Molotov kokteyli: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
ShHamrayev (munozara | hissa)
10 761 edits
„Molotov cocktail“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

1-Sentyabr 2022, 22:45 dagi koʻrinishi

  Molotov kokteyli - eng oddiy suyuq yondiruvchi granatalarning umumiy nomi (ingliz tilida "Molotov kokteli" nomi keng tarqalgan, rus tiliga XX asr oxirida ingliz tilidan kirib kelgan). Odatiy dizayn - bu yonuvchan suyuqlik va shisha butilka (eng ibtidoiy versiyada bo'yniga yonuvchi moddaga namlangan latta mahkamlangan).. Foydalanishda konteynerga biriktirilgan aralashma yonadi va qurol uloqtiriladi, zarbadan portlash yuzaga keladi. Shisha ichidagi yonuvchan moddalarni yoqib yuborish natijasida olov tarqaladi.

Ishlab chiqarishning nisbatan qulayligi tufayli, Molotov kokteyllari odatda qo'lbola usulda tayyorlanadi. Ularning qo'llanilishi jinoyat, tartibsizliklar, futbol bezoriligi, shahar partizanlari, terrorchilar, tartibsiz askarlar, ozodlik uchun kurashchilar va hatto oddiy askarlar orasida bo'lib, ikkinchi holatda ko'pincha harbiylar tomonidan chiqarilgan ekvivalent qurollarning yetishmasligi bilan bog'liq. O'zining qo'zg'olon va isyonkor tabiatiga qaramay, ko'plab zamonaviy harbiylar Molotov kokteylidan foydalanishadi[1][2][3].

Biroq, molotov kokteyllari har doim ham tayyorgarliksiz amalga oshirilmaydi. Jangovar tayyorgarlikning bir qismi sifatida ma'lum bir standartga qadar ommaviy ishlab chiqarilishi odatiy hol emas. Buning ba'zi bir misollari - Ikkinchi Jahon urushidagi inglizlarning bosqinchilikka qarshi tayyorgarliklari paytida va 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida Ukraina ko'ngilli bo'linmalari tomondan keng foydalanilgan. Ikkinchi jahon urushi paytida molotov kokteyllari hatto Finlandiya[4], fashistlar Germaniyasi[5][6], Sovet Ittifoqi[5], Shvetsiya[7][8] va AQSh kabi bir qancha mamlakatlarda ishlab chiqarilgan[9]. Baʼzilarida maxsus moʻljallangan sinuvchan konteynerlar va tutqichlar mavjud[5][6] (masalan, AQShning Frangible Grenade M1)[9].

Etimologiyasi

Vyacheslav Molotov, 1945-yil


"Molotov kokteyli" nomi Sovet-Finlandiya urushi paytida finlar tomonidan yaratilgan (fin: Molotovin cocktail)[10][11][12]. Bu ism Ikkinchi Jahon urushi arafasida Molotov-Ribbentrop paktining me'morlaridan biri bo'lgan Sovet tashqi ishlar vaziri Vyacheslav Molotovga nisbatan kamsituvchi ishora edi.

Bu nomning kelib chiqishi Molotovning Sovet-fin urush paytida olib borgan targ'ibotidan kelib chiqqan, asosan uning Sovet davlat radiosi orqali Finlyandiya ustidan o't qo'yuvchi bombardimon missiyalari aslida och qo'shnilari uchun havodan insonparvarlik oziq-ovqat yetkazib berish bo'lganligi haqidagi ahmoqona bayonotidan kelib chiqqan[13][10]. Natijada, finlar Sovet kassetali bombalarini istehzo bilan "Molotov non savatlari" deb nomlashdi (fin: Molotovin leipäkoreiksi). Bu nomlar Molotovning tashviqot ko'rsatuvlariga taalluqli[14][10]. Sovet tanklariga hujum qilish va yo'q qilish uchun qo'lda tutiladigan shishali yong'in bombasi ishlab chiqilganda, Finlar uni "oziq-ovqat posilkalari bilan birga keladigan ichimlik" sifatida "Molotov kokteyli" deb atashgan[15]. 

Hozirda mashhur bo'lgan nomga qaramay, qurol turi uchun rasmiy nom Finlyandiya harbiy atamasi tanlangan. Rasmiy nomi - "yonish shishasi" (fin: polttopullo). Hozir ham shunday ataladi[10][3].

Boshqa ismlar

Ko'pincha "Molotov kokteyli" deb nomlanuvchi qurol butun dunyo bo'ylab juda ko'p boshqa nomlarga ega. Ba'zilari boshqalarga qaraganda rasmiyroqdir, ammo qurolga ko'pincha tegishli tilda tavsiflovchi nom beriladi.

Umumiy taxalluslarShisha bomba

Shisha granata

Shishani yoqish

Yonayotgan shisha

Yong'in bombasi (o't o'chirish bombasi deb nomlanuvchi boshqa yondiruvchi qurilmalar bilan adashtirmaslik kerak)

Olovli shisha

Benzinli bomba - benzin oddiy to'ldiruvchi bo'lganligi sababli

Yonuvchan shisha

Molly - Molotov kokteylining qisqartmasi (odatda video o'yinlarda qo'llaniladi)

Molotov - molotov kokteylining qisqartmasi

Benzin bombasi - benzin oddiy to'ldiruvchi bo'lganligi sababli

Kambag'al granata - bu o'zining qo'lbola tabiati tufayli

Harbiy nomlar (xalqaro)
  •  Finlandiya – fin: polttopullo[10][3] ('burn bottle') – Fin-shvedcha: brännflaska[2] ('burn bottle')
  •  Japan – (yaponcha: 火炎瓶 kaenbin?, 'flame bottle')[16]
  • Andoza:Country data Nazi Germany – nemischa: Brandflasche ('fire bottle') – Brandhandgranate ('fire hand grenade')[17]
  •  Sovet Ittifoqi – Russian: зажига́тельная буты́лка, tr. zazhigátelnaya butýlka, lit. 'incendiary bottle' – Russian: буты́лка с горю́чей жи́дкостью, tr. butýlka s goryúchey zhídkostyu, lit. 'bottle with combustible liquid'[18]
  •  Sweden – Shvedcha: brännflaska ('burn bottle')[7][8][18]
  •  USA – frangible grenade[19] – incendiary frangible grenade[9] – incendiary bottle grenade[20]

Dizayni

Molotov kokteyli - bu benzin (benzin), alkogol yoki napalmga o'xshash yonuvchan moddalar va shishaning tiqinlari bilan mahkamlangan yonayotgan mato bilanolov manbai bo'lgan shisha butilka. Pilik odatda benzinga emas, balki spirtli ichimliklarga yoki kerosinga namlanadi. Sovet-fin urushlari uchun olovni yoqish usuli shishaning yon tomoniga bo'ronli gugurtlarni yopishtirish edi, chunki ularni shamol o'chirish ehtimoli kamroq bo'lgan[21][7][8]. Ba'zan otishning aniqligini oshirish uchun ballast bilan jihozlangan (masalan, shishaning ⅓ qismini qum bilan to'ldirish)[16].

Harakatda tayoq/gugurt yoqiladi va shisha mashina yoki istehkom kabi nishonga tashlanadi. Shisha urilganda yonilg'i tomchilari va bug'larining buluti biriktirilgan tayoq tomonidan alangalanadi va shu zahotiyoq portlashga sabab bo'ladi va yoqilg'ining qolgan qismi ishga kirishganda alanga tarqaladi.

Dizel yoqilg'isi, metanol, skipidar, reaktiv yoqilg'isi, aseton va izopropil spirti (ishqalanish spirti) kabi boshqa yonuvchan suyuqliklar benzin o'rniga yoki ular bilan birga ishlatilgan. Qalinlashtiruvchi moddalar, masalan, erituvchilar, ekstrudirovka qilingan polistirol (XPS) ko'pik (xalq tilida strafor deb nomlanadi), natriy bikarbonat, neft jeli, smola, shinalar trubkasi chiziqlari, nitroselüloza, motor moyi, kauchuk sement, yuvish vositasi idish- tovoq sovuniga qo'shiladi. Ular yonayotgan suyuqlikning yopishishiga yordam beradi va qalin, bo'g'uvchi tutun bulutlarini hosil qiladi[22]. Molotov kokteyli konseptsiyasi bo'yicha o'zgarishlar ham mavjud, bu yerda shisha tutun hosil qiluvchi aralashma bilan to'ldirilgan, masalan, xlorsulfon kislotasida o'rniga oltingugurt trioksidini ishlatish mumkin[23]. Bu “tutun butilkalari” deb atalmish butilkalar yonish uchun manbaga muhtoj emas, chunki aralash shisha sindirilgandan birdan havo bilan reaksiyaga kirishadi[7][8].

Rivojlanish va urushda foydalanish

Ispaniya fuqarolar urushi

Ispaniya fuqarolar urushi paytida monarxistlar olov shishasi bilan.

Ushbu turdagi qo'lbola yondiruvchi qurilmalar birinchi marta 1936-yil iyuldan 1939-yil aprelgacha Ispaniya fuqarolar urushida, "Molotov kokteyllari" nomi bilan mashhur bo'lgunga qadar ishlatilgan. Ispaniyadagi urush paytida molotov kokteyllari tanklar, zirhli transport vositalari va transport vositalariga qarshi kurashda keng qo'llanilgan. Tankga qarshi qurollarning etishmasligi tufayli ular Ispaniya Respublikasi qurolli tuzilmalarida keng tarqaldi[3][4]. 1936-yil oktabr oyida Madrid mintaqasida benzin va kerosin bilan to'ldirilgan shishalar Ispaniya legioni millatchilari [5] tomonidan tankga qarshi qurol sifatida ishlatilgan. Qurol respublikaning T-26 va BT-7 tanklariga qarshi samarali bo'ldi[24]. Xalqaro brigadalar faxriysi Tom Vintringem keyinchalik ulardan foydalanishning tavsiya etilgan usulini e'lon qildi:

Biz "benzin bombalari" dan taxminan quyidagicha foydalandik: 2 funtlik shisha murabbo idishini oling. Benzin bilan to'ldiring. Og'ir parda, yarim adyol yoki boshqa og'irroq matoni oling. Buni kavanozning og'ziga o'rang, bo'yniga ip bilan bog'lang, matoyingiz uchlarini osilgan holda qoldiring. Uni ishlatmoqchi bo'lganingizda, kimdir yorug'lik [ya'ni, olov manbai] bilan turishi kerak. Materialning bir burchagini oldingizga qo'ying, shishani ag'daring, shunda benzin shishaning og'zidan singib ketadi va materialning bu burchagiga tomiziladi. Shishani yana o'ng tomonga burang, uni o'ng qo'lingizda ushlang, adyolning ko'p qismi shisha ostida to'plangan, chap qo'lingiz bilan adyolni benzin bilan namlangan burchakka yaqinroq oling. Tankingizni kuting. Yetarlicha yaqinlashganda, sizning do'stingiz (yoki quroldoshingiz) adyolning benzin bilan namlangan burchagini yoqadi. Bu burchak yonayotganda shisha va adyolni tashlang. (Siz uni uzoqqa tashlay olmaysiz.) Yo'rgak yo'lda yoki tishli g'ildirakda ushlanishi yoki o'zi o'q atrofida aylanishi kerak. Shisha shunda parchalanib ketadi, lekin benzin adyolni yetarlicha namlashi kerak, ana shunda chindan ham olov paydo bo'ladi, bu esa tank yo'li o'tadigan rezina g'ildiraklarni yoqib yuboradi, karbüratörga o't qo'yadi yoki ekipajni halok qiladi. Bu narsalar bilan o'ynamang. Ular juda xavflidir.[25]

Xalxin Gol

Xalxin Gol jangi, go'yoki Mo'g'uliston va Manchukuo o'rtasidagi 1939-yilgi chegara to'qnashuvi, yapon va sovet qo'shinlari o'rtasida og'ir janglar bo'lgan. Tankga qarshi uskunalar yetishmay qolgan yapon piyodalari sovet tanklariga benzin to‘ldirilgan butilkalar bilan hujum qilishgan. Yapon piyoda askarlari bir necha yuz sovet tanklari shu tarzda yo'q qilingan deb da'vo qilishdi, ammo Sovet yo'qotish yozuvlari bu bahoni tasdiqlamaydi[26].

Ikkinchi jahon urushi

Finlyandiya

Sovet-Finlandiya urushida Finlandiya askarlari. Tanklar sumkalar va Molotov kokteyllari bilan yo'q qilingan. Shishada foydalanish uchun latta o'rniga bo'ron gugurtlari mavjud.

1939-yil 30-noyabrda Sovet Ittifoqi Finlandiyaga hujum qilib, qishki urush deb nomlangan urushni boshladi. Finlandiyaliklar benzin bombasining dizayni va taktik qo'llanilishini takomillashtirdilar. Molotov kokteyli uchun yoqilg'i alkogol, kerosin, smola va kaliy xloratning ozgina yopishqoq aralashmasigacha tozalandi. Keyingi takomillashtirishlar orasida shamolga chidamli gugurt yoki kimyoviy moddalar solingan shishani biriktirish kirgan, ular singan paytda alangalanadi va shu bilan shishani oldindan yoqish zarurati yo'q qilinadi va shishaning uchdan bir qismini bo'sh qoldirish sinish ehtimolini oshiradi[21].

1940-yil iyundagi Britaniya harbiy idorasi hisobotida shunday deyilgan:

Finlarning siyosati rus tanklariga o'z mudofaasini yorib o'tishga imkon berish edi, hatto ularni bo'shliqlar orqali "sudlash" va o'q otish qurollarini ularning ortidan kelayotgan piyoda askarlarga qaratish orqali ularni bunga undash edi. Ichkariga kirgan tanklar ochiq maydonda, o'rmonlar va qishloqlarda portlovchi moddalar va benzin bombalari bilan qurollangan kichik guruhlar tomonidan kutib olindi... [27]

Molotov kokteyllari oxir-oqibat Alko korporatsiyasi tomonidan Rajamaki spirtli ichimliklar zavodida ularni yoqish uchun gugurt bilan birga ommaviy ishlab chiqarilgan[4]. Qishki urush davrida ishlab chiqarish jami 450 000 ni tashkil etgan. Molotov kokteylining asl retsepti 750 millilitre (0.79 US qt) ) etanol, smola va benzin aralashmasidan iborat bo'lgan. Shishaning ikkala tomoniga ikkita uzun pirotexnika bo'ronli gugurt yopishtirilgan. Ishlatishdan oldin gugurtlardan biri yoki ikkalasi ham yoqilgan; shisha zarbadan singanida, aralashma yonib ketadi. Bo'ronli gugurtlardan foydalanish shishaning og'zidagi yonib turgan lattadan ko'ra xavfsizroq ekanligi aniqlangan.

Buyuk Britaniya

"Molotov kokteyli" benzin bombalari bilan ko'chani himoya qilishni o'rgatgan ichki gvardiya askarlari

1940-yil boshida, inglizlarning bosqinchilar hujumga kirish ehtimoli bilan, benzin bombasi imkoniyatlari Britaniya jamoatchiligining tasavvurini qamrab oldi. Oddiy odamlar uchun benzin bombasi deyarli tanish va mavjud materiallardan foydalanishning afzalliklariga ega bo'lgan[28] va ular tezda dushman tanklariga qarshi foydalanish niyatida juda ko'p miqdorda tayyorlangan.

Finlar to'g'ri va yetarli miqdorda qo'llanilganda samarali ekanligini aniqladilar. Ispaniya fuqarolar urushi tajribasi ko'proq e'lon qilingan bo'lsa-da, Finlarning neft urushi taktikasi ingliz qo'mondonlarini finlar usulida tayyorlashga undadi. General Ironside 1940-yilning 5-iyun kuni LDV rahbarlariga murojaatida shunday dedi:

Men Finlandiyada ular ishlab chiqqan "Molotov kokteyli" deb nomlangan buyumni ishlab chiqmoqchiman, bu shisha, qatron, benzin va smola bilan to'ldirilgan, uni tank ustiga tashlasangiz yonib ketadi. Bu juda samarali narsa. Agar siz o'z zukkoligingizdan foydalana olsangiz, men sizga blokga yaqin, unga qaragan ikkita uydan iborat [yo'l] blokining rasmini beraman. Bunday qishloqlar juda ko'p. Yuqori oynalardan tashqarida, blokdan o'tayotganda bu narsalarni tankga tushirish joyidir. U yerda dushmanni bir necha daqiqaga to'xtatishi mumkin, ammo bu juda samarali bo'ladi.[29]

