Sima Samar
Sima Samar ((1957-yil 3-fevralda tugʻilgan) afgʻon ayoli va inson huquqlari himoyachisi, milliy va xalqaro forumlardagi faol va ijtimoiy xodim, 2001-yil dekabridan 2003-yilgacha Afgʻoniston ayollar ishlari vaziri boʻlib ishlagan. U Afg'oniston Inson huquqlari bo'yicha mustaqil komissiyasining (AIHRC) sobiq raisi va 2005-yildan 2009- yilgacha Birlashgan Millatlar Tashkilotining Sudandagi inson huquqlari vaziyati bo'yicha maxsus ma'ruzachisi [1] .2011- yilda u yangi tashkil etilgan "Haqiqat va adolat" partiyasining a'zosi edi. 2012-yilda u "dunyodagi eng murakkab va xavfli mintaqalardan birida inson huquqlari, ayniqsa ayollar huquqlarini himoya qilish borasida uzoq yillik va jasoratli fidoyiligi uchun" " To'g'ri yashash" mukofoti bilan taqdirlangan.
Erta hayot va ta'lim[tahrir | manbasini tahrirlash]
Samar 1957-yil 3-fevralda Afg‘onistonning G‘azni viloyatining Jag‘ori shahrida tug‘ilgan. U etnik hazoraga mansub. 1982-yil fevral oyida Kobul universitetida tibbiyot fakultetida diplom oldi. U Kobuldagi davlat kasalxonasida vrachlik ishi bilan shug'ullangan, biroq bir necha oydan so'ng o'z xavfsizligi uchun o'zining tug'ilgan Jag'ori shahriga qochishga majbur bo'lgan va u erda Afg'oniston markazining chekka hududlaridagi bemorlarga tibbiy yordam ko'rsatgan. Ayni paytda Afg‘onistondagi inson huquqlari bo‘yicha komissiya rahbari.
Karyera[tahrir | manbasini tahrirlash]
1984 yilda Afg'oniston Demokratik Respublikasi hukumati uning erini hibsga oldi va Samar va uning kichik o'g'li qo'shni Pokistonga qochib ketdi. Keyin u Missiya kasalxonasining qochqinlar bo'limida shifokor bo'lib ishlagan. Afg'onistonlik qochqin ayollar uchun sog'liqni saqlash muassasalarining umuman yo'qligidan qiynab, u 1989 yilda Pokistonning Kvetta shahrida Shuhada tashkiloti va Shuhada klinikasini tashkil qildi. Shuhada tashkiloti afg‘on ayollari va qizlariga tibbiy xizmat ko‘rsatish, tibbiyot xodimlarini tayyorlash va ta’limga bag‘ishlangan edi. Keyingi yillarda butun Afg'oniston bo'ylab klinika/kasalxonaning boshqa filiallari ochildi.
Siyosiy martaba[tahrir | manbasini tahrirlash]
O'n yildan ortiq qochqin sifatida yashagan Samar 2002 yilda Afg'onistonga qaytib, Hamid Karzay boshchiligidagi Afg'oniston o'tish davri ma'muriyatida vazirlar mahkamasi lavozimini egalladi. Muvaqqat hukumatda u prezident o‘rinbosari, so‘ngra ayollar ishlari bo‘yicha vazir lavozimlarida ishlagan. U Afgʻonistonda Vazirlar Mahkamasi vaziri boʻlgan 6-ayol [2], 1970-yillarda Shafiqa Ziyadan keyin ayollar ishlari boʻyicha birinchi vazir va 1992 yildan beri vazir boʻlgan birinchi ayol [3]
Kanadada fors tilidagi gazetaga bergan intervyusida konservativ islom qonunlari, xususan, shariat qonunlarini so'roq qilgani uchun o'lim tahdidi va ta'qibga uchragach, u o'z lavozimini tark etishga majbur bo'lgan. 2003 yilgi Loya Jirg'a paytida bir qancha diniy konservatorlar mahalliy gazetada Samarni Afg'onistonlik Salmon Rushdiy deb atagan e'lon chiqarishdi.
Samar ayni damda Afg‘oniston Inson huquqlari bo‘yicha mustaqil komissiyasi (AIHRC) rahbari. Shuningdek, u 2010-yilda Gavharshad oliy taʼlim institutini tashkil etgan boʻlib, u qisqa vaqt ichida 1200 dan ortiq talabalarni qamrab olgan. [4] 2019-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Antoniu Guterrish Samarni Federika Mogerini va Donald Kaberuka boshchiligidagi Ichki ko‘chish bo‘yicha Oliy darajadagi hay’atning sakkiz a’zosidan biri etib tayinladi. [5]
Samar 2011-yilda tuzilgan “Haqiqat va adolat” partiyasiga a’zo bo‘ldi.
Tan olish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Samar 2004 yilda Sally Armstrongning " Afg'oniston qizlari" hujjatli filmidagi to'rtta asosiy mavzudan biridir. Hujjatli filmda Sima Samarning Xotin-qizlar ishlari vaziri sifatidagi faoliyati va keyinchalik hokimiyatdan qulashi ko‘rsatilgan.
Samar inson huquqlari va demokratiya sohasidagi faoliyati uchun koʻplab xalqaro mukofotlarga sazovor boʻlgan, jumladan:
Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Independent Expert on the situation of human rights in the Sudan“. Office of the High Commissioner. Qaraldi: 2021-yil 26-avgust.
- ↑ The first five was Kubra Noorzai in 1965, Shafiqa Ziaie in 1971, Anahita Ratebzad in 1976, Masuma Esmati-Wardak in 1990 and Saleha Farooq Etemadi in 1990.
- ↑ Rahimi Fahima. ( 1977, with 1~ update of 1985 by Nancy Hatch Dupree), Women in Afghanistan /Frauen in Afghanistan, Kabul
- ↑ Gawharshad Institute of Higher Education#Board of trustees
- ↑ High-Level Panel on Internal Displacement United Nations, press release of December 3, 2019.