Yangiliklar (axborot)
Yangiliklar - o'zining yangiligi bilan auditoriya uchun siyosiy, ijtimoiy yoki iqtisodiy qiziqish uyg'otadigan tezkor ma'lumotlar, ya'ni yaqinda sodir bo'lgan yoki hozirda sodir bo'layotgan voqealar haqidagi xabarlar . Shuningdek, yangiliklar deb, televidenie va radioda, bosma nashrlarda yoki veb- saytlarda, yangiliklar byulletenlarida, gazetaning maxsus bo'limidagi dasturlar (bir nechta yangiliklar to'plami)ni ham atashadi.
Yangiliklar tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qadim zamonlardan beri yangiliklar, ko'pincha mish -mishlar kabi buzilgan shaklda, bir odamdan ikkinchi odamga tarqalgan. Rasmiy xabarlar jarchillar tomonidan ommaga e'lon qilingan. Qadimgi Rimda mustamlakalarda yashovchi boy odamlarning Rimda o'zlarining shaxsiy muxbirlari-xronikachilari bo'lib, ular poytaxtda sodir bo'layotgan barcha voqealardan xabardor bo'lib turishlari kerak edi. Bu muxbirlarning ko'pchiligi o'qimishli qullar edi . Misol uchun, Siseron prokonsul bo'lganida, ma'lum bir Xrest unga Rimdagi siyosiy yangiliklardan xabar berardi, gladiatorlar janglari, shahar voqealari va shahar atrofida aylanib yurgan g'iybatlar haqida xabarlar yuborardi.
" Acta diurna populi romani " ("Rim xalqining kundalik ishlari") deb nomlangan qo'lda yozilgan o'ramlar maydonlarga osib qo'yilgan va siyosatchilar yoki shunchaki oliynasab fuqarolarga tarqatilgan. Rim gazetalari voqealar yilnomasini yozib qo'yadigan yog'och taxtalar bo'lgan edi. Yangilik xabarlari, odatda, Yuliy Tsezar Senat yig'ilishlari to'g'risidagi hisobotlarni, generallarning hisobotlarini va qo'shni davlatlar hukmdorlarining xabarlarini so'zsiz tarqatishni buyurmaguncha, norasmiy xususiyatga ega edi.
Dunyodagi birinchi bosma gazeta 8-asrda Xitoyda chiqa boshlagan "Poytaxt solnomasi" bo'lgani. Unda imperatorning farmonlari va eng muhim voqealar haqidagi xabarlari joylashtirilgan. Gazetalar ierogliflar o'yilgan, siyoh bilan bo'yalgan va bosma taxtalardan chop etilgan. Ushbu texnologiya juda noqulay edi, chunki taxta tez-tez bo'yoq bilan bo'yash natijasida bir oastda yaroqsiz bo'lib qolardi.
O'rta asrlarda Evropada shaharlar o'rtasidagi aloqani ta'minlash zarurati hukumatlar, muassasalar va ayrim shaxslarni doimiy ravishda ma'lum shaharlar orasida sayohat qilib, turli xil xabarlarni bir-biridan boshqasiga uzatuvchi maxsus xabarchilarni ishga tushirishga majbur qildi. 15-asr oxirida turli nuqtalar oʻrtasida doimiy yangiliklar almashinuvini taʼminlash maqsadida davlat idoralari, monastirlar, knyazlar, universitetlar bunday xabarchilardan faol foydalana boshladilar va eng markaziy va band nuqtalar oʻrtasida oʻta faol va toʻliq tartibga solingan yangilik almashinuvi yoʻlga qoʻyildi. Avvaliga bu yangiliklar xususiy shaxslarning bir-biriga yuborgan xabarlari yoki hukumat sirkulyarlaridan boshqa narsa emas edi. Ammo asta-sekin o'sib borayotgan odamlar doirasi xabarchilar tomonidan olib kelingan barcha turdagi yangiliklarga qiziqishni boshladilar, ular endi shaxsiy emas, balki jamoat manfaati bo'lgan odamlar orasida tarqata boshladilar. Xususiy shaxsga yo'llangan, ammo umumiy qiziqish uyg'otadigan xatlar bir necha nusxada yozila boshlandi va tanishlarga yuborila boshlandi. Shu tariqa, shaxsiy yozishmalar asta-sekin ommaviy qoʻlyozma gazetaga aylandi [1] .
1450-yillarda Germaniyada Yoxannes Gutenberg tomonidan matbaa ixtiro qilinmaguncha, bu kotiblar xizmatiga murojaat qilmasdan matn va tasvirlarni ko'paytirish imkonini berdi, yuqori martabali amaldorlar yoki boy savdogarlar hayotining qimmat atributi gazetalar (ular hali ham asosiy yangiliklar bilan bir xil qo'lda yozilgan varaqla) ko'payib qoldi. Gazetalar 16-asrda o'zining zamonaviy qiyofasini ola boshladi.
19-asrda elektr telegrafning paydo bo'lishi gazetalarga dunyo bo'ylab sodir bo'layotgan voqealar yangiliklarini o'quvchilar e'tiborini ilgari hech qachon ko'rilmagan tezlikda etkazish imkonini berdi.
1920-yillarda radioeshittirishning paydo boʻlishi yangiliklarning tarqalishini yanada tezlashtirdi.
1940-yillardan boshlab televideniening tarqalishi nafaqat matn yoki ovoz, balki voqealar haqida video ma'lumotlarni ham olish imkonini berdi. 20-asrning oxiriga kelib, sun'iy yo'ldosh va kabel televideniesining rivojlanishi tufayli kechayu kunduz efirga uzatiladigan maxsus yangiliklar kanallari paydo bo'ldi.
Internetning rivojlanishi, onlayn ommaviy axborot vositalarining paydo bo'lishi, yangiliklarning hozirda deyarli bir zumda butun dunyo bo'ylab tarqatilishiga olib keldi.
- (ingl.) Публикация Н.Мэйлера
- (ingl.) Who Comments? (Wayback Machine saytida 2011-01-01 sanasida arxivlangan) Архивная копия от 1 января 2011 на Wayback Machine — Краткие творческие биографии колумнистов и комментаторов прессы Великобритании
- Свобода слова в США и в России («Эхо Москвы»)
Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Берлин. П. Очерки современной журналистики.