Dyunkerkdan evakuatsiya qilish chog‘ida Britaniya ekspeditsiya kuchlarining deyarli barcha qurollari qit’ada qolganligi sababli Britaniya armiyasida tankga qarshi qurollar yetishmas edi. 1940-yilda tankga qarshi qurollarning soddalashtirilgan namunalari ishlab chiqildi va foydalanishga topshirildi: "shisha yondiruvchi granata" shisha butilka fosforli №76 granatasi va ularni otish uchun moslama "Northover projektori" ichki diametri 63,5 mm bo'lgan tripod shular jumlasidandir. Qora kukunni chiqarib yuborish zaryadi 300 yardgacha bo'lgan masofada otish imkoniyatini ta'minladi, samarali otish masofasi 100 yardgacha edi [25]. Urush paytida Buyuk Britaniyada ommaviy ishlab chiqarilgan Molotov kokteylining standartlashtirilgan versiyasi yonuvchan suyuqlik bilan to'ldirilgan, metall toj qopqog'i bilan yopilgan sut shishasi edi.

1940-yil avgustiga kelib Urush idorasi molotov kokteyllarini yaratish va ishlatish bo'yicha o'quv ko'rsatmalarini ishlab chiqdi. Yo'riqnomalar sinishiga ishonch hosil qilish uchun shishalarni vertikal ravishda olmos bilan chizish va yonish manbai sifatida yoqilg'iga namlangan latta, shamol o'tkazmaydigan gugurt yoki uzunlikdagi kino plyonkasi (keyin tez yonuvchan nitroselülozdan iborat) bilan ta'minlashni taklif qildi[30].

1940-yil 29-iyulda Albright & Wilson ishlab chiqaruvchilari RAFga o'zlarining oq fosforini qanday qilib yondiruvchi bombalarni yoqish uchun ishlatish mumkinligini ko'rsatdilar. Namoyishda benzin va fosfor aralashmasi bo‘lgan shisha butilkalarni yog‘och bo‘laklariga va kulbaga uloqtirish orqali sinab ko'rildi. Tajribada fosfor havoga ta'sir qildi va o'z-o'zidan yonib ketdi; benzin ham yonib ketdi, natijada shiddatli yong'in chiqdi. Mahsulotlarning mukammal ro'yxati oq fosfor, benzol, suv va ikki dyuymli xom kauchukdan iborat edi; hammasi toj tiqin bilan yopilgan yarim litrli shishada joylashgan[31]. Vaqt o'tishi bilan kauchuk asta-sekin eriydi, tarkibi biroz yopishqoq bo'lib qoladi va aralashma ikki qatlamga bo'linadi. Bu atayin shunday qilingan va granata qatlamlarni aralashtirish uchun silkitmaslik kerak, chunki bu faqat portlashni kechiktiradi[32]. Qattiq yuzaga urilganda, shisha parchalanib ketadi va tarkibi bir zumda yonib ketadi, fosfor pentoksidi va oltingugurt dioksidining bo'g'uvchi bug'larini chiqaradi, shuningdek, katta issiqlik hosil qiladi[31]. Shisha idishlarni xavfsiz, yaxshisi suv ostida va hech qachon uyda saqlamaslik bo'yicha qat'iy ko'rsatmalar berildi. [31] Asosan ichki gvardiyaga tankga qarshi qurol sifatida berilgan. U juda ko'p miqdorda 1941-yil avgustiga kelib 6 000 000 dan ortiq ishlab chiqarilgan[33].

Molotov kokteyllari va SIP granatalarining zamonaviyroq nemis tanklariga qarshi samaradorligiga shubha bilan qaraganlar ko'p edi. Qurol dizayneri Styuart Makre Farnboroda SIP granatasining sinoviga guvoh bo'ldi: "Agar tank haydovchilari tezda to'xtab, sakrab chiqa olmasalar, ular bo'g'ilib o'lishlari mumkin edi, degan xavotir bo'lgan[34]. Haydovchilar haqligi isbotlandi, zamonaviy ingliz tanklarida o'tkazilgan sinovlar Molotov va SIP granatalari tankdagilarga "hech qanday noqulaylik tug'dirmaganini" tasdiqladi[34].

Qo'shma Shtatlar

AQSh armiyasi Molotov kokteyllarini sinuvchan granatalar deb nomlagan. Ular turli xil yonish tizimlari bilan yupqa yoqilg'i ishlatganlardan tortib, noma'lum moddalar va kimyoviy qurol ishlatganlargacha bo'lgan sezilarli o'zgarishlarni taqdim etdilar. NDRC tomonidan o'rganilgan eng yuqori texnologik darajani ko'rsatadigan turli xil sinuvchan granata konstruktsiyalari ishlab chiqilgan. Ushbu yondiruvchi qurilmalar mojaroda eng ilg'or texnologik plomba moddalarini ishlatgan.

M1 yengil granata AQShning standart qurilmasi edi, ammo armiyaning har bir bo'linmasi o'ziga xos qurolni ishlab chiqishi mumkin bo'lgan. Ushbu granatalarning ikkita nosanoat modeli ma'lum miqdorda ishlab chiqarilgan. Hammasi bo'lib besh mingga yaqin ishlab chiqarilgan[35]. Sinuvchan granatalar standartlashtirilgan kimyoviy tutashtirgichlarga ega bo'lib, ba'zilari har bir yonuvchi plomba uchun xos edi.

