Tagetes patula

Fransuz marigoldi
Ilmiy tasniflash
	Oʻsimliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Ikki urugʻpallalilar
	Asterids
	Asterales
	Asteraceae
	Tagetes
	T. patula
Binar nomi
	Tagetes patula; ; L.
Sinonimlar
	Tagetes corymbosa Sweet ; Tagetes lunulata Ortega; Tagetes remotiflora Kunze; Tagetes signata Bartling; Tagetes tenuifolia Millsp.;

Tagetes patula — MHNT

Tagetes patula, fransuz marigoldi, — Asteraceae oilasiga mansub, Meksika va Gvatemalada^[1] oʻsuvchi gulli oʻsimlik turi.

Baʼzi rasmiylar Tagetes patulani Tagetes erecta, Meksika marigoldining sinonimi deb hisoblashadi^[2].

Ism[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lotin tilidagi binar nomi patula „tarqaladigan odat bilan“ degan maʼnoni anglatadi^[3].

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tagetes patula bir yillik boʻlib, balandligi 0.5 m (1.6 ft) ga yetadi. Baʼzi iqlimlarda u iyuldan oktabrgacha gullaydi. Markaziy Meksikaning baland togʻlarida joylashgan gullash sentabrda boshlanadi. Gullash boshlanganidan keyin gulbarglar ikki hafta ichida toʻkiladi. Boshlarida germafrodit (erkak va urgʻochi aʼzolar mavjud) gullari bor, asosan yovvoyi tabiatda qoʻngʻizlar, chivinlar va boshqa hasharotlar tomonidan changlanadi. Marigoldning barcha turlarining barglarida yogʻ bezlari mavjud^[4]. Yaxshi drenajga ega boʻlishi sharti bilan qumli va gil tuproqlarda ham oʻsishi mumkin^[5]. −1 °C gacha sovuqqa yaxshi bardosh beradi.

Fransuz marigoldi Tagetes patula gibrid nav. Ukraina

Kultivatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu oʻsimlik yozda sariq, toʻq sariq va jigarrang rangdagi, baxmalsimon, yorqin gullar uchun qadrlanadi^[6].

Oʻsimlik koʻplab sabzavot ekinlari bilan qoʻsib ekiladi. Uning ildizidan ajraluvchi moddalar tuproqdagi nematodalarni yoʻq qiladi, pomidordagi zararli hasharotlarni daf qiladi, deb ishoniladi^[7]. Moreau va boshqalar 2006-yilda T. patula bilan Solanum tuberosum chatishtirish orqali Leptinotarsa decemlineata ga qarshi gibrid yaratishga harakat qilishdi, lekin tadqiqot muvaffaqiyatsizlikka uchradi^[8]^[9].

Turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yuzlab navlar ishlab chiqilgan boʻlib, ulardan Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan^[10].

Boshqa foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dorivor[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tibbiyotda quritilgan barglar yoki gul qismlaridan tayyorlangan infuziyalardan foydalanadilar^[4]. Tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, T. patula tarkibidagi efir moyi pestitsid xususiyatiga ega^[11].

Efir moyining antifungal faolligi, kandidozni^[12] va oʻsimliklardagi qoʻziqorin infeksiyalarini davolash uchun tekshirilmoqda^[13]^[14].

Pazandachilik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quritilgan va maydalangan gul barglari Gruziya Respublikasida Kavkazda oʻtkirligi va oltin rangi bilan mashhur ziravordir. Ziravorlar gruzin oshxonasiga oʻziga xos, taʼm bagʻishlaydi. Bu oʻsimlik khmeli suneli ziravorlar aralashmasining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi.

Rang berish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tagetes patula gullari har yili parranda goʻshtiga rang berish uchun oʻstiriladi. Gullar inson oziq-ovqat uchun boʻyoq olishda ham ishlatilishi mumkin^[4]. Oltin sariq boʻyoq hayvonlardan tayyorlangan toʻqimachilik mahsulotlarini (jun, ipak) mordansiz boʻyash uchun ishlatiladi. Ammo paxta va sintetik matolarni boʻyash uchun mordan kerak^[4].

Xushboʻy hid[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsimlik gullari yigʻiladi va efir moyi uchun distillanadi. Yog 'parfyumeriyada ishlatiladi. U sandal yogʻi bilan aralashtirib, „attar genda“ parfyumini ishlab chiqarishda foydalaniladi.

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fransuz Marigoldi - Tagetes patula
Marigold gul
Gul ustidagi kuya
Bir dasta gullar
Tuvakdagi o'simlik
Rivojlanayotgan gul
Unib chiqayotgan o'simlik
Unib chiqayotgan kurtaklar
To'garak

