Tagetes patula
| Fransuz marigoldi | |
|---|---|
| |
| Ilmiy tasniflash | |
| Oʻsimliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Asterids | |
| Asterales | |
| Asteraceae | |
| Tagetes | |
T. patula
| |
| Binar nomi | |
| Tagetes patula | |
| Sinonimlar | |
Tagetes patula, fransuz marigoldi, — Asteraceae oilasiga mansub, Meksika va Gvatemalada[1] oʻsuvchi gulli oʻsimlik turi.
Baʼzi rasmiylar Tagetes patulani Tagetes erecta, Meksika marigoldining sinonimi deb hisoblashadi[2].
Ism
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lotin tilidagi binar nomi patula „tarqaladigan odat bilan“ degan maʼnoni anglatadi[3].
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tagetes patula bir yillik boʻlib, balandligi 0.5 m (1.6 ft) ga yetadi. Baʼzi iqlimlarda u iyuldan oktabrgacha gullaydi. Markaziy Meksikaning baland togʻlarida joylashgan gullash sentabrda boshlanadi. Gullash boshlanganidan keyin gulbarglar ikki hafta ichida toʻkiladi. Boshlarida germafrodit (erkak va urgʻochi aʼzolar mavjud) gullari bor, asosan yovvoyi tabiatda qoʻngʻizlar, chivinlar va boshqa hasharotlar tomonidan changlanadi. Marigoldning barcha turlarining barglarida yogʻ bezlari mavjud[4]. Yaxshi drenajga ega boʻlishi sharti bilan qumli va gil tuproqlarda ham oʻsishi mumkin[5]. −1 °C gacha sovuqqa yaxshi bardosh beradi.
Kultivatsiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu oʻsimlik yozda sariq, toʻq sariq va jigarrang rangdagi, baxmalsimon, yorqin gullar uchun qadrlanadi[6].
Oʻsimlik koʻplab sabzavot ekinlari bilan qoʻsib ekiladi. Uning ildizidan ajraluvchi moddalar tuproqdagi nematodalarni yoʻq qiladi, pomidordagi zararli hasharotlarni daf qiladi, deb ishoniladi[7]. Moreau va boshqalar 2006-yilda T. patula bilan Solanum tuberosum chatishtirish orqali Leptinotarsa decemlineata ga qarshi gibrid yaratishga harakat qilishdi, lekin tadqiqot muvaffaqiyatsizlikka uchradi[8][9].
Turlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yuzlab navlar ishlab chiqilgan boʻlib, ulardan Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan[10].
Boshqa foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dorivor
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tibbiyotda quritilgan barglar yoki gul qismlaridan tayyorlangan infuziyalardan foydalanadilar[4]. Tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, T. patula tarkibidagi efir moyi pestitsid xususiyatiga ega[11].
Efir moyining antifungal faolligi, kandidozni[12] va oʻsimliklardagi qoʻziqorin infeksiyalarini davolash uchun tekshirilmoqda[13][14].
Pazandachilik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Quritilgan va maydalangan gul barglari Gruziya Respublikasida Kavkazda oʻtkirligi va oltin rangi bilan mashhur ziravordir. Ziravorlar gruzin oshxonasiga oʻziga xos, taʼm bagʻishlaydi. Bu oʻsimlik khmeli suneli ziravorlar aralashmasining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi.
Rang berish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tagetes patula gullari har yili parranda goʻshtiga rang berish uchun oʻstiriladi. Gullar inson oziq-ovqat uchun boʻyoq olishda ham ishlatilishi mumkin[4]. Oltin sariq boʻyoq hayvonlardan tayyorlangan toʻqimachilik mahsulotlarini (jun, ipak) mordansiz boʻyash uchun ishlatiladi. Ammo paxta va sintetik matolarni boʻyash uchun mordan kerak[4].
Xushboʻy hid
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oʻsimlik gullari yigʻiladi va efir moyi uchun distillanadi. Yog 'parfyumeriyada ishlatiladi. U sandal yogʻi bilan aralashtirib, „attar genda“ parfyumini ishlab chiqarishda foydalaniladi.
Galereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Fransuz Marigoldi - Tagetes patula -
Marigold gul -
Gul ustidagi kuya -
Bir dasta gullar -
Tuvakdagi o'simlik -
Rivojlanayotgan gul -
Unib chiqayotgan o'simlik -
Unib chiqayotgan kurtaklar -
To'garak
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Rydberg, Per Axel 1913. in Britton, Nathaniel Lord, North American Flora 34: 154-155
- ↑ „Tagetes patula“. The Plant List. Qaraldi: 1-dekabr 2018-yil.
- ↑ Harrison, Lorraine. RHS Latin for Gardeners. United Kingdom: Mitchell Beazley, 2012. ISBN 978-1845337315.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Soule, J. A. 1993.
- ↑ „Tagetes patula (French Marigold) | North Carolina Extension Gardener Plant Toolbox“. plants.ces.ncsu.edu. Qaraldi: 18-mart 2022-yil.
- ↑ The Royal Horticultural Society A-Z Encyclopedia of Garden Plants Brickell: . United Kingdom: Dorling Kindersley, 2008 — 1021-bet. ISBN 9781405332965.
- ↑ Sustainable Gardening Australia, Companion Planting retrieved on 8 June 2009
- ↑ Lua xatosi in Modul:Manba/MU1 at line 4312: Tried to read nil global has_twl_url.
- ↑ Lua xatosi in Modul:Manba/MU1 at line 4312: Tried to read nil global has_twl_url.
- ↑ „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 1-dekabr 2018-yil.
- ↑ Lua xatosi in Modul:Manba/MU1 at line 4312: Tried to read nil global has_twl_url.
- ↑ Lua xatosi in Modul:Manba/MU1 at line 4312: Tried to read nil global has_twl_url.
- ↑ Lua xatosi in Modul:Manba/MU1 at line 4312: Tried to read nil global has_twl_url.
- ↑ Lua xatosi in Modul:Manba/MU1 at line 4312: Tried to read nil global has_twl_url.