Ko'p sinuvchan qurilmalar shisha va to'ldirish bo'yicha standartlashtirilmagan holda qo'lbola tarzda ishlab chiqarilgan[36]. Oxir oqibat, sinuvchan granatalar juda cheklangan halokatli ta'sir tufayli[36] eskirgan deb e'lon qilingan[37].

Ivo Jimada dalada foydalanish uchun dengiz floti va uning bo'linmalariga 1107 ta yengil, M1, NP tipidagi kemalar yetkazib berilgan[38].

Ikkinchi jahon urushining boshqa jabhalari

Polshaning uy armiyasi[39] ta'sirida gugurtga ehtiyoj sezmasdan yonib ketadigan versiyani ishlab chiqdi. Yonish yoqilg'i bilan aralashtirilgan konsentrlangan sulfat kislota va kaliy xlorat va shakar aralashmasi o'rtasidagi reaksiya natijasida yuzaga kelgan, bu eritmadan shishaga biriktirilgan latta ustiga kristallangan.

1940-yildagi Norvegiya kampaniyasi paytida, tankga qarshi mos qurolga ega bo'lmagan Norvegiya armiyasi nemis zirhlariga qarshi kurashish uchun benzin bombalari va boshqa qo'lbola qurollarga tayangan. 1940-yil aprel oyida Norvegiya Oliy qo'mondonligining armiya bo'linmalariga yuborilgan ko'rsatmalari askarlarni tanklar va zirhli mashinalarga qarshi kurashish uchun "Gitler kokteyllari" (qurolning Finlandiya laqabini boshqacha qabul qilish) ni vaqtincha ishlab chiqarishni boshlashga undadi[40]. Kampaniya davomida ushbu benzin bombalari Norvegiyada Germaniya tomonidan qo'llaniladigan Panzer I va Panzer II kabi yengilroq tanklarga nisbatan ancha samarali natijani qayd etgan.

Amerika Qo'shma Shtatlari dengiz piyodalari korpusi Ikkinchi Jahon urushi paytida benzin va dizel yoqilg'isi aralashmasini yoqish uchun nitrat kislota naychasi va metall natriy bo'lagidan foydalangan versiyani ishlab chiqqan[41].

Zamonaviy urush

Kiyevdagi tinch aholi 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida foydalanish uchun molotov kokteyli tayyorlamoqda

2004-yildagi Ikkinchi Falluja jangida AQSh dengiz piyodalari uylarni tozalashda "bir qismli suyuq kir yuvish kukuni, ikki qismli gaz" bilan tayyorlangan Molotov kokteyllaridan foydalangan. Bu taktika "dushmanning taktikasiga javoban" partizan urushi va ayniqsa, AQSh dengiz piyodalarining qurbon bo'lishiga olib keladigan shahidlik taktikasi uchun ishlab chiqilgan. Kokteyl oq fosforli minomyotlar yoki C4 ("Uy mehmoni" laqabli) bilan portlatilgan propan tanklariga nisbatan kamroq maqsadga muvofiq muqobil edi, bularning barchasi dushman jangchilarini portlatib yuborishda samarali bo'ldi[42].

2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi chog‘ida Ukraina Mudofaa vazirligi tinch aholiga rus qo‘shinlariga qarshi jang qilish uchun mahalliy aholi orasida “Bander smoothies” deb ataladigan molotov kokteyllarini[43] tayyorlashni buyurgan[44]. Mudofaa vazirligi Ukraina televideniyesi orqali tinch aholiga molotov kokteyli ishlab chiqarish retseptini tarqatdi, bu retseptda yonayotgan suyuqlikning transport vositalariga yoki boshqa nishonlarga yopishib qolishiga yordam berish uchun quyuqlashtiruvchi vosita sifatida ko'pikdan foydalanish kiradi[45]. Pivo ishlab chiqarishdan Molotov kokteyliga o'tgan Lvovdagi "Pravda" pivo zavodi ularning retsepti "3 stakan polistirol, 2 stakan maydalangan sovun, 500 millilitr benzin, 100 mililitr moy, 1 jumbo tampon sug'urtasi" ekanligini e'lon qildi[46]. Rossiya ommaviy axborot vositalarini nazorat qilish tashkiloti Roskomnadzor Twitterni molotov kokteyllari tayyorlash va ishlatish bo'yicha ko'rsatmalarni olib tashlamagani uchun sudga berdi, shuning uchun Twitter 3 million rubl (41 ming dollar) jarima to'lashga majbur bo'lgan[47].

Fuqarolik foydalanish

Ukrainadagi Yevromaydon namoyishlarida foydalanish uchun ishlab chiqarilgan molotov kokteyllari

Molotov kokteyllari Qo'shma Shtatlarda 1992-yilda Los-Anjelesdagi tartibsizliklar paytida do'konlar va boshqa binolarga o't qo'yish uchun ishlatilgani xabar qilingan[48].

Molotov kokteyllari, shuningdek, Yevromaydon va qadr-qimmat inqilobining zo'ravonliklari paytida Ukrainadagi namoyishchilar va fuqarolik militsiyasi tomonidan ishlatilgan. Fergyusondagi tartibsizliklar paytida namoyishchilar molotov kokteylidan foydalangan[49].

