Saruhan Bey

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Saruxan
Vafoti 1346-yil
Manisa
Dafn etilgan joy
Saruhan bey maqbarasi,Munisa
Kasbi Hukmron

Saruhan Bey (vaf.1346) 14-asrda Gʻarbiy Anadoluda markazi Manisa boʻlgan Saruxonoʻgʻullari bekligining asoschisi harazmlik turkman hukmdori[1][2][3][4][5][6].

Hayotiy[tahrir | manbasini tahrirlash]

Otasi Alpag‘u bek, otