Kontent qismiga oʻtish

Turkman oshxonasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
"Sachak"da bayramona turkman tushligi (turkman dasturxoni polga qoʻyilgan).
Baliq kaboblari

Turkman oshxonasi- Turkmaniston oshxonasi Markaziy Osiyoning qolgan taomlariga oʻxshaydi. Turkmanlarning yarim koʻchmanchi madaniyati chorvachilik, ayniqsa qo'y boqish bilan bogʻliq boʻlgan va shunga koʻra turkman oshxonasi goʻsht, xususan, qoʻy va qoʻzi goʻshtiga eʼtibor qaratganligi bilan ajralib turadi[1].

Koʻchmanchi oʻtmish turkman oshxonasida juda sezilarli iz qoldirdi – parhezning asosini goʻsht tashkil etadi: qo'zichoq, jayron goʻshti, tuyalar, yovvoyi qushlar, tovuqlar. Mol goʻshti juda kam isteʼmol qilinadi, chunki bu taom dasturxonda ancha kech paydo boʻlgan, turkmanlar ot goʻshtini umuman yemaydilar[2].

Turkman oshxonasida odatda tuz va qora murch]dan boshqa ziravorlar ishlatilmaydi va odatda keng tarqalgan paxta yogʻi bilan pishiriladi[3].

Har yili oʻtkaziladigan pazandalik festivalida taqdim etilgan turkman taomlari tavsifida „…15 dan ortiq turdagi shoʻrvalar, goʻsht va baliq delikateslari, qizgʻish ichlekli (goʻshtli piroglar), turli xil toʻldirishli ishtahani ochuvchi gutaplar (qovoq, ismaloq), maydalangan palov, kele bosh oyoq va chekdirme, toʻliq qovurilgan qoʻzi goʻshti, kakmach, toʻyimli yorma, koʻplab salatlar, anʼanaviy pishme, shuningdek, shirinliklar…“ Yangi uy-joy uchun tantanali lentani kesish marosimida qurbonliklar orasida "…barchasi goʻsht, parranda va baliqdan tayyorlangan taomlar, yormalar, sabzavot va sabzavot mahsulotlari, oshlar, xamirdan tayyorlangan oshpazlik mahsulotlari, sut mahsulotlari va qadimiy retseptlar boʻyicha tayyorlangan ichimliklar shular jumlasidandir. somsa, pishme, süzme, chal, agaran va boshqa koʻp[4].

Goʻshti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shashlik (turkmancha: chishlik), qo'y, qo'zi, tovuq yoki baʼzan baliqning shish boʻlaklari, koʻmirda qovurilgan va xom toʻgʻralgan piyoz va maxsus sirka asosidagi sous bilan bezatilgan, restoranlarda taqdim etiladi va koʻpincha koʻchada sotiladi. Choʻchqa goʻshti va mol goʻshtidan tayyorlangan shashlik Rossiya imperatorligi davrida paydo boʻlgan va uni yirik shaharlarda osongina topish mumkin. Goʻsht kaboblari odatda mol goʻshti va baʼzan tuya goʻshtidan tayyorlanadi. Kakmach (turkmancha: kakmach) konservalangan, quritilgan goʻsht alohida boʻlaklar yoki chiziqlar bilan tayyorlanadi. Kakmachni yogʻda qovurish yoki tandirda pishirish mumkin, ammo u anʼanaviy ravishda issiq choʻl quyoshida gurkirab quritiladi[1][3].

Chuchvarasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Restoran va bozorlarda turli xil toʻldirilgan pirog va chuchvaralarni topish mumkin. Manty – maydalangan goʻsht, piyoz yoki qovoq bilan toʻldirilgan bugʻli köfte. Odatda qovurilgan idishlarga somsa, gutap (koʻpincha ismaloq bilan toʻldirilgan), fitchi (fitchi), börek va ichlekli (ichlekli) kiradi. Bular sayohatchilar va taksi haydovchilari orasida mashhur, chunki ular yoʻlda ketayotganda tezda yeyish mumkin va koʻpincha yoʻl chetidagi stendlarda sotiladi.

Shoʻrvalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shurpa (turkmancha: şurpa), goʻshtli bulyon, koʻpchilik shoʻrvalarning asosidir. Eng anʼanaviy turkman shoʻrvalari sut va noodle yoki loviya va noodle bilan tayyorlangan turli xil unash (turkmancha: unash) hisoblanadi. Boshqa keng tarqalgan shoʻrvalarga dograma (shuningdek, dogramaly şurpa) kiradi, bu goʻsht va non, piyoz va pomidor bilan pishiriladi[5]; chuchvara shoʻrva (turkmancha: etli börek şurpasi); va loviya shoʻrvasi (turkmancha: şurpa maş)[2] Suytlash (turkmancha: suytlash, shuningdek, suytli unash va suytli ash) – anʼanaviy ravishda toʻy ziyofatlarida ikkinchi taom sifatida isteʼmol qilinadigan vermishel puding. Baʼzi variantlarda vermishel oʻrniga guruch ishlatiladi[6]. Garchi baʼzi turkmanlar boʻtqa turi deb hisoblashsa-da, turkman oshpazlik kitoblarida uni shoʻrva deb tasniflaydi[7][8]. Qoʻshnilarning oshpazlik anʼanalaridan tortib, uygʻurlarning shoʻrvali lagʻmoni ham keng tarqalgan.

Harbiy kiyimdagi Saparmurod Niyozov portreti tushirilgan turkman brendi (konyak) shishasi.

Baliq[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baliq Kaspiy dengizi va Amudaryo boʻyida yashovchi turkman qabilalarining anʼanaviy ovqatlanishining bir qismini tashkil qiladi. Kaspiy turkmanlari retseptlari baliqni grilda ham, qovurishni ham talab qiladi, lekin „kunjut, guruch, oʻrik, mayiz, anor sharbati“ bilan xizmat qiladi[9].

Chet el taʼsiri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turkmaniston restoranlarida koʻpincha pelmen, grechka (grechka), golubtsy va turli xil mayonezli salatlar kabi rus taomlari ham mavjud. Yangi dunyodan keltirilgan kartoshka va pomidor ovqat tayyorlashda keng qoʻllaniladi[10]. Poytaxt Ashxobodda shahar steykxauslari paydo boʻldi[11][12][13].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. 1,0 1,1 „Туркменская кухня. Особенности“ [Turkmen cuisine. Particulars] (ru). Мастер & повар / Кулинарная школа.. Qaraldi: 2023-yil 25-yanvar.
  2. 2,0 2,1 Туркменская кухня (ruscha), Виртуальный музей "Сокровища Туркменистана", qaraldi: 25 January 2023
  3. 3,0 3,1 Bagdasarov, A.; Vanukevich, A.; Hudaýşukurow, T. (1981), Tуркменская кулинария [Turkmen Cuisine] (ruscha), Ashgabat: Izdatel'stvo "Turkmenistan"
  4. Президент Сердар Бердымухамедов принял участие в открытии нового коттеджного комплекса в приморье (ruscha), Туркменистан сегодня, 1 August 2022
  5. Bagdasarov, A.; Vanukevich, A.; Hudaýşukurow, T. (1981), Tуркменская кулинария [Turkmen Cuisine] (ruscha), Ashgabat: Izdatel'stvo "Turkmenistan", 84-bet
  6. Vermicelli Pudding (Süýtlaş), One Turkmen Kitchen, qaraldi: 26 January 2023
  7. Bagdasarov, A.; Vanukevich, A.; Hudaýşukurow, T. (1981), Tуркменская кулинария [Turkmen Cuisine] (ruscha), Ashgabat: Izdatel'stvo "Turkmenistan", 90-bet
  8. Esenova, Gyulshat (2019), Sachak, Traditional Turkmen Recipes in a Modern Kitchen, 134-bet, ISBN 978-0-578-81405-6
  9. Berdimuhamedow, Gurbanguly (2014), Turkmen dastarkhan, Dishes of the national cuisine, Ashgabat: Turkmen State Publishing Service Volume 1, page 148
  10. Bagdasarov, A.; Vanukevich, A.; Hudaýşukurow, T. (1981), Tуркменская кулинария [Turkmen Cuisine] (ruscha), Ashgabat: Izdatel'stvo "Turkmenistan"
  11. Argentina Steak House
  12. Nevada Steak House
  13. Alp Et Steakhouse