Bangladeshda 2014-yilgi milliy saylovlar vaqtida hukumatga qarshi namoyishlar chog'ida ko'plab avtobus va mashinalar benzin bombalari bilan nishonga olingan. 2013–2014-yillarda benzin bombasi hujumlari oqibatida bir qancha odamlar kuyib o‘lgan va yana ko‘p odamlar yaralangan[50][51].

Gonkongdagi 2019–20-yilgi norozilik namoyishlarida namoyishchilar o‘zlarini politsiyadan himoya qilish yoki yo‘l to‘siqlarini yaratish uchun molotov kokteylidan foydalanishgan. Namoyishchilar MTR bekatiga ham hujum qilib, katta zarar yetkazganlar[52]. Namoyishlar chog‘ida bir jurnalistga ham “Molotov kokteyli”uloqtirilgan[53].

Molotov kokteyllari AQShda 2020-yilda Jorj Floyd tartibsizliklari paytida ba'zilar tomonidan ishlatilgan[54].

Yonuvchan bo'lmagan variantlar

Puputovlar 2017-yilgi Venesuela noroziliklari paytida tayyorlangan.

2014-yildan 2017-yilgacha Venesueladagi norozilik namoyishlari paytida namoyishchilar boshqa mamlakatlardagi namoyishchilar ishlatganiga o‘xshash molotov kokteyllaridan foydalanganlar[55]. 2017-yilda Venesueladagi norozilik namoyishlari kuchayib borar ekan, namoyishchilar “Puputovlar”dan ham foydalandilar. PSUV hukmron partiyasi amaldori Jaklin Fariya kanalizatsiya orqali o‘tishga majbur bo‘lgan namoyishchilarni masxara qilganidan so‘ng, najas bilan to‘ldirilgan shisha moslamalar hokimiyatga tashlandi[56][57].

8-may kuni #puputov xeshtegi Venesuelada Twitter’da asosiy trendga aylandi, chunki rasmiylar najasga botganidan keyin ko'ngillari aynib qayd qilgani haqida xabarlar tarqala boshladi[57][58]. Bir oy o'tgach, 2017-yil 4-iyun kuni Oregon shtatining Portlend shahrida Donald Trampga qarshi namoyishlar chog'ida politsiya namoyishchilar zobitlarga "noma'lum, yomon hidli suyuqlik" bilan to'ldirilgan sharlarni otishni boshlaganini da'vo qilingan[59].

Qonuniylik

Yong'in qo'zg'atuvchi vositalar sifatida molotov kokteyllari ko'plab mintaqalarda ishlab chiqarish yoki saqlash taqiqlangan. Qo'shma Shtatlarda Molotov kokteyllari Milliy o'qotar qurollar to'g'risidagi qonunga muvofiq "buzg'unchi qurilmalar" hisoblanadi va ATF tomonidan tartibga solinadi[60]. Viskonsin shtatidagi Elkhart Leyk shahrida yashovchi Uil Keysi Floyd 2016-yil may oyida norozilik namoyishi chog‘ida Sietl politsiyasi xodimlariga molotov kokteyli uloqtirgani uchun hibsga olingan. U 2018-yil fevral oyida o‘t qo‘yuvchi vositalardan foydalangani uchun aybini tan oldi[61].

Kentukki shtatining Simpson okrugida 20 yoshli Trey Aleksandr Gwathney-Law Franklin-Simpson okrugi o'rta maktabini beshta Molotov kokteyli bilan yoqishga uringan. U noqonuniy qurol yasash va saqlashda aybdor deb topilgan va 2018-yilda 20 yilga ozodlikdan mahrum etilgan[62].

Simvolizm

2013-yilda Meksikada norozilik namoyishlari paytida politsiyaga molotov kokteyli bilan hujum qilgan anarxist namoyishchi.

Molotovni ishlab chiqarish va fuqarolik kuchlari tomonidan ishlatish qulayligi tufayli Molotov kokteyli fuqarolar qo'zg'oloni va inqilobining ramziga aylangan. Molotovning fuqarolik va partizan kuchlari tomonidan keng qo'llanilishi, shuningdek, Molotovning fuqarolik tartibsizliklarining ramzi bo'lishiga olib keldi[63][64]. Molotov anarxistlarning Molotovdan foydalanishi va anarxistlarning butun dunyo bo'ylab fuqarolik qo'zg'olonlari va tartibsizliklarida qatnashishi, Chili va Erondan Misr va Gonkonggacha namoyishchilarni uyushtirishi tufayli anarxizm bilan kuchli aloqaga ega[65][66][67]. Molotov kokteyli ommaviy madaniyatda mashhur timsolga aylandi[68] va ko'pincha turli xil video o'yinlarda qurol sifatida ishlatiladi.

Galereya

  • Molotov non savati
    Molotov non savati
  • Molotov kokteyli bilan fin askari
    Molotov kokteyli bilan fin askari
  • Britaniya uy gvardiyasi yasagan qurol-yarog'lar. Imperial urush muzeyi. London.
    Britaniya uy gvardiyasi yasagan qurol-yarog'lar. Imperial urush muzeyi. London.
  • Varshava qo'zg'olonidan yasalgan o'q-dorilar. 1944-yil
    Varshava qo'zg'olonidan yasalgan o'q-dorilar. 1944-yil
  • Ukrainalik namoyishchilar tomonidan ishlatiladigan molotov kokteyllari
    Ukrainalik namoyishchilar tomonidan ishlatiladigan molotov kokteyllari

