Testologiya (psixologiya)

Testologiya (ingliz tilidan test — sinov, yunoncha logos — bilim) diagnostika usullarini yaratish va ularni izohlash haqidagi fandir. Testologiya 19-asr oxiri va 20-asr boshlarida fan sifatida paydo boʻlgan .

Testologiya tamoyillari va usullari psixologiyadan tashqari, tibbiyot, pedagogika va menejment kabi fanning koʻplab sohalarida qoʻllaniladi. Turli sohalarning testologiyasi haqiqiylik, samaradorlik, ishonchlilik kabi umumiy xususiyatlarga ega, ammo sinov mavzusining oʻziga xos xususiyatlari va empirik maʼlumotlarni yigʻish xususiyatlari bilan farqlanadi.

Psixologiyada testologiya psixodiagnostikaning yetakchi sohalaridan biridir .

Maxsus usullar yordamida insonning psixologik xususiyatlarini baholash tarixi antik davrga borib taqaladi. Miloddan avvalgi 3-asrda Qadimgi Bobilda yozuvchi maktablarning bitiruvchilari sinovdan oʻtgan. Pifagor maʼlum testlardan oʻtishga muvaffaq boʻlgan talabalarni tanlagan. Shaolin monastirida talabalar motivatsiya, jismoniy va ogʻzaki qobiliyatlar, hissiy barqarorlik va boshqalarni baholash tizimi boʻyicha tanlanardi.

Ingliz psixologi F.Galton testologiyaning asoschisi hisoblanib, u 9337 kishini sinovdan oʻtkazdi va 17 koʻrsatkichdan foydalanib, aqliy qobiliyatlarning jismoniy va fiziologik xususiyatlarini ochib berdi. Testologiya ayniqsa AQSh va Fransiyada rivojlangan boʻlib, u yerda maktab oʻquvchilarining qobiliyatlarini oʻrganishga eʼtibor qaratilgan. A. Binet va T. Simon aqli zaif bolalarning aql-zakovatini oʻrganish uchun testlarni ishlab chiqishni boshladilar va 1908-yilda intellekt koeffitsientini (IQ) aniqlash uchun shkalani ishlab chiqdilar. U keyinchalik V. Shtern tomonidan oʻzgartirildi.

Rossiyada psixotexnik tadqiqotlarning asoschilaridan biri V. M. Bekhterev boʻlib, u insonning psixofizik fazilatlarini oʻrganish uchun refleksologiya tamoyillarini ishlab chiqdi. 1901-yil oktyabr oyida A. P. Nechaev birinchi sinov laboratoriyasini ochadi, uning asosida turli xil psixologik-pedagogik test usullari yaratiladi.

Psixologik testning haqiqiyligi — bu test natijalarini xususiyatlarning mohiyati yoki ularning inson faoliyatidagi roli haqidagi qabul qilingan gʻoyalar bilan taqqoslashdir.