Tish choʻtkasi
Tish choʻtkasi tish va tish milki yuzasidan yumshoq choʻkmalar, oziq-ovqat qoldiqlarini tozalash uchun asosiy vositadir. Odatda tish pastasi bilan birga qoʻllaniladi.
Tish choʻtkalari turli shakllarda va oʻlchamlarda boʻladi. Koʻpgina stomatologlar yumshoq tish choʻtkasidan foydalanishni tavsiya qiladilar, chunki qattiq choʻtkali tish choʻtkalari tish emaliga zarar yetkazishi, natijada tish milki yalligʻlanishi mumkin.
Tish choʻtkasining yuzasi turli oʻlchamdagi va qattiqlikdagi sintetik yoki tabiiy tolalardan iborat boʻlib, ularning ustiga tish pastasi yoki kukun qoʻllanishi mumkin. Ishlatish yuzasi tutqichga oʻrnatiladi, odatda plastik, bu ogʻizning yetish qiyin boʻlgan joylarini tozalashni osonlashtiradi.
Tish pastasidagi koʻplab keng tarqalgan va samarali ingrediyentlar yuqori dozalarda yutib yuborilsa, zararli boʻlib, ularni tupurish kerak boʻlganligi sababli, choʻtka bilan yuvish koʻpincha oshxona yoki hammomda amalga oshiriladi, bu yerda qolgan qoldiqlarni olib tashlash uchun choʻtkani yuvib tashlash va keyin quritish mumkin. Mikroblarning oʻsishi uchun ideal sharoitlarni kamaytirish, mogʻorlashning oldini olish maqsadida toza holatda va toza joyda saqlanishi kerak[1][2].
Dastlab faqat ogʻiz gigiyenasi vositasi sifatida foydalanish uchun moʻljallangan tish choʻtkasi nozik tozalash vositasi sifatida ham ishlatilgan. Bu koʻplab anʼanaviy tozalagichlar erisha olmaydigan kichik joylarni tozalash imkonini beruvchi koʻplab kichik iplar bilan bogʻliq[3]. Birgina Amerika Qoʻshma Shtatlarida har yili 1 milliarddan ortiq tish choʻtkalari axlatxonaga tashlanadi[4] .
Elektr chotkalar ishlab chiqarilmoqda.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
.jpg)
.jpg)
Ogʻiz boʻshligʻi gigiyenasi uzoq tarixga ega[5], bu arxeologik qazishmalar bilan tasdiqlangan. Tishlarni tozalash uchun turli xil asboblar (daraxt shoxlari, qushlarning patlari, hayvonlarning suyaklari, jayra ignalari va boshqalar) ishlatilgan.
Qadimgi misrliklar choʻp yoki novdalardan tish cho‘tkalarini yasaganlar, baʼzan ularga mato bo‘laklari ham biriktirilgan[6] .
Klassik koʻrinishdagi tish choʻtkasi 1498-yilda Xitoyda ishlab chiqarilganligi haqida dalillar mavjud.
Kiev Rusida tishlar eman choʻtkalari bilan tozalangan. Bunday choʻtkalarning analoglari „misvok“ boʻlishi mumkin („nim“ va"arok" daraxtining shoxlaridan). Musulmonlarning eʼtiqodiga koʻra, arok daraxti shoxlarining uchlari Muhammad s.a.v tomonidan milodiy VII asr boshlarida tishlarini yuvish uchun ishlatilgan.
Tish choʻtkalarini ishlab chiqarish 1780-yilda ingliz William Addis[7][8]. 1770-yilda qoʻzgʻolonni boshlagani uchun qamoqqa tashlanganidan soʻng, Addis tish choʻtkasini yasadi. U asos solgan kompaniya, Wisdom Toothbrushes hali ham mavjud .
1938-yil 24-fevralda Oral-B choʻtkasini chiqardi, u hayvonlarning choʻtkalarini sintetik neylon tolalar bilan almashtirdi.
Birinchi elektr tish choʻtkasi Broxodent 1959-yilda Squibb Pharmaceutical tomonidan taqdim etilgan.
Tasniflash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Choʻtkalar qattiqlikning uch darajasiga boʻlinadi: „yumshoq“, „oʻrta“, „qattiq“. Qattiq choʻtkalar olinadigan protezlarni tozalash uchun moʻljallangan. „Oʻrta“ qattiqlikdagi tish choʻtkalari koʻpchilik tomonidan foydalanish uchun maqbuldir. Bolalar tish choʻtkalari faqat „yumshoq“ qilib tayyorlanadi.
- Optimal choʻtka sozlamalari
- Choʻtkasi butalaridagi sintetik tolalar burmalardan xoli boʻlishi va uchlari yumaloq boʻlishi kerak (tish milkining shikastlanishi, tirnash xususiyati va qon ketishining oldini olish uchun).
- Choʻtkaning dastasi qoʻlda mahkam ushlab turilishi kerak (tish milki va tishlarga shikast yetkazmaslik uchun).
