Vu Cheng'en

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Vu Cheng'en ( 1500–1582[1] yoki 1505–1580[2], boshqa nom bilan Ruzhong ( 汝忠 ) ), Min sulolasi davrida xitoylik yozuvchi, shoir va siyosatchi edi. Ko'pchilik uni Xitoy klassik romanlaridan biri bo'lgan G'arbga sayohat muallifi deb biladi.

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vu Jiangsu provintsiyasining Lyanshuy shahrida tug'ilgan va keyinchalik Huai'anga ko'chib o'tgan.[1][2][3] Vuning otasi Vu Rui yaxshi boshlang'ich ma'lumotga ega bo'lgan va "o'qishga moyillik ko'rsatgan"[1], ammo oilasining moliyaviy qiyinchiliklari tufayli umrini hunarmand sifatida o'tkazgan. Shunga qaramay, Vu Rui "o'zini adabiy izlanishlarga bag'ishlashda" davom etdi va Vu bolaligida adabiyotga, jumladan, klassik adabiyotga, mashhur hikoyalarga va latifalarga bo'lgan ishtiyoqi so'nmadi.[1][3]

U imperator amaldori bo'lish uchun bir necha marta imperatorlik imtihonlarini topshirdi, lekin o'ta olmadi va o'rta yoshga qadar Nankindagi imperator universitetiga kira olmadi; lekin u o'z ishidan zavqlanmadi va oxir-oqibat iste'foga chiqdi, ehtimol, umrining qolgan qismini o'z ona shahrida hikoyalar va she'rlar yozish bilan o'tkazdi.[1] Bu davrda u she’r va nasriy asarlar yaratgan mohir adib bo‘lib, zamonasining bir qancha taniqli adiblari bilan do‘stlashdi. Biroq, Vu butun umri davomida kambag'al bo'lib qoldi va farzand ko'rmadi.[3] O'sha davrdagi siyosiy muhitdan va dunyoning buzuqligidan norozi bo'lib, u umrining ko'p qismini zohid sifatida o'tkazdi.[1]

Adabiy ish[tahrir | manbasini tahrirlash]

G'arbga sayohat[tahrir | manbasini tahrirlash]

G'arbga sayohat kitobining eng qadimgi nashri, yog'ochdan yasalgan bosma, 16-asr.

Vuning "G'arbga sayohat" kitobining muallifi bo'lishi uning shon-shuhratga bo'lgan asosiy da'vosidir. Roman 1592 yilda anonim ravishda nashr etilgan.[3] Vu asarni o'sha paytdagidek anonim ravishda nashr etgan, chunki badiiy adabiyot yaxshi obro'ga ega emas edi. Xitoy adabiy doiralarida klassik xitoy tilida yozilgan Qin, Xan va Tan sulolalarining klassik adabiyotiga taqlid qilish tendentsiyasi mavjud edi.[1] Biroq, umrining oxirida Vu bu tendentsiyaga qarshi bo'lib, "G'arbga sayohat " romanini xalq tilida yozdi. Uch asrdan ko'proq vaqt davomida Xitoyning ko'p qismi uning muallifligidan bexabar bo'lib qoldi, garchi uning tug'ilgan shahri aholisi romanni unga bog'lashgan.[3]

Biroq, 20-asrning boshlarida Xu Shih va uning shogirdlari Qing sulolasi yozuvlari bo'yicha matn tahlili va tadqiqot o'tkazdilar va muallif sifatida Vuni taklif qildilar.[1] O'sha paytdagi AQShdagi elchi, doktor Xu Artur Ueylining " Maymun" nomli qisqartmasiga kirish kitobida Vu tug'ilgan shahridan 1625 yilda nashr etilgan mahalliy tarix gazetasi muallifi Vuni da'vo qilgani haqida xabar berdi.[3] Ming tarjimai holi lug'atida "roman muallifining shaxsi hali ham savol ostiga qo'yilgan" va Vu "agar bu noto'g'ri tavsif bo'lmaganida, ehtimol unutilgan bo'lar edi" deb izoh beradi. [4]

