiyaviy asosda boshqarashni maslahat berdilar[9].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Farzaneh, Mateo Mohammad (2015). „The Iranian Constitutional Revolution and the Clerical Leadership of Khurasani“. Syracuse, New York: Syracuse University Press. p. 13. ISBN 978-0-8156-5311-0.
- ↑ 2,0 2,1 electricpulp.com. „ʿABDALLĀH MĀZANDARĀNĪ, SHAIKH – Encyclopaedia Iranica“. Qaraldi: 2016-yil 10-noyabr.
- ↑ „Archived copy“. 2012-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 2-noyabr.
- ↑ „کتابخانه مدرسه فقاهت - دانشنامه جهان اسلام - موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي“. Qaraldi: 2016-yil 10-noyabr.
- ↑ „کتابخانه مدرسه فقاهت - نشریه حوزه - دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم“. Qaraldi: 2016-yil 10-noyabr.
- ↑ Ali Naghih Zabih Zadeh. religious authority and political activity of Akhund Khorasani. Imam khomeini Institution — 13 bet.
- ↑ Sabri Ateş. Ottoman-Iranian Borderlands: Making a Boundary. Cambridge University Press, 2013 — 267 bet. ISBN 978-1-107-03365-8.
- ↑ Ghobadzadeh, Naser (2013). "Religious secularity". Philosophy & Social Criticism 39 (10): 1005–1027. doi:10.1177/0191453713507014. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0191453713507014.
- ↑ Bayat, Mangol (1991). Iranʼs First Revolution: Shi’ism and the Constitutional Revolution of 1905-1909. Studies in Middle Eastern History. Oxford, New York: Oxford University Press. p. 232. ISBN 978-0-19-506822-1.