Elektr choʻtkasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Birinchi elektr tish choʻtkasi 1939-yilda Shveytsariyada ishlab chiqilgan, ammo elektr tish choʻtkasi faqat 1960-yillarda Broxodent brendi ostida sotila boshlagan[9]. 1961-yilda General Electric bozorga yuqoriga va pastga qarab simsiz, qayta zaryadlanuvchi elektr choʻtkasini taqdim etdi.
1987-yilda uyda foydalanish uchun birinchi aylanadigan choʻtka Interplak paydo boʻldi. Hozirgi vaqtda ushbu modelning koʻplab variantlari mavjud. Tozalash uchun tebranish va ultratovush ishlatadigan modellar mavjud.
Qoʻllash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tishlarni tozalash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ovqatdan keyin kuniga ikki marta tishlarini yuvish tavsiya etiladi. Asosiy gigiyenik protsedura — bu yotishdan oldin tishlarni kechqurun yuvish, chunki kun davomida hosil boʻlgan olib tashlanmagan blyashka va oziq-ovqat bakteriyalarning tez koʻpayishiga va natijada kariesning rivojlanishiga va tish goʻshtining yalligʻlanishiga yordam beradi. Bemorning tish shifokori kabinetiga tashrifi paytida tish shifokori yoki hamshira ularga tishlarini choʻtkalashning toʻgʻri usulini koʻrsatishi mumkin.
Saqlash va xizmat muddati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Foydalanishdan keyin choʻtkani iliq suvda yuvish kerak[10][11]. Ish qismi yuqoriga qarab tik holatda saqlang. Choʻtkani yopiq idishlarda doimiy saqlash tavsiya etilmaydi[10][11].
Choʻtkani eskirganligi sababli yangisiga almashtirish tavsiya etiladi, lekin kamida 3 oyda bir marta boʻlishi kerak[10].
Infeksiyalarni yuqtirish xavfi ortishi sababli bir xil tish choʻtkasini bir necha kishiga qoʻllash tavsiya etilmaydi[10][11]. Shuningdek, turli odamlar tomonidan ishlatiladigan choʻtkalarni alohida saqlang[10][11].
| Tish choʻtkasi haqida Vikipediyaning qardosh loyihalarida koʻproq bilib oling | |
|
Maʼno va tarjimalari Vikilugʻatda |
|
Media fayllar Vikiomborda |
|
Taʼlim resurslari Vikiversitetda |
|
Xabarlar Vikiyangiliklarda |
|
Iqtibos, maqol va matallar Vikiiqtibosda |
|
Asarlar matnlari Vikimanbada |
|
Kitob va darsliklar Vikikitobda |
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Cathy Ives. „Green and Healthy Mouths- Toothbrushes“ (en). Eco Green Services. 5-sentabr 2009-yilda asl nusxadan arxivlandi.
- ↑ Larry West. „Can You Recycle Your Toothbrush?“ (en). About.com. ThoughtCo. 4-fevral 2009-yilda asl nusxadan arxivlandi.
- ↑ „Toothbrush Floor Scrubbing - TV Tropes“ (en). TV Tropes. 28-sentabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-sentabr 2018-yil.
- ↑ Alejandra Borunda. „How your toothbrush became a part of the plastic crisis“ (en). National Geographic Society (14-iyun 2019-yil). 17-avgust 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-avgust 2019-yil.
- ↑ Sammons, R. „Control of dental plaque“,. Medical biofilms detection, prevention and control. Chichester: John Wiley & Sons, Lua xatosi: bad argument #2 to 'formatDate': invalid timestamp 'Yanvar'. — 223 bet. ISBN 978-0-471-98867-0.
- ↑ Donald B. Redford. The Oxford encyclopedia of ancient Egypt. Oxford University Press, Lua xatosi: bad argument #2 to 'formatDate': invalid timestamp 'Yanvar'. — 136 bet. ISBN 978-0-19-510234-5.
- ↑ „Who invented the toothbrush and when was it invented?“ (en). The Library of Congress (4-aprel 2007-yil). 11-aprel 2008-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-aprel 2008-yil.
- ↑ Mary Bellis. „History of the Toothbrush and Toothpaste“ (en). About.com. ThoughtCo. [sayt ishlamaydi]
- ↑ „Startseite“. broxodent.de. 24-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-yanvar 2020-yil.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 „Toothbrush Care: Cleaning, Storing and Replacement“ (en). American Dental Association (1-noyabr 2011-yil). — „Do not share toothbrushes. Sharing a toothbrush could result in an exchange of body fluids and/or microorganisms between the users of the toothbrush“. 10-noyabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20-noyabr 2015-yil.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 „The Use and Handling of Toothbrushes. Infection Control“ (en). National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion - Division of Oral Health. — „Do not share toothbrushes. The exchange of body fluids that such sharing would foster places toothbrush sharers at an increased risk for infections ... Do not allow children to share or borrow toothbrushes“. 20-noyabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20-noyabr 2015-yil.