Hindiston teatri

; Hindiston teatri

Kathakali - Hindistonning Kerala shahridagi klassik teatr turlaridan biri. Manipuri raqs uslubidagi Rasa lila teatrlashtirilgan tomosha.

  Hindiston teatri teatrning eng qadimiy shakllaridan biri boʻlib, u eramizdan avvalgi birinchi ming yillik oʻrtalarida paydo boʻlgan. Batafsil matn, haykaltaroshlik va dramatik effektlarni oʻz ichiga oladi. Musiqa, raqs sohalarida boʻlgani kabi, hind teatri ham Nritya kontseptsiyasiga asoslangan dramatik spektakl bilan belgilanadi. Bu sanskrit drama soʻzi boʻlib, dramatik hikoya, virtuoz raqs va musiqani oʻz ichiga oladi. Tarixan hind teatri oʻz chegaralaridan tashqarida ham taʼsir oʻtkazib, qadimgi Xitoy va uzoq Sharqning boshqa mamlakatlariga yetib borgan.

X—XI asrlarda boshlangan islomiy istilolar bilan teatr ruhlantirildi yoki butunlay taqiqlandi. Keyinchalik, mahalliy qadriyatlar va gʻoyalarni qayta tiklashga urinib, 15-19-asrlarda koʻplab mintaqaviy tillarda rivojlanib, butun subkontinentda qishloq teatri ragʻbatlantirildi. Zamonaviy hind teatri Britaniya imperiyasi davrida mustamlakachilik davrida, 19-asr oʻrtalaridan 20-asr oʻrtalarigacha rivojlangan.

XIX asrning soʻnggi yarmidan boshlab Hindistondagi teatrlar soni va amaliyoti ortib boradi. 1947-yilda Hindiston mustaqillikka erishgandan soʻng teatrlar koʻngilochar vositalardan biri sifatida butun Hindiston boʻylab tarqaldi. Turli xil, koʻp madaniyatli xalq sifatida Hindiston teatrini yagona, bir xil tendentsiyaga aylantirib boʻlmaydi.

Zamonaviy Hindistonda oʻz teatri bilan asosiy raqobat televidenie sanoatining oʻsishi va „Bollivud“ nomi bilan mashhur boʻlgan Mumbayda (Sobiq Bombey) joylashgan hind kino sanoatida ishlab chiqarilgan filmlarning tarqalishi bilan ifodalanadi. Moliyaviy etishmaslig yana bir katta toʻsiqdir.

Hind teatri tarixi

Sanskrit teatri

Hindistonda teatrning paydo boʻlishi tarixi jiddiy baxsli.

Erta tanishish

Ayrim olimlarning fikricha, hind teatri miloddan avvalgi XV asrda paydo boʻlgan. Rigveda kabi vedik matnlar Yagya marosimlarida dramatik spektakllarning ijro etilishini tasdiqlaydi. Matnlarda eslatib oʻtilgan dialoglar Indra va Vrishakapi oʻrtasidagi dialog kabi bir kishilik monologlardan uch kishilik dialoglargacha boʻlgan dialoglarni oʻz ichiga oladi. Muloqotlar nafaqat diniy mazmunga ega, balki dunyoviy hamdir. Masalan bir rigvedik monolog shu tufayli hayoti barbod boʻlgan va xotinini uzoqlashtirgan va ota-onasi undan nafratlangan qimorboz haqidadir. Miloddan avvalgi V asrda Panini ikki hind dramaturglari Shilalin va Krishashva tomonidan yozilgan. Natasutra dramatik matnni eslatib oʻtadi. Patanjali shuningdek Kemsavadha va Balibandha kabi yoʻqolgan pyesalarning nomini ham tilga oladi. Miloddan avvalgi III asrga oid Sitabenga gʻorlari va miloddan avvalgi II asrga oid Xandagiri gʻorlari Hindistondagi teatr meʼmorchiligining ilk namunalaridan biri hisoblanadi.

Bxasaning tanishuvi munozarali boʻlib, u miloddan avvalgi V asrdan eramizning II asrigacha boʻlgan davrni oʻz ichiga oladi. Baʼzi olimlarning fikriga koʻra, Bxasa Natyashastra anʼanasidan oldin boʻlgan. Abhinaya Darpana lit yozgan Nandikeshvara. Baʼzi olimlarning fikriga koʻra 400 sholakdan iborat uzun risolaning qisqartmasi asosida yaratilgan „Imo-ishora koʻzgusi“ Bharatadan oldinroq boʻlganga oʻxshaydi. Nandikeshvara taʼlimotlarining eng aniq namunasi Bxasa tufayli saqlanib qolgan.

Miloddan avvalgi 200-yillarda yozilgan Natyashastra, garchi turli oʻqituvchilarni tilga olib, ularni ocharya deb atasa-da, lekin ularning ismlarini aytmaydi, lekin baribir dramaturg Kohalaning yoʻqolgan risolasiga ishora bilan yakunlanadi.

Kech tanishish

Kech tanishishni talab qiladigan olimlarning fikriga koʻra sanskrit teatri miloddan avvalgi II asrda paydo boʻlgan va miloddan avvalgi I asr va X asrlar orasida gullab-yashnagan, bu Hindiston tarixida nisbiy tinchlik davri boʻlib, yuzlab pyesalar yozilgan. Nomiga qaramay, sanskrit teatri faqat sanskrit tilida emas edi. Sanskritdan tashqari birgalikda Prakrit deb ataladigan boshqa hind tillari ham ishlatilgan.

Sanskrit dramasining saqlanib qolgan eng qadimgi qismlari miloddan avvalgi I asrga tegishli. Oldingi davrlarga oid arxeologik dalillarning boyligi teatr anʼanalarining mavjudligini koʻrsatmaydi. Vedalarda (Eng qadimgi hind adabiyoti, miloddan avvalgi 1500-600-yillar oraligʻida) bu haqda hech qanday ishora yoʻq. Oz sonli madhiyalar dialog shaklida tuzilgan boʻlsa-da, Vedik davrining marosimlari teatrga aylanmagan koʻrinadi. Patanjali tomonidan yozilgan „Mahabhāshya“ asarida sanskrit dramasining urugʻlari boʻlishi mumkin boʻlgan eng qadimgi maʼlumotlar mavjud. Miloddan avvalgi 140-yildagi grammatika boʻyicha ushbu risola Hindistonda teatrning boshlanishi uchun mumkin boʻlgan sanani beradi.

Biroq bu tarixga qadar biron bir dramaning omon qolgan qismlari yoʻq boʻlsada, Hind teatrining mavjudligini dastlabki buddist adabiyoti taqdim etgan boʻlishi mumkin. Pali suttalari (Miloddan avvalgi 5-3-asrlarga oid) sahnada dramalarni ijro etgan aktyorlar truppalarining (Bosh aktyor boshchiligida) mavjudligini bildiradi. Taʼkidlanishicha, bu dramalar raqsni oʻz ichiga olgan, ammo raqs, qoʻshiq va hikoyalar oʻqish bilan bir qatorda ijroning alohida shakli sifatida roʻyxatga olingan.

Sanskrit teatri uchun dalilning asosiy manbai „Teatr haqida risola“ (Nātyaśāstra) boʻlib, uning yaratilgan sanasi noaniq (Taxminlar eramizdan avvalgi 200-yildan 200-yilgacha boʻlgan) va muallifligi Bharata Muniga tegishli boʻlgan toʻplamdir. Risolat qadimgi dunyo dramaturgiyasining eng mukammal asaridir. U aktyorlik, raqs, musiqa, dramatik qurilish, arxitektura, liboslar, pardoz, rekvizitlar, kompaniyalarni tashkil etish, tomoshabinlar, tanlovlar haqida gapiradi. Teatrning kelib chiqishi haqida mifologik maʼlumotlarni taqdim etadi. Bunda u haqiqiy teatr amaliyotlarining tabiati haqida koʻrsatma beradi. Sanskrit teatri muqaddas zaminda [Irsiy jarayonda] zarur koʻnikmalarga (Raqs, musiqa va qiroat) oʻrgatilgan ruhoniylar tomonidan ijro etilgan. Uning maqsadi ham taʼlim berish, ham koʻngil ochish edi. Sanskrit oʻyinlaridagi qahramonlar muhim edi. Ular uch turga boʻlingan: Nayaka (qahramon), Nayika (qahramon) va Vidusaka (masxaraboz).

Sanskrit teatrining Koodiyattam koʻrinishida Sugriva oʻynayotgan ijrochi.

Sahna sanʼati va klassik sanskrit dramasini qadrlash VII asrning oxiriga kelib, murakkab dunyoqarashning muhim qismi sifatida qaraldi. Qirollik sudlarining homiyligida ijrochilar professional kompaniyalarga tegishli boʻlib, ularni sahna menejeri (sutradxara) boshqargan va u ham harakat qilgan boʻlishi mumkin edi. Bu vazifa qoʻgʻirchoqbozning vazifasiga oʻxshash deb hisoblangan-"Sutradxara" soʻzining tom maʼnosi „Torlar yoki iplar egasi“ degan maʼnoni anglatadi. Ijrochilar vokal va jismoniy texnika boʻyicha qattiq tayyorgarlikdan oʻtdilar. Ayol ijrochilarga nisbatan hech qanday taqiq yoʻq edi. Kompaniyalari hammasi erkak, hammasi ayol va aralash jinsli edi. Biroq, baʼzi his-tuygʻular erkaklar uchun nomaqbul deb hisoblangan va ayollarga koʻproq mos keladi. Baʼzi ijrochilar oʻz yoshidagi personajlarni oʻynagan. Boshqalari esa oʻz yoshidan farqli yoshdagi (Kichikmi yoki kattami) oʻynagan. Teatrning barcha elementlaridan risolada aktyorlik faoliyatiga (Abhinaya) koʻproq eʼtibor berilgan. U ikki uslubdan iborat: realistik (lokadxarmi) va anʼanaviy (natyadharmi), lekin asosiy eʼtibor ikkinchisiga qaratilgan.

Uning dramasi sanskrit adabiyotining eng yuqori yutugʻi hisoblanadi. Unda qahramon (nayaka), qahramon (nayika) yoki masxaraboz (vidusaka) kabi stok belgilar ishlatilgan. Aktyorlar maʼlum bir turdagi ixtisoslashgan boʻlishi mumkin. Kalidasa Hindistonning eng buyuk sanskrit dramaturgi hisoblanadi. Milodiy IV asr-taxminan. Milodiy V asr. Kalidāsa tomonidan yozilgan uchta mashhur romantik pyesalar: Mālavikāgnimitram (Mālavikā va Agnimitra), Vikramuurvashiiya (Vikrama va Urvashiga tegishli) va Abhijñānaśākuntala (Shakuntalaning tan olinishi). Oxirgisi Mahabharatadagi hikoyadan ilhomlangan va eng mashhuri. U birinchi boʻlib ingliz va nemis tillariga tarjima qilingan. Śakuntalā (inglizcha tarjimasida) Gyotening Faustiga (1808—1832) taʼsir koʻrsatdi.

Keyingi buyuk hind dramaturgi Bxavabxuti (taxminan milodiy VII asr). U quyidagi uchta pyesa yozganligi aytiladi: Malati-Madhava, Mahaviracharita va Uttar Ramacharita. Bu uchtasi orasida oxirgi ikkitasi butun Ramayana dostonini qamrab oladi. Qudratli hind imperatori Xarsha (606-648) uchta pyesa yozgan: "Ratnavali ", „Priyadarsika“ komediyasi va „Nagananda“ buddist dramasi.

Ayrim olimlarning fikriga koʻra, Hindiston klassik teatrining eng qadimgi shakli gʻarbda yunon va rim teatrlari rivojlanganidan keyin vujudga kelgan sanskrit teatri boʻlgan. Bir nazariya bu rivojlanishni Iskandar Zulqarnaynning hind istilosining bir novdasi sifatida tasvirlaydi. Bosqinchi armiya yunoncha spektakllarni sahnalashtirdi va hindlar ijrochilik sanʼatini koʻtardilar. Baʼzi olimlar anʼanaviy hind teatri undan oldin paydo boʻlgan deb taʼkidlashsa-da, klassik yunon teatri uni oʻzgartirishga yordam bergani eʼtirof etiladi. Hind teatrining yunoncha kelib chiqishi xalq tomonidan qabul qilinmagan.

Oʻrta asr Hindistonidagi teatr

XII asr oʻrtalari — XVIII asr

Hindistonning badiiy oʻziga xosligi uning ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy va diniy qarashlari bilan chuqur bogʻlangan. Shu sababli Hindlarning madaniy amaliyotlarini tushunish juda muhim. Chunki ular toʻgʻridan-toʻgʻri ijrochilar va bu davrning chiqishlari bilan bogʻliq. Raqs, musiqa va matnni oʻz ichiga olgan spektakllar hind madaniyatiga boʻlgan sadoqatning ifodasidir. Shuning uchun bu davrdagi „Teatr“ ga qaraganda, bu soʻzga kengroq taʼrif berish kerak.

Ijro sanʼati tomoshabinlarga yoʻnaltirilganligini va doimiy ravishda ularning homiyligidagi ijtimoiy-madaniy landshaftga moslashishi kerakligini tushunishga asoslangan. Shimoliy Hindiston yangi Turk-Fors taʼsiriga qaramay oʻz madaniy anʼanalarini saqlab qolishga muvaffaq boʻldi. XIII asr boshlari hind madaniyati uchun bu oʻzgarishni belgilab qoʻydi. Bu yerda Sanskrit dramalari va sahna hunarmandchiligi ilgari elitalar tomonidan hurmatga sazovor boʻlgan. Endi bu oʻz ahamiyatini yoʻqotadi. Buning sababi bosqinchi madaniyatlar hukmronlik qila boshlagan va ularni qadrlamagan va tushunmagan va ular Sanskrit tilini tushunmaganligi uchun bu tilni endi bu qadar hurmat qilish mumkin emas edi. Natijada koʻplab teatr sanʼatkorlari eʼtiborsizlikdan aziyat chekdilar.

Ijrochilarni shahar markazlarida topish odatiy hol edi. Chunki u yerda ular oʻzlarini boqish uchun ish topishlari mumkin edi. Musiqiy va teatr tomoshalari oʻtkaziladigan katta ibodatxonalar.

Bharata Natyshatra śāstra sifatida ham tanilgan. Kostyumlar imo-ishoralar, tananing pozitsiyalari va boʻyanishlarini roʻyxatga olish uchun yozilgan. Shuningdek unda yaroqsiz tortilgan uchastkalar roʻyxati keltirilgan va u eng toʻldirilgan hujjat boʻlgan. Hind teatrlarining aksariyatida manzara yoʻq edi. Odatda guruch chiroq kabi bir nechta rekvizit bor edi.

„Teatr sanʼati“ tushunchasi paydo boʻlganda Oʻrta asr Hindistonida sheʼrlar aytilgan. Bhakti sheʼriyati mashhur boʻlgan.

Oʻrta asrlarda Hindistonda Bhavabhuti juda mashhur dramaturg boʻlgan. Uning uchta muhim dramatik „Malati-Madxava“, „Magviracharita“ va „Uttar Ramacharita“ spektakllari bor edi.

Hindistonda inglizlar qoʻl ostidagi teatr

Britaniya mustamlaka hukmronligi ostida zamonaviy hind teatri Belgachiyada teatr ishga tushirilgandan soʻng boshlandi. Bu davrda yaratilgan va sahnalashtirilgan eng qadimgi pyesalardan biri Maykl Madhusudan Duttning Bengal tilida Buro Shalikher Ghaare Roa (1860) asaridir. Taxminan bir vaqtning oʻzida Nil Darpan (1858-1859, 1872-yilda Girish Chandra Ghosh tomonidan Kalkuttadagi milliy teatrda) birinchi tijoriy spektakl) Dinabandhu Mitraning bengal spektakli Indigo yetishtirishning dahshat va fojiasini tasvirlagani uchun maqtov va bahslarga sabab boʻldi. Bengalning qishloqlari va indigo qoʻzgʻolonida katta rol oʻynagan. Rabindranat Tagor milliylik, oʻziga xoslik, ruhiyatparastlik va moddiy ochkoʻzlikni oʻrganish va shubha ostiga qoʻygan pyesalar yozgan. Kashshof zamonaviy dramaturg edi. Uning pyesalari Bengal tilida yozilgan boʻlib ular orasida Chitra (Chitrangada, 1892), "Qorongʻu xonaning qiroli" (Raja, 1910), "Pochta boʻlimi" (Dakghar, 1913) va „Qizil Zakkum“ (Raktakarabi, 1924).

Kalyanam Raghuramaya, Sangeet Natak Akademi mukofoti va Padmashri sohibi, Telugu teatrida Krishna yoki Dushyantha, Bhavanisankar, Narada va boshqalar rollari bilan tanilgan. U bu rollarni qariyb 60 yil davomida ijro etgan. U turli xil ragalar asosida tayyorlangan raga alapanasiga padyamlarni koʻrsatar ekan. U eng yaxshi usul aktyorlardan biri boʻlib, barmogʻini ogʻziga solib, hushtak yoki nay tovushini (telugu tilida Eela degan maʼnoni anglatadi) chiqarib, hushtak orqali padyamlar va qoʻshiqlarni kuylash qobiliyatiga ega edi. U turli dramalarda rol oʻynagan va 20 000 dan ortiq sahna koʻrinishlarini bergan. Uni Rabindranat Tagor „Sahna bulbuli“ deb atagan.

Inglizlar hind aktyorlarini mistik mavjudotlar deb hisoblashgan. Ular asosan ularga omad va farovonlik olib kelganiga ishonishgan. Yangi paydo boʻlgan zamonaviy hind teatri mahalliy teatr deb ham ataladi. Hind ijtimoiy makonining Gʻarb teatr formatlari va konventsiyalari bilan kesishishi sifatida qaraladigan teatr yondashuviga ega boʻgan. Natijada paydo boʻlgan teatr maydoni moddiy, ramziy va diskursiv darajalarda mavjud boʻlganligi tasvirlangan. Hindlar tomonidan mustamlakachilik hukmronligiga qarshi norozilik vositasi sifatida foydalanishga qarshi turish uchun Britaniya hukumati 1876-yilda dramatik spektakllar oʻzining qonunini joriy qiladi.

Mustaqillikdan keyingi hind teatri (1947—1992)

Improvizatsiya

Improvizatsiya (Shuningdek, improvizatsiya yoki improv sifatida ham tanilgan) — aktyorlar oʻz-oʻzidan ijro etish uchun improvizatsiya aktyorlik texnikasidan foydalanadigan teatr shakli hisoblanadi. Improvizatorlar odatda spektaklni boshqarish uchun tomoshabinlar takliflaridan foydalanadilar. Chunki ular dialog, sozlash va syujetni tez-tez yaratadilar.

Koʻpgina improvizatsiya aktyorlari ssenariyli aktyorlar sifatida ham ishlaydi. „Improv“ usullari koʻpincha standart aktyorlik darslarida oʻrgatiladi. Tinglash, aniqlik, ishonch hamda instinktiv oʻz-oʻzidan ijro etish kabi asosiy qobiliyatlar aktyorlarning rivojlanishi uchun muhim koʻnikmalar hisoblanadi.

Hindistondagi improvizatsiya teatri asosan taʼlim interventsiya va koʻngil ochar maqsadlarda ishlatiladi. Hindistondagi improvizatsiya teatrining izlari 1990-yillarda Sanjoy Ganguli boshchiligida Janasanskriti bilan Forum teatrining paydo boʻlishi bilan boshlanadi. Shundan soʻng 1999-yilda AQShdan Bev Xoskins va Meri Gud bilan bir jamoa Hindistonga Playback teatrini taqdim etadi. Playback teatri va Forum teatri Hindistonning Karur, Chennay, Gʻarbiy Bengal, Bangalor kabi eng chekka hududlarida oʻz shaklini ola boshlaydi. Bangalorda joylashgan Yours Truly Theater guruhi 2006-yilda Ranji Devid va Nandini Rao rahbarligida ishlab chiqilgan improvizatsiya teatrining mahalliy formati boʻlgan (Hikoyani toʻliq) ishlab chiqdi. 2009-yilda ular improvizatsiya teatrining yana bir shakli (Mushyara teatri)ni ham ishlab chiqdilar.

1960-yillarning oxirlarida Badal Sirkar uchinchi teatr deb nomlangan siyosiy teatrning yangi shaklini kiritdi. Badal Sarkarning tuzumga qarshi eksperimental teatri ijtimoiy maʼrifatning yangi janrini yaratdi. U 1967-yilda oʻzining birinchi (Satabdi) uchinchi teatr guruhini tuzdi. Ular Anganmanchada (Hovlidagi teatr) Badal Sircar yozgan (Dramma)ni uchinchi teatr shaklida sahnalashtirar edilar. Bu (Proscenium bir nuqtadan qarash) anʼanasidan ajralib, xalqqa teatrni olib kirishga daʼvat etardi.

Hindistondagi improvizatsiya teatri guruhlari:

• Sizning haqiqiy teatr

Hindistonda qoʻllaniladigan improvizatsiya teatri shakllari:

• Ijro teatri
• Mazlumlar teatri
• Forum teatri

Hindistondagi turli hind tillari va mintaqalaridagi taniqli teatrlar

• Bengal teatri
• Gujarati teatri
• Hind teatri
• Marathi teatri
• Telugu teatri

Taniqli odamlar

Qadimgi hind dramaturglari

• Bhasa
• Bhavabhuti
• Kalidasa
• Bharata Muni

Britaniya hukmronligi ostida ishlagan dramaturglar

• Vishnudas Bhave
• Jaishankar Bxojak „Sundari“
• Bankim Chandra Chatterji
• Govind Ballal Deval
• Girish Chandra Ghosh
• Annasaheb Kirloskar
• Bhartendu Xarishchandra
• Dinabandhu Mitra
• Jaishankar Prasad
• Rabindranat Tagor

Mustaqillikdan keyingi teatr ijodkorlari

Taniqli teatr rejissyorlari:

• Ebrahim Alkazi
• K.V. Akshara
• Nadira Babbar
• Ram Gopal Bajaj
• Ajitesh Bandopadhyay
• Suresh Bhardwaj
• Bijon Bhattacharya
• Raj Bisaria
• Manish Joshi Bismil
• Chandradasan
• Neelam Mansingh Chowdhry
• Satyadev Dubey
• Utpal Dutta
• Arvind Gaur
• Sachin Gupta
• Safdar Hashmi
• Rohini Hattangadi
• Shafi Inamdar
• Nemi Chandra Jain
• Shyamanand Jalan
• Prithviraj Kapoor
• Shashi Kapoor
• B.V. Karanth
• Bansi Kaul
• Kader Khan
• Mohan Maharishi
• Ramesh Mehta
• Utpal Dutt
• Shaoli Mitra
• Sombhu Mitra
• Shankar Nag
• Balraj Pandit
• Kavalam Narayana Panicker
• Mrityunjay Prabhakar
• Prasanna
• Rathna Shekar Reddy
• Rudraprasad Sengupta
• B.M. Shah
• Naseeruddin Shah
• Gursharan Singh
• Badal Sircar
• Deepan Sivaraman
• Anjan Srivastav
• K.V. Subbanna
• Habib Tanvir Bhopal
• Ratan Thiyam
• Kumara Varma
• Sankar Venkateswaran

 

Hind teatrining shakllari

Anʼanaviy hind teatri

Qutiyattam qadimgi sanskrit teatrining saqlanib qolgan yagona namunasi taxminan milodiy eramizning boshida paydo boʻlgan va YuNESKO tomonidan rasman insoniyat ogʻzaki va nomoddiy merosining durdona asari sifatida tan olingan. Bundan tashqari hind xalq teatrining koʻplab shakllari mavjud. Bhavay (Sayrayotgan oʻyinchilar) — Gujaratning mashhur xalq teatri shakli boʻlib, u miloddan avvalgi XIV asrda paydo boʻlgan. Bhaona va Ankiya Nats Assamda XVI asrning boshidan beri Mahapurusha Srimanta Sankardeva tomonidan yaratilgan va tashabbusi bilan shugʻullanadi. Jatra Bengalda mashhur boʻlib, uning kelib chiqishi XVI asrda Bhakti harakati bilan bogʻliq. Haryana Uttar-Pradesh va Madhya-Pradeshning Malva mintaqalarida mashhur boʻlgan. Yana bir xalq teatri shakli Svang boʻlib, u esa harakatga ega emas, balki dialogga yoʻnaltirilgan va hozirgi koʻrinishida XVIII asr oxiri-XIX asr boshlarida paydo boʻlgan deb hisoblanadi. Yakshagana Karnatakada juda mashhur teatr sanʼati boʻlib kamida XVI asrdan beri turli nomlar ostida mavjud. Bu tabiatan yarim klassik boʻlib karnatik musiqaga asoslangan musiqa va qoʻshiqlarni, boy liboslarni Mahabharata va Ramayanaga asoslangan hikoyalarni oʻz ichiga oladi. Shuningdek u qoʻshiqlar orasidagi ogʻzaki dialogni qoʻllaydi, bu unga xalq sanʼati lazzatini beradi. Kathakali — XVII asrda paydo boʻlgan, „Krishnanattam“ va „ Ramanattam“ nomli maʼbad sanʼati spektakllaridan kelib chiqqan Keralaga xos raqs-drama turi.

• 

Urdu/Hindustan teatri

Urdu dramasi Shimoliy Hindistondagi hukmron dramatik anʼanalardan kelib chiqqan Rahas yoki Raasni shakllantiradi. Chunki Vojid Ali Shoh, Avadlik Navab kabi eksponentlar tomonidan qoʻllaniladi. Uning dramatik tajribalari Agha Hasan Amanatning mashhur Inder Sabhasiga olib keldi. Keyinchalik bu anʼana Parsi teatri shaklini oldi. Ogʻa Hashar Kashmiriyning „Yahudiy Ki Ladki“ (Yahudiyning qizi) asari bu anʼananing choʻqqisidir.

Urdu tili Ilk yozuvchilar uni hind tili deb atagan barcha tillar orasida Gujrati Maratxi, Bengal teatrlari bilan bir qatorda gullab-yashnab bordi. Drama ixlosmandlari tomonidan yozuvchilar va rassomlarga boʻlgan talab pasaymadi. Urdu teatrining barcha dastlabki marvaridlari (Parsi kompaniyalari tomonidan ijro etilgan.) filmlarga aylantirilgan. Shekspir asarlari kabi buyuk asarlar asosan (Hind, Eron, Turk) hikoyalari va xalq hikoyalari Urdu sheʼriyatining ogʻir dozalari bilan sahnaga moslashtirilganda zamonaviy Urdu anʼanalariga katta darajada taʼsir koʻrsatdi. Zamonaviy davrda (Imtiaz Ali Taj, Rafi Peer, Krishan Chander, Manto, Upender Nath Ashk, Gʻulom Rabboniy, Prof Mujib va boshqalar) bu anʼanani shakllantirgan.

