Aaron Wildavsky
Aaron Vildavskiy (1930-yil 31-may – 1993-yil 4-sentyabr)[1] amerikalik siyosatshunos boʻlib, davlat siyosati, hukumat byudjeti va risklarni boshqarish sohasidagi kashshof faoliyati bilan tanilgan.
Dastlabki yillar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nyu-Yorkning Bruklin shahrida tugʻilgan Vildavskiy ukrainalik yahudiy muhojirlarning oʻgʻli edi. Bruklin kollejini tugatgandan soʻng, u AQSh dengiz flotida xizmat qilgan va keyin 19541955-yillarda Sidney universitetida Fulbrayt stipendiyasini qoʻlga kiritgan. Vildavskiy Yel universitetida aspiranturada oʻqish uchun AQShga qaytib keldi. Uning Dikson-Yates atom energiyasi boʻyicha ziddiyat siyosatini oʻrganishga bagʻishlangan doktorlik dissertatsiyasi 1958-yilda yakunlandi.
Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vildavskiy 1958-yildan 1962-yilgacha Oberlin kollejida dars bergan, keyin bir yil Vashingtonda yashab ishlagan , Kaliforniya universitetiga (Berkli) koʻchib oʻtgan va u yerda umrining oxirigacha siyosatshunoslik professori boʻlib ishlagan. Berklida u siyosatshunoslik kafedrasi raisi (1966—1969) va Davlat siyosati oliy maktabining asoschisi (1969—1977) boʻlgan.
Vildavskiy 1985—1986-yillarda Amerika Siyosatshunoslik Assotsiatsiyasining prezidenti boʻlgan. U, shuningdek, Amerika sanʼat va fanlar akademiyasi va Davlat boshqaruvi milliy akademiyasining aʼzosi boʻlgan.
Vildavskiy byudjet va byudjet nazariyasi boʻyicha olim edi. U byudjetlashtirishda inkrementalizm gʻoyasi bilan bogʻliq, yaʼni kelajakdagi siyosiy byudjetning eng muhim bashoratchisi oldingi hisoblanadi. Davlat tomonidan qabul qilinadigan oqilona iqtisodiy yoki qaror jarayoni emas. Uning „ Byudjet jarayoni siyosati“ kitobi Amerika davlat boshqaruvi jamiyati tomonidan soʻnggi ellik yil ichida davlat boshqaruvidagi uchinchi eng taʼsirli ish sifatida nomlandi. Vildavskiy «Xavfsizlikni qidirish» (1988-yil) asarida xavflarni boshqarishning eng yaxshi usuli ehtiyotkorlik printsipi emas, balki sinov va xatolik ekanligini taʼkidladi. Uning taʼkidlashicha, boy, texnologik jihatdan rivojlangan jamiyatlar umr koʻrish davomiyligi va hayot sifati bilan oʻlchanadigan eng xavfsiz jamiyatlardir. Uning soʻzlariga koʻra, yangi texnologiyani tasdiqlashda ehtiyotkorona yondashuvlar mantiqsizdir, chunki ular bizdan uning xavfsizligi yoki xavfliligini koʻrsatadigan sinovlarni oʻtkazishdan oldin biror narsa xavfsiz yoki yoʻqligini bilishimizni talab qiladi. Bundan tashqari, ehtiyot choralari yangi texnologiyaning zararlari bilan birga foydasini ham yoʻq qiladi. U barcha falokatlarning oldini olishga harakat qilishdan koʻra, jamiyatning kutilmagan hodisalarga dosh berish va ularga moslashish qobiliyatini oshirish tarafdori edi.