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Rydberg, Per Axel 1913. in Britton, Nathaniel Lord, North American Flora 34: 154-155
↑ „Tagetes patula“. The Plant List. Qaraldi: 1-dekabr 2018-yil.
↑ Harrison, Lorraine. RHS Latin for Gardeners. United Kingdom: Mitchell Beazley, 2012. ISBN 978-1845337315.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Soule, J. A. 1993.
↑ North Carolina Extension Gardener Plant Toolbox“. plants.ces.ncsu.edu. Qaraldi: 18-mart 2022-yil.
↑ The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants Brickell: . United Kingdom: Dorling Kindersley, 2008 — 1021 bet. ISBN 9781405332965.
↑ Sustainable Gardening Australia, Companion Planting retrieved on 8 June 2009
↑ Parolin, Pia; Bresch, Cécile; Desneux, Nicolas; Brun, Richard; Bout, Alexandre; Boll, Roger; Poncet, Christine (2012). „Secondary plants used in biological control: A review“. International Journal of Pest Management. 58-jild, № 2. Taylor & Francis. 91–100-bet. doi:10.1080/09670874.2012.659229. ISSN 0967-0874.
↑ Webster, Ben; Cardé, Ring T. (4–may 2016–yil). „Use of habitat odour by host-seeking insects“. Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society. 92-jild, № 2. Cambridge Philosophical Society (Wiley). 1241–1249-bet. doi:10.1111/brv.12281. ISSN 1464-7931.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
↑ „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 1-dekabr 2018-yil.
↑ Politi, Flávio Augusto Sanches; Nascimento, Juliana Damieli; Da Silva, Alexander Alves; Moro, Isabela Jacob; Garcia, Mariana Lopes; Guido, Rafael Victório Carvalho; Pietro, Rosemeire Cristina Linhari Rodrigue; Godinho, Antônio Francisco; Furlan, Maysa (2016). „Insecticidal activity of an essential oil of Tagetes patula L. (Asteraceae) on common bed bug Cimex lectularius L. And molecular docking of major compounds at the catalytic site of ClAChE1“. Parasitology Research. 116-jild, № 1. 415–424-bet. doi:10.1007/s00436-016-5305-x. PMID 27838836.
↑ B. K. Dutta; S. Karmakar; A. Naglot; J. C. Aich; M. Begam (2007-yil mart). „Anticandidial activity of some essential oils of a mega biodiversity hotspot in India“. Mycoses. 50-jild, № 2. 121–124-bet. doi:10.1111/j.1439-0507.2006.01332.x. PMID 17305775. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
↑ „Antifungal activity of Tagetes patula extracts on some phytopathogenic fungi: ultrastructural evidence on Pythium ultimum“. Microbiol. Res. 159-jild, № 3. 2004. 295–304-bet. doi:10.1016/j.micres.2004.06.001. PMID 15462529.
↑ C. Romagnoli; R. Bruni; E. Andreotti; M. K. Rai; C. B. Vicentini; D. Mares (2005-yil aprel). „Chemical characterization and antifungal activity of essential oil of capitula from wild Indian Tagetes patula L“. Protoplasma. 225-jild, № 1–2. 57–65-bet. doi:10.1007/s00709-005-0084-8. PMID 15868213. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)

[g-1] Rydberg, Per Axel 1913. in Britton, Nathaniel Lord, North American Flora 34: 154-155

[2] „Tagetes patula“. The Plant List. Qaraldi: 1-dekabr 2018-yil.

[RHSLG-3] Harrison, Lorraine. RHS Latin for Gardeners. United Kingdom: Mitchell Beazley, 2012. ISBN 978-1845337315.

[Soule-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Soule, J. A. 1993.

[5] North Carolina Extension Gardener Plant Toolbox“. plants.ces.ncsu.edu. Qaraldi: 18-mart 2022-yil.

[RHSAZ-6] The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants Brickell: . United Kingdom: Dorling Kindersley, 2008 — 1021 bet. ISBN 9781405332965.

[7] Sustainable Gardening Australia, Companion Planting retrieved on 8 June 2009

[Parolin-et-al-2012-8] Parolin, Pia; Bresch, Cécile; Desneux, Nicolas; Brun, Richard; Bout, Alexandre; Boll, Roger; Poncet, Christine (2012). „Secondary plants used in biological control: A review“. International Journal of Pest Management. 58-jild, № 2. Taylor & Francis. 91–100-bet. doi:10.1080/09670874.2012.659229. ISSN 0967-0874.

[Webster-Carde-2016-9] Webster, Ben; Cardé, Ring T. (4–may 2016–yil). „Use of habitat odour by host-seeking insects“. Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society. 92-jild, № 2. Cambridge Philosophical Society (Wiley). 1241–1249-bet. doi:10.1111/brv.12281. ISSN 1464-7931.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()

[10] „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 1-dekabr 2018-yil.

[pmid27838836-11] Politi, Flávio Augusto Sanches; Nascimento, Juliana Damieli; Da Silva, Alexander Alves; Moro, Isabela Jacob; Garcia, Mariana Lopes; Guido, Rafael Victório Carvalho; Pietro, Rosemeire Cristina Linhari Rodrigue; Godinho, Antônio Francisco; Furlan, Maysa (2016). „Insecticidal activity of an essential oil of Tagetes patula L. (Asteraceae) on common bed bug Cimex lectularius L. And molecular docking of major compounds at the catalytic site of ClAChE1“. Parasitology Research. 116-jild, № 1. 415–424-bet. doi:10.1007/s00436-016-5305-x. PMID 27838836.

[12] B. K. Dutta; S. Karmakar; A. Naglot; J. C. Aich; M. Begam (2007-yil mart). „Anticandidial activity of some essential oils of a mega biodiversity hotspot in India“. Mycoses. 50-jild, № 2. 121–124-bet. doi:10.1111/j.1439-0507.2006.01332.x. PMID 17305775. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)

[13] „Antifungal activity of Tagetes patula extracts on some phytopathogenic fungi: ultrastructural evidence on Pythium ultimum“. Microbiol. Res. 159-jild, № 3. 2004. 295–304-bet. doi:10.1016/j.micres.2004.06.001. PMID 15462529.

[14] C. Romagnoli; R. Bruni; E. Andreotti; M. K. Rai; C. B. Vicentini; D. Mares (2005-yil aprel). „Chemical characterization and antifungal activity of essential oil of capitula from wild Indian Tagetes patula L“. Protoplasma. 225-jild, № 1–2. 57–65-bet. doi:10.1007/s00709-005-0084-8. PMID 15868213. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]