Braun universitetining Xitoy adabiyotshunosi Devid Lattimor shunday dedi: “Elchining ishonchi mutlaqo oqlanmagan. Gazeteda aytilishicha, Vu "G'arbga sayohat" deb nomlangan narsa yozgan. Unda roman haqida hech narsa aytilmagan. Ko'rib chiqilayotgan ish bizning hikoyamizning har qanday versiyasi yoki butunlay boshqa narsa bo'lishi mumkin edi."[5] Tarjimon WJF Jennerning ta'kidlashicha, Vu Xitoy byurokratiyasi va siyosati haqida ma'lumotga ega bo'lsa-da, romanning o'zida "juda yaxshi o'qigan oddiy odam bilmagan" siyosiy tafsilotlarni o'z ichiga olmaydi.[6] Bundan tashqari, roman qachon yaratilgani va qanchasi oddiygina tuzilgan va tahrirlangani noma'lum, chunki G'arbga sayohat haqidagi afsonaning aksariyati xalq ertaklarida allaqachon mavjud edi.[6]

Entoni C. Yu o'zining to'liq tarjimasiga kirish so'zida, muallifning shaxsi, xitoy fantastikasining boshqa ko'plab yirik asarlarida bo'lgani kabi, "noaniq bo'lib qolmoqda", ammo Vu "eng ehtimoli yuqori" muallif bo'lib qolmoqda.[7]

Boshqa ishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

G'arbga sayohatdan tashqari, Vu ko'plab she'rlar va hikoyalar yozgan (jumladan, "Yuding hayvonlari" romani), garchi ularning aksariyati yo'qolgan. Uning ba'zi asarlari saqlanib qolgan, chunki uning o'limidan so'ng, oila a'zolaridan biri topib, iloji boricha ko'proq qo'lyozmalarni to'plagan va ularni "Janob Sheyangning qolgan qo'lyozmalari" deb nomlangan to'rt jildga jamlagan.[1] Uning ba'zi she'rlari "Ming she'riyati to'g'risida kabi zamonaviy antologiyalarga kiritilgan.[1]

Uning she’riyati ham, nasri ham “qaysar” va jamiyatdagi buzuqlikni tanqid qiluvchi deb ta’riflangan va o‘zining saqlanib qolgan bir necha she’rlaridan birida Vu o‘zini “bo‘ysunuvchi ruh”ga ega deb ta’riflagan.[1] Vu she'riyati his-tuyg'ularni ifodalashga qaratilgan va shuning uchun uning ijodi Li Bay[8] bilan taqqoslangan, garchi u o'z nomi bilan nashr etgan she'rlari hali ham klassik uslublarga to'liq mos kelmagan.[1] Jamiyatni tanqid qilish uchun o'z yozuvidan foydalanishdan tashqari, Vu o'z ishining dunyoviy tabiati bilan faxrlanardi, ba'zi zamondoshlarning fantastikroq yozuvlaridan farqli o'laroq; " 禹鼎志 Yuning uchburchaklari yozuvi" kitobining so'zboshisida u shunday deb yozgan edi: "Mening kitobim nafaqat g'ayritabiiy narsalarga, balki odamlarning zaif tomonlariga ham bag'ishlangan".[1]

Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Shi Changyu (1999). "Introduction." in trans. W.J.F. Jenner, Journey to the West, volume 1. Seventh Edition. Beijing: Foreign Languages Press. pp. 1–22.
  2. ↑ 2,0 2,1 Waley, Arthur „Preface“,. Monkey. New York: Grove Press, 1942 — 7–8 bet.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "preface" defined multiple times with different content
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Hu Shih „Introduction“,. Monkey. New York: Grove Press, 1942 — 1–5 bet.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "intro" defined multiple times with different content
  4. ↑ Liu (1976).
  5. ↑ Lattimore, David. „The Complete 'Monkey'“. The New York Times (1983-yil 6-mart).
  6. ↑ 6,0 6,1 Jenner, W.J.F. (1984). "Translator's Afterword." in trans. W.J.F. Jenner, Journey to the West, volume 4. Seventh Edition.
  7. ↑ Anthony C. Yu, translated and edited, The Journey to the West Volume I (Chicago: University of Chicago Press, 1977), p. 16, 21.
  8. ↑ „www.renditions.org : Wu Cheng'en“. 2008-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-fevral.

Ma'lumotnomalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Works by Wu Cheng'en at Project Gutenberg
  • Works by or about Wu Cheng'en at Internet Archive
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Vu_Cheng%27en&oldid=3772085" dan olindi