Professor (Hasan, Gʻulom Jilaniy, JN Kaushal, Shameim Hanfi, Jamil Shaydayiy va boshqalar) eski avlod vakillari. Mujib Xon, Javod Siddiqiy, Sayid Alam, Daniya Iqbol, Anis Azmi, Aftob Hasnain, Aslam Parvez, Anis Javedlar (zamonaviy yozuvchilar) hisoblanadi. Iqbol Niyoziy, Sayid Sohil ogʻa hamda Zohir Anvar urdu dramaturgiya sohasida faol hissa qoʻshayotgan post-modern dramaturglar soni kam.

Zohir Anvar Kalkuttada Urdu teatri bayrogʻini hilpiratib turdi. Oldingi avlod yozuvchilaridan farqli oʻlaroq daniyalik iqbol va Zahir kitobiy pyesalar yozmaydilar. Lekin ularning ijodi kuchli ijrochilik anʼanasi mahsulidir. Mumbaylik Iqbol Niyoziy Urdu tilida bir necha pyesa yozgan. Uning (Aur Kitne Jalyanwala BaughU???) Milliy mukofotning boshqa mukofotlariga sazovor boʻldi. Demak bu Omonat va Ogʻa Hashrdan keyin kutubxonalar uchun emas balki sahna uchun yozadigan yagona avlod boʻlgan.

Yaqinlashib kelayotgan Aatrangi Pitaara jamgʻarmasi guruhi Hindustani teatrini faol ijro etmoqda.Ularning Daniya Iqbol tomonidan yozilgan Anti-Milliy Gʻolib taqdimoti Dehli teatri ishqibozlari tomonidan yaxshi kutib olinadi. Guruhni boshqargan Keshav Raina Hindistonning boy tarixi va merosini namoyish qiluvchi koʻproq hindistoncha shoularni ishlab chiqmoqda.

Hind qoʻgʻirchoq teatri

Yakshagana-Karnataka qirgʻoqlaridan mashhur yarim klassik teatr sanʼati. U boy (liboslar, musiqa, raqs va dialoglar)dan foydalanadi. Karnatakaning baʼzi qismlarida qoʻgʻirchoq teatrlari Ramayana va Mahabharata hikoyalarini tasvirlash uchun yakshagananing barcha elementlaridan foydalanadi.

Hind koʻcha teatri

Mumbaydagi Dxaravi xarobalarida koʻcha oʻyini (nukkad natak) .

• Yan Natya Manch (JANAM)

Mobil teatr

Koʻchma teatrlar-Bu asosan Assamda mavjud boʻlgan mashhur teatr shakli. Oʻz spektakllarini sahnalashtirish uchun teatr guruhlari oʻzlarining (Aktyorlari, qoʻshiqchilari, musiqachilari, raqqosalari va butun jamoasi) bilan turli joylarga sayohat qilishadi. Hatto tomoshabinlar uchun chodir va stullar ham ular bilan olib yuriladi. Mobil teatr birinchi marotaba 1963-yil 2-oktyabrda Assam shtatining Patsala shahrida sahnalashtirilgan. Achyut Lahkar koʻchma teatrning otasi sifatida tanilgan.

Sharqiy Uttar-Pradesh Deoria shtatidagi Salempurdagi mobil teatr 15-yil ichida 900 martadan ortiq sahnada oʻynadi. sanskritiksangam.com-Sharqiy Uttar-Pradeshda joylashgan mintaqaviy rassomlar orqali boy hind madaniyatini targʻib qilib kelayotgan yetakchi madaniy tashkilot. 2005-yilda tashkil etilganidan beri uning eng mashhur klassik-musiqiy-raqs dramasi Sanskritik Sangam Salempur, Bxojpuridagi Meghdoot Ki Puravanchal Yatra Kalidasaning Meghdootamning moslashuvi (Mumbay, Dehli, Rishikesh) kabi shaharlarda rekord darajadagi 96 ta spektakl oʻtkazdi. Agra, Varanasi, Patna, Sonpur Mela Goraxpur, UP sharqiy hududlari yaqinida boshqalar qatori. Ijodlari yetakchi tashkilotlar orqali oʻz jamoasi uchun koʻplab mukofotlar va eʼtiroflarga sazovor boʻladi. Mamlakatlar Bhagvata (7 kun oʻynaydi) ikkita oʻrin, Kabir (32-oʻrin), Harishchandra Taramati, (32-oʻrin), Utho Ahilya (36-oʻrin) va Shri Krishna (3-oʻrin). Shuningdek Hind adabiyotidan mashhur pyesalarni ijro eting. Jumladan (Kaptan Sahab (31), Kort Marshall (1), Saiyyan Bhaye Kotval (22), Muvaavaje (2), Bakari (2), Bade Bhai Saheb (63), Kafan (12), Munshi Premchand, Bhikaari Thakur kabi mashhur adabiy daholarga asoslangan boshqa taqdimotlar qatorida Bholaram ka jeev (17), Satgati (2), Boodhi kaaki (3), kakha ga kaa chakkar (7), Jago grahak jaago (3)) va boshqalar. Manvendra Tripathi muassasani boshqaradigan ushbu jamoaning direktori sifatida.

