Tayberry

Tayberry (Rubus fruticosus x R. idaeus) Rosaceae oilasining Rubus turkumiga mansub madaniy buta boʻlib, 1979-yilda qora va qizil malina oʻrtasidagi gibrid sifatida patentlangan va Shotlandiyadagi Tay daryosi sharafiga nomlangan.

Meva loganberrinikiga qaraganda shirinroq, katta va xushboʻyroq. Tayberri xom yoki pishirilgan holda isteʼmol qilinadigan mevalari uchun oʻstiriladi, ammo mevalarni mashinada yigʻib boʻlmaydi, shuning uchun ular tijorat maqsadida yetishtiriladigan rezavor mevaga aylanmagan. Mahalliy ekin sifatida bu oʻsimlik Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻldi^[1].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tayberri Shotlandiyaning Dandi shahridan Derek L. Jennings tomonidan patentlangan. 5 yillik saʼ^[2]. Tayberri Shotlandiyadagi Tay daryosi sharafiga nomlangan.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pishgan tayberry mevasi qizgʻish-binafsha rang konussimon boʻlib, uzunligi 4 cm (1 ¹⁄₂ in).

Kuchli taʼmga ega boʻlgan tayberry loganberryga qaraganda kamroq kislotalilik xususiyatiga ega^[3].

Oʻsish odatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tayberry koʻp tuproqlarda yaxshi oʻsadi. O‘simliklar eng koʻp rezavor mevalarni toʻliq quyoshda va koʻp miqdorda organik moddalar bilan yaxshi boyitilgan tuproqda beradi. Tayberrylar turiga qarab, iyul oyining boshida yigʻib olishga tayyor boʻlishi kerak. Sovuq kamdan-kam hollarda muammo tugʻdiradi, chunki tayberrilar mavsum oxirida gullaydi; oʻsimliklar −26 °C (−15 °F) gacha chiday oladi^[4].

Oziqlanish tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Malina mevalari singari, tayberry mevalarida ham past kaloriyali, yuqori klechatkaga ega va polifenollarni oʻz ichiga oladi^[5]

Tayberryning ozuqaviy tarkibi
Oziqlantiruvchi	100 uchun miqdor g	% USRDA
Energiya	100 kJ (25 kcal)	1.3 (8,400 kJ (2,000 kcal) uchun kuniga)
Protein	1.2 g	2.4
Lipid	0,65 g	1.2
Karbongidrat	11.94 g	9.2
Ash	0,46 g
Stol shakar	0,2 g
Glyukoza	1.86 g
Fruktoza	2.35 g
Suv	85,75 g	2.7
Shakar	4.42 g
Xun tolasi	6.5 g	20.3
Kaltsiy	2.5E-14 g	< 1
Temir	6.9E-16 g	< 1
Magniy	2.2E-14 g	< 1
Fosfor	2.9E-14 g	<1
Kaliy	1.51E-13 g	<1
Natriy	0 g	0
Sink	4.2E-16 g	<1
Mis	0 g	0
Marganets	6.7E-16 g	<1
Selen	0 g	0
A vitamini	33 IU	0,7
Retinol faolligi ekvivalentlari	0 g	0
Beta-karotin	1.2E-29 g
Alfa-karotin	1.6E-29 g
Alfa-tokoferol	8.7E-16 g
Lutein va zeaksantin	1.36E-28 g
Beta-tokoferol	0 g	0
Gamma-tokoferol	1.42E-15 g
Delta-tokoferol	1.04E-15 g
Vitamin C, B vitaminlari, niatsin, tiamin va foliy kislotasi		<1

Foydalanadi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tayberryni yangi holatida isteʻmol qilish yoki murabbo^[6], pirog, vino, pivo tayyorlash uchun ishlatish mumkin.

Tayberrylar toʻliq pishganida juda yumshoq boʻladi, shuning uchun ularni mashinada yigʻib boʻlmaydi^[7]. Shu xususiyati sababli tayberrini tijorat maqsadida katta miqdorda yetishtirish mumkin emas. Tayberri, asosan, uchastka egalari^[8], hunarmandlar va bog‘bonlar tomonidan yetishtiriladi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „Rubus Tayberry Group (F)“. rhs.org.uk. ^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Morgan. „The Origin of the Tayberry“. www.fruitforum.net. 2022-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-noyabr.
↑ Yao. „Minor Small Fruit Crops for New Mexico Gardens“. New Mexico State University (2019-yil 1-aprel). Qaraldi: 2021-yil 30-may.
↑ Luffman M, Buszard D. A note on the susceptibility of six red raspberry cultivars and Tayberry to fruit infection by late yellow rust. Phytoprotection. 71(2):93-96, 1990
↑ Pantelidis GE, Vasilakakis GA, Diamantidis Gr. Antioxidant capacity, phenol, anthocyanin and ascorbic acid content in raspberries, blackberries, red currants, gooseberries and Cornelian cherries. Food Chemistry 102:777-783, 2007
↑ Rachel Saunders The Blue Chair Jam Cookbook Google Booksda
↑ Val Bourne The Ten-Minute Gardener: A month-by-month guide to growing your own Google Booksda
↑ „Growing Tayberries - How to Grow Tayberries“. Allotment & Gardens. Qaraldi: 2020-yil 25-aprel.

[1] „Rubus Tayberry Group (F)“. rhs.org.uk. ^{[sayt ishlamaydi]}

[2] Morgan. „The Origin of the Tayberry“. www.fruitforum.net. 2022-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-noyabr.

[NMSUG-3] Yao. „Minor Small Fruit Crops for New Mexico Gardens“. New Mexico State University (2019-yil 1-aprel). Qaraldi: 2021-yil 30-may.

[4] Luffman M, Buszard D. A note on the susceptibility of six red raspberry cultivars and Tayberry to fruit infection by late yellow rust. Phytoprotection. 71(2):93-96, 1990

[5] Pantelidis GE, Vasilakakis GA, Diamantidis Gr. Antioxidant capacity, phenol, anthocyanin and ascorbic acid content in raspberries, blackberries, red currants, gooseberries and Cornelian cherries. Food Chemistry 102:777-783, 2007

[6] Rachel Saunders The Blue Chair Jam Cookbook Google Booksda

[7] Val Bourne The Ten-Minute Gardener: A month-by-month guide to growing your own Google Booksda

[8] „Growing Tayberries - How to Grow Tayberries“. Allotment & Gardens. Qaraldi: 2020-yil 25-aprel.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]