Manbalar

  1. ↑ „Molotov Cocktails, Canadian Style“. www.military.com. Canadian Army (2012-yil 21-fevral). Qaraldi: 2022-yil 12-aprel.
  2. ↑ 2,0 2,1 Soldatens handbok 2020 (military handbook) (sv), Helsinki, Finland: Finnish Defence Forces — 165 bet. 2022-yil 12-aprelda qaraldi. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Sotilaan käsikirja 2020 (military handbook) (fi), Helsinki, Finland: Finnish Defence Forces — 165 bet. 2022-yil 20-aprelda qaraldi. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Sirén. „Finland's National Booze Is Bottled in a Former Molotov Cocktail Factory“. vice.com. Vice. Qaraldi: 2022-yil 10-aprel. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "ilkka" defined multiple times with different content
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „Немецкий "коктейль Молотова"“. копанина.рф. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
  6. ↑ 6,0 6,1 „The German version of the Molotov coctail“. bunkersite.com. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 „VII: Rök, brand.“,Amregister, Ammunitionsregister för armén, 1942 (sv), Stockholm, Sweden: Ammunitionsavdelningen vid tygdepartementets 1. materialbyrå. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 „VII: Rök, brand.“,Amregister, Ammunitionsregister för armén, 1942, edit 1944 (sv), Stockholm, Sweden: Ammunitionsavdelningen vid tygdepartementets 1. materialbyrå. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 „M1 Incendiary, Frangible“. lexpev.nl. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 „Suomessa on yhä kolme aitoa Molotovin cocktailia“. is.fi. Ilta-Sanomat (2016-yil 16-aprel). Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
  11. ↑ „"Molotov-cocktail" name usage in Swedish newspapers: 1940“. tidningar.kb.se. Kungliga biblioteket (KB). Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
  12. ↑ „"Molotovcocktail" name usage in Swedish newspapers: 1940“. tidningar.kb.se. Kungliga biblioteket (KB). Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
  13. ↑ Casselman, Bill. Word stash, 2017. ISBN 978-1-4907-8494-6. OCLC 1007046570. 
  14. ↑ Langdon-Davies, John (June 1940). "The Lessons of Finland". Picture Post. 
  15. ↑ The Second Book of General Ignorance, Faber and Faber, 2011, p. 76, ISBN 978-0-571-26965-5
  16. ↑ 16,0 16,1 „WW2 JAPANESE AT WEAPONS, Kaenbin“. tanks-encyclopedia.com. Tank Encyclopedia (2021-yil 28-iyun). Qaraldi: 2022-yil 10-may.
  17. ↑ „Handgranaten“ (de). Qaraldi: 2022-yil 10-may.
  18. ↑ 18,0 18,1 Bohm, Victor. Rysk-svensk militärordbok (sv). Uppsala, Sweden: Försvarsstabens utrikesavdelning, 1965 — 30 bet. 2022-yil 10-mayda qaraldi. 
  19. ↑ „Frangible grenade“. lexpev.nl. Qaraldi: 2022-yil 24-aprel.
  20. ↑ TM 9-1985-6 Italian and French Explosive Ordnance, 1953 (Technical manual) (en), United States. Department of the Army, 1953 — 162 bet. 2022-yil 10-mayda qaraldi. 
  21. ↑ 21,0 21,1 Trotter 2003.
  22. ↑ Rottman, Gordon L.. World War II Allied Sabotage Devices and Booby Traps. Botley, Oxford: Osprey Publishing, 2010 — 18 bet. ISBN 978-1-84908-175-7. 
  23. ↑ AMORDLISTA, Preliminär ammunitionsordlista. Sweden: Försvarets materielverk (FMV), huvudavdelningen för armémateriel, 1979 — 61 bet. 
  24. ↑ William Trotter „History of the Molotov Cocktail“,. Frozen Hell: The Russo-Finnish Winter War of 1939–40. Algonquin Books of Chapel Hill, Marshall Kregel, 1991. ISBN 978-0-945575-22-1. 
  25. ↑ "Against Invasion – the lessons of Spain". Picture Post: 9–24. 15 June 1940. 
  26. ↑ Coox, Alvin, 1990, Nomonhan: Japan Against Russia, 1939
  27. ↑ Anti-tank measures; adoption and production of sticky bomb – WO 185/1, The National Archives
  28. ↑ Wintringham 1940.
  29. ↑ Graves 1943, s. 71.
  30. ↑ War Office. Military Training Manual No 42, Appendix A: The Anti-Tank Petrol Bomb "Molotov Cocktail." 29 August 1940.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 War Office. Military Training Manual No 42, Appendix B: The Self-Igniting Phosphorus Grenade, The AW Grenade. 29 August 1940, p. 25.
  32. ↑ Handbook for the Projectors, 2½ inch, Marks I & II September 1941. p. 26.
  33. ↑ Northover Projectors – WO 185/23, The National Archives
  34. ↑ 34,0 34,1 Macrae 1971.
  35. ↑ REPORT OF THE NEW WEAPONS BOARD. p 135-136. 27 April 1944.
  36. ↑ 36,0 36,1 OP 1664. Vol 2. p 308-310
  37. ↑ TOP 2-2-617. 30 January 1975. p 21.
  38. ↑ ASSISTANCE RENDERED TO THE NAVY AND MARINES. Part 8
  39. ↑ Rafal E. Stolarski. „The Production of Arms and Explosive Materials by the Polish Home Army in the Years 1939–1945“. polishresistance-ak.org. Qaraldi: 2007-yil 30-iyun.
