Shayx Farid Buxoriy
| Shayx Farid Buxoriy(Murtazoxon) | |
|---|---|
 Murtazo Xon portreti |
Shayx Farid Buxoriy (1616-yilda vafot etgan),Murtazoxon nomi bilan ham tanilgan, Boburiylar imperatorlari Akbar va Jahongirlar davrida yetakchi zodagonlardan biri boʻlgan. U Gujarat, keyinroq Panjob gubernatori lavozimlarida ishlagan. U Boburiy Hindistonida arxitektura homiysi sifatida ham tanilgan va Hindistonning hozirgi Haryana shtatidagi Faridobod shahriga asos solgan.
Fon[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shayx Farid Murtazoxon hind musulmoni edi.[1] Uning ota-bobolari, ehtimol, tirikchilik uchun ijarasiz yerlar berilgan ilmli kishilardir. Ulardan biri dehlilik Sayyid Abdulg‘affor o‘z avlodlariga xayr-ehson bilan yashash o‘rniga harbiy kasbni egallashni vasiyat qilgan. Shayx Faridning oilasi imperatorlik xizmatida uzoq tarixga ega bo‘lgan, masalan, Akbarning ishonchli kishilaridan bo‘lgan amakisi Shayx Muhammad Buxoriy va ukasi Jafarxon[2] 1573-yilda Gujaratdagi janglarda halok bo‘lgan
Faoliyat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shayx Farid Orissada afgʻonlarga qarshi kurashda erishgan yutuqlari uchun Akbar tomonidan 1500 ot qoʻmondoni etib koʻtarilgan. Akbar unga sohib-us-saif-ul-qalam („qilich va qalam ustasi“) unvonini ham bergan. 1600-yilda[3] Akbar qoʻl ostida mir baxshilik lavozimiga koʻtariladi.[4]
Boburiylar saroyida diniy nojoʻya Akbarni barqarorroq va musulmon imperatori bilan almashtirish umidida hokimiyatni toʻplashga urinayotgan naqshbandiylar harakati bor edi.
Jahongir taxtga o‘tirgandan so‘ng, shahzoda Xusrav 1606-yilda isyon ko‘tarib, o‘zi qamoqqa olingan Agra shahridan Panjobga qochib ketdi. Shayx Farid Bharoval yaqinidagi jangda uni taʼqib qilib, mag‘lub etdi. Keyinroq Xusrav asirga olingandan so‘ng Jahongir Shayx Faridga ishlari uchun „Murtazoxon“ unvonini beradi va uning darajasi 6000 otga ko‘tariladi. Jahongir unga urush joyi — Bharovalni ham yer mukofoti sifatida berdi.
1606—1609-yillarda Shayx Farid Jahongir qoʻl ostida Gujarat hokimi boʻlib xizmat qildi.Keyinchalik u Panjob hokimi boʻldi.[5] Bu vaqt ichida Jahongir unga sikxlar yetakchisi Guru Arjanni qatl etish to‘g‘risida sharmandali buyruq berdi.[6]
Arxitektura[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shayx Farid boburiy tarixida qurilish ishlari bilan ajralib turardi.[7] 1607-yilda Faridobod shahrining barpo etilishi, unga karvonsaroy va masjid ajratilishi eng katta tashabbus edi.[8][9] Gujarat hokimi sifatida u Ahmadobod shahrida keng qamrovli qurilishlar olib bordi, ammo bu inshootlardan hech biri saqlanib qolmagan, faqat soʻfiy avliyo Vojihuddin Alvining dargohi boʻlgan Vojihuddin maqbarasi bundan mustasno.[10] U, shuningdek, Bihar Sharif shahriga bir nechta diniy tuzilmalarga hissa qoʻshgan va Dehlidagi Nizomuddin Dargohiga qoʻshimchalar kiritgan.[11]
Qabr[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shayx Faridning qabri Dehlining Malviya Nagar shahrida, Serai Shohji ismli u qurgan karvonsaroy yonida joylashgan.[12]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Mohammad Akram Lari Azad. Religion and Politics in India During the Seventeenth Century. the University of Michigan, 1990.
- ↑ M. Mujeeb. Indian Muslims. McGill-Queen's University Press, 1967.
- ↑ M. Mujeeb. The Indian Muslims, 1967.
- ↑ K., Sharma, Praduman. Mughal architecture of Delhi : a study of mosques and tombs : (1556-1627 A.D.). Sundeep Prakashan, 2000 — 131 bet. ISBN 81-7574-094-9. OCLC 231968849.
- ↑ „- Portrait of Shaykh Farid known as Murtaza Khan“ (en). www.rct.uk. Qaraldi: 2021-yil 22-iyul.
- ↑ Singh, Pashaura (2006-09-28), „The Martyrdom Of Guru Arjan“, Life and Work of Guru Arjan, Oxford University Press: 205–235, doi:10.1093/acprof:oso/9780195679212.003.0008, ISBN 978-0-19-567921-2, qaraldi: 2021-07-22
- ↑ Asher, Catherine B.. Architecture of Mughal India. Cambridge University Press, 1992-09-24 — 156 bet. DOI:10.1017/chol9780521267281. ISBN 978-0-521-26728-1.
- ↑ Alfieri, Bianca Maria. Islamic Architecture of the Indian Subcontinent. Lawrence King Publishing, 2000 — 237 bet. ISBN 9781856691895.
- ↑ „Faridabad | India“ (en). Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 2021-yil 23-iyul.
- ↑ Asher, Catherine B.. Architecture of Mughal India. Cambridge University Press, 1992-09-24 — 136 bet. DOI:10.1017/chol9780521267281. ISBN 978-0-521-26728-1.
- ↑ Asher, Catherine B.. Architecture of Mughal India. Cambridge University Press, 1992-09-24 — 141 bet. DOI:10.1017/chol9780521267281. ISBN 978-0-521-26728-1.
- ↑ „Breaking journey - Indian Express“. archive.indianexpress.com. Qaraldi: 2021-yil 30-iyul.