Vildavskiy 39 ta kitob va koʻplab jurnal maqolalari, jumladan, byudjet jarayoni, siyosat tahlili, siyosiy madaniyat, tashqi aloqalar, davlat boshqaruvi va qiyosiy hukumat boʻyicha muhim ishlarni yozgan yoki yozgan samarali muallif edi. Oʻlimdan keyin yana 5 ta kitob nashr etildi - ularning umumiy soni 44 taga yetdi. Vildavskiy Maks Singer bilan birgalikda 1996-yilda Luisvil universitetining jahon tartibini yaxshilash gʻoyalari uchun Gravemeyer mukofoti sovrindori boʻlgan.[2]
Vildavskiy umri davomida bir necha marta faxriy unvonlarga sazovor boʻlgan, jumladan Yel universiteti va Boloniya universitetining ilmiy darajalari.[3]
U 1993-yil 4-sentyabrda Kaliforniya shtatining Oklend shahrida oʻpka saratonidan vafot etgan.[4]
Riskni boshqarish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vildavskiyning taʼkidlashicha, kutish va chidamlilikning aralash strategiyasi xavfni boshqarish uchun maqbuldir. Kutish foydalidir, lekin agar yagona strategiya sifatida foydalanilsa, daromadni kamaytirish qonuni uni yoqimsiz, amaliy, imkonsiz va hatto samarasiz qiladi (u chidamlilik uchun sarflangan resurslarni yaxshiroq isteʼmol qiladi). Biz kichik baxtsiz hodisalar va baxtsiz hodisalar bilan yashashga rozi boʻlishimiz va kelajakdagi barcha xavf-xatarlarning oldini olishga harakat qilmasligimiz kerak. Uning taʼkidlashicha, atom elektr stantsiyalariga maʼlum bir nuqtadan tashqari xavfsizlik moslamalarini qoʻshish xavfsizlikka zarar etkazishi mumkin.[5] Ushbu tanqid ehtiyotkorlik tamoyiliga asosiy hujumdir.
Savol, har doimgidek, mutanosiblik (har bir strategiya qancha?) va dolzarblik (turli strategiyalarga qanday xavf-xatarlar loyiq?) va oxir-oqibat, noaniqlikni hisobga olgan holda, tarafkashlik (Shubha tugʻilganda, qaysi strategiya ustuvor boʻlishi kerak) savolidir. ?)... Sinov va xato - bu katta xavflarni oldini olish yoki kamaytirish uchun kichik xavf-xatarlarni yengish uchun qurilmadir. Tarqalgan qaror qabul qiluvchilarning ketma-ket sinovlari oʻsha nomaʼlum dunyoning oʻlchamini tishlab ketadigan va shuning uchun boshqarish mumkin, boʻlgan qismlarga qisqartiradi. Sinov va xatolikning afzalligi shundaki, u hozirgacha koʻrinib boʻlmaydigan xatolarni koʻrsatadi. Bu yashirin xatolarni ochib beradigan kashfiyot jarayoni boʻlib, ular bilan qanday kurashishni oʻrganishimiz mumkin, sinov va xatolik ham kutilmagan xavflar koʻlamini kamaytirish orqali xavfni kamaytiradi. Hali nomaʼlum xavf-xatarlar dunyosining sinov va xatolik namunalari; kichik miqyosdagi sinovlar va xatolar natijasida aniq boʻladigan xavf-xatarlarni engishni oʻrganish orqali biz nomaʼlum xavflar dunyosidan kelib chiqadigan har qanday narsa bilan kurashish koʻnikmalarini rivojlantiramiz.[6]
Ikki tomonlama prezidentlik nazariyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sovuq urush davrida Vildavskiy „Ikki prezidentlik nazariyasi“ ni taklif qildi (baʼzan „Ikki prezidentlik tezisi“ deb ham yuritiladi). 1946—1964-yillar davri taʼsirida qoʻsh prezidentlik nazariyasi Amerika Prezidentining ikkita versiyasi mavjud degan tamoyilga asoslanadi: biri ichki siyosat bilan, ikkinchisi tashqi siyosat bilan bogʻliq. Vildavskiyning taʼkidlashicha, prezidentlar birinchi navbatda tashqi siyosatga eʼtibor berishni afzal koʻrishadi, chunki ularga ichki siyosat vakolatlari bilan solishtirganda koʻproq anʼanaviy, konstitutsiyaviy va qonuniy vakolatlar berilgan. Vildavskiyning taʼkidlashicha, prezidentlar tashqi siyosatda faolroq rol oʻynagan, chunki ular tashqi siyosatni olib borishda Qoʻshma Shtatlar Kongressiga qaraganda tezroq harakat qila oladilar. Shuningdek, tashqi siyosatda faol manfaatdor guruhlarning etishmasligi prezidentga qaror qabul qilishda koʻproq ixtiyoriylik beradi.
Nashrlarni tanlang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Xatarning madaniy nazariyasi
- Kornukopiya
- Xavfni idrok etish
Iqtiboslar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Aaron (B.) Wildavsky. Detroit: Gale, 2003.
- ↑ „1996 – Max Singer and Aaron Wildavsky“. 2015-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Biography“.
- ↑ „Biography“.
- ↑ Searching for safety (1988) chapter 6
- ↑ Searching for safety (1988):37
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Peys, Erik. 1993-yil. "Aaron Vildavskiy, byudjet bo'yicha ekspert va tadqiqotchi, 63 yosh." The New York Times, 6-sentyabr.