Mashhur mukofotlar va festivallar

Mukofotlar

• Sangeet Natak Akademi mukofoti
• Theatr Pasta Teatr mukofotlari
• Kalidas Samman

Hindistonda teatr festivallari

• Prithvi teatr festivali (Prithvi festivali) tashkil etilganidan beri har yili 3-noyabrda, uning afsonaviy asoschisi Prithviraj Kapurning tavallud kunida oʻtkaziladi.
• Bharat Rang Mahotsav, NSD, Nyu-Dehli
• Jairangam — Jaipur teatr festivali, Jaypur
• Nandikar milliy teatr festivali
• Binafsha soyabon teatr festivali, Nyu-Dehli

Mashhur guruhlar va kompaniyalar

• Aasakta Kalamanch
• Bhoomika teatr guruhi
• Chilsag Chillies teatr kompaniyasi
• Dramanon
• Hindiston xalq teatrlari uyushmasi
• Kerala xalq sanʼati klubi
• Mandap
• Manch teatri
• Madras futbolchilari
• Nandikar
• Ninasam
• Ijodiy teatrda harakat platformasi
• Prithvi teatri
• Rangayana
• Ranga Shankara
• Samahaara
• Teatr sanʼati ustaxonasi (TAW)
• Paribartak teatr shakllanishi
• WeMove teatri

Mashhur teatrlar

• Tasviriy sanʼat akademiyasi, Kalkutta (Ranu Mukherji Mancha)
• Circle teatr kompaniyasi (2003)
• Girish Mancha
• Kalidasa Kalakendram
• Rabindra Sadan
• Yulduzli teatr
• Surabhi (teatr guruhi)

Trening

• Bhartendu Dramatik sanʼat akademiyasi
• Milliy drama maktabi
• Madhya Pradesh drama maktabi

Adabiyotlari

• Ananda Lal tomonidan ingliz tilida hind dramasi, IWE Online, 2022-yil 13-may.
• Hind teatri, Mulk Raj Bansal muallifi, D. Dobson tomonidan nashr etilgan, 1950 yil.
• Hindistondagi teatr, Balvant Gargi. „Theatr Arts Books“ nashriyoti, 1962 yil.
• Som Benegal tomonidan Hindistondagi teatr panoramasi . Popular Prakashan [uchun] Hindiston Madaniy Aloqalar Kengashi (ICCR) tomonidan nashr etilgan, 1968 yil.
• Roy, Pinaki. „ Bratya Basuning Boma : mustamlakachilar tomonidan boshqariladigan xronikani bombardimon qilish“. Postkolonial hind dramasi ingliz va ingliz tilidagi tarjimasi: oʻqish mavzulari va texnikasi (ISBN 978-93-5207-560-7). Tahrirlar. Sarkar, J. va U. De. Yangi Dehli: Mualliflar matbuoti, 2017. bet. 287-300.
• Hind teatri: ijro anʼanalari, Farli P. Richmond, Darius L. Swann, Fillip B. Zarrilli. Motilal Banarsidass nashriyoti, 1993 yil.ISBN 81-208-0981-5ISBN 81-208-0981-5 .
• Hind teatri: kelib chiqish teatri, ozodlik teatri, Ralf Yarrow. Routledge, 2001 yil.ISBN 0-7007-1412-XISBN 0-7007-1412-X .
• Hind teatrining Oksford hamrohi, Ananda Lal tomonidan. Oksford universiteti nashriyoti, 2004 yil.ISBN 0-19-564446-8ISBN 0-19-564446-8 .
• jagrancityplus
• Jan Natya Manch tarixi: Xalq uchun oʻyinlar" Arjun Ghosh; SAGE nashrlari tomonidan nashr etilgan Hindiston, Yangi Dehli; 2012 yil