  40. ↑ Aspheim, Odd and Hjeltnes, Guri. Tokt ved neste nymåne. p. 58. ISBN 82-02-12701-7
  41. ↑ O'Kane, Richard. Wahoo: The Patrols of America's Most Famous WWII Submarine. Presidio Press, 1987 — 184 bet. ISBN 0-89141-572-6. 
  42. ↑ „Showdown – The Battle of Fallujah – Part 15 – After Action Report“. BlackFive (2005-yil 8-mart).
  43. ↑ Harding. „'I haven't told my granny': Ukraine's student molotov cocktail-makers“. theguardian.com. Qaraldi: 2022-yil 25-mart.
  44. ↑ Tsvetkova, Maria. „Kyiv residents told to make Molotov cocktails as they await Russian assault“ (en). Reuters (2022-yil 25-fevral). Qaraldi: 2022-yil 26-fevral.
  45. ↑ „Ukraine invasion: Civilians help make Molotov cocktails to take on Russian forces“ (en). Sky News. Qaraldi: 2022-yil 27-fevral.
  46. ↑ Gray. „In Lviv, the mood is inspiring – and fanatical“ (en). The Spectator (2022-yil 5-mart). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
  47. ↑ "Twitter the Latest Social Media Platform Russia Fines Over Illegal Content", Newsweek, 28 April 2022
  48. ↑ Ferguson. „20 years later, scoring political points from the Riots?“. Southern California Public Radio (2012-yil 26-aprel). Qaraldi: 2019-yil 28-iyun.
  49. ↑ „Battle of Ferguson, Mo., continues as crowds throw Molotov cocktails and police use tear gas, smoke bombs“. Associated Press (2014-yil 14-avgust).
  50. ↑ „Bangladesh: End Deadly Street Violence“. Human Rights Watch (2013-yil 16-dekabr). Qaraldi: 2019-yil 28-iyun.
  51. ↑ Democracy in the Crossfire – Opposition Violence and Government Abuses in the 2014 Pre- and Post- Election Period in Bangladesh. Human Rights Watch. 29 April 2014. https://www.hrw.org/report/2014/04/29/democracy-crossfire/opposition-violence-and-government-abuses-2014-pre-and-post. Qaraldi: 28 June 2019. Molotov kokteyli]]
  52. ↑ Welle (www.dw.com). „Hong Kong protests: Molotov cocktails thrown in metro station | DW | 12 October 2019“. DW.COM. Qaraldi: 2019-yil 13-oktyabr.
  53. ↑ Journalist Hit by Petrol Bomb at Hong Kong Protest, 2021-12-11da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 13 October 2019
  54. ↑ „Lawyers arrested for throwing Molotov cocktails during George Floyd protests could face life in prison“. Independent.co.uk (2020-yil 13-iyun).
  55. ↑ „Punished for Protesting“. Human Rights Watch. Qaraldi: 2014-yil 6-may.
  56. ↑ „Venezuela: qué son las bombas "puputov" que desde las redes proponen utilizar contra la policía“ (Spanish). La Nación (2017-yil 9-may). Qaraldi: 2017-yil 21-may.
  57. ↑ 57,0 57,1 „Las #Puputov son TT… tal vez a Jacqueline Faría le parezca "sabroso"“ (Spanish). La Patilla (2017-yil 8-may). Qaraldi: 2017-yil 9-may. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "PUPUTOV" defined multiple times with different content
  58. ↑ „¡LO ÚLTIMO! Manifestantes lanzaron excremento a los PNB y GNB represores y #puputovs se vuelve tendencia“ (es). DolarToday (2017-yil 9-may). Qaraldi: 2017-yil 9-may.
  59. ↑ „Portland police close Chapman Square after protesters throw bricks, other items at police“. KGW (2017-yil 4-iyun). Qaraldi: 2017-yil 4-iyun.
  60. ↑ „ATF- National Firearms Act handbook“. Qaraldi: 2019-yil 28-iyun.
  61. ↑ „Former Seattle Resident Pleads Guilty to Federal Crime for Use of 'Molotov Cocktail' at May Day 2016 Protest“. U.S. DEPARTMENT OF JUSTICE. U.S. DEPARTMENT OF JUSTICE (2018-yil 22-fevral). Qaraldi: 2019-yil 9-may.
  62. ↑ „Kentucky Man Who Made Molotov Cocktails Gets 20 Years“. U.S. News. U.S. News. Qaraldi: 2019-yil 8-may.
  63. ↑ Kadivar, Mohammad Ali; Ketchley, Neil (2018). "Sticks, Stones, and Molotov Cocktails: Unarmed Collective Violence and Democratization". Socius: Sociological Research for a Dynamic World 4. doi:10.1177/2378023118773614. 
  64. ↑ Garnett, Joy. On the Rights of the Molotov Man: Appropriation and the art of context. Harper's magazine, 2007. 
  65. ↑ Scalice, Joseph. A Planned and Coordinated Anarchy - The Barricades of 1971 and the "Diliman Commune", 2018 — 8, 9, 12, 13, 16 bet. 
  66. ↑ Galián, Laura „New Modes of Collective Actions: The Reemergence of Anarchism in Egypt“,. Contentious Politics in the Middle East, 2015 — 351–371 bet. DOI:10.1057/9781137530868_15. ISBN 978-1-137-53720-1. 
  67. ↑ Miliša, Zlatko (2011). Anarchism – Protests – Upbringing: Anarchistic implications in student protests and upbringing. https://www.bib.irb.hr/564622?rad=564622. 
  68. ↑ Punk zines: 'Symbols of defiance' from the print to the digital age. Manchester University Press, 15 September 2016. ISBN 9781847799616. 

Adabiyotlar

To'plamlar


Havolalar

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Molotov_kokteyli&oldid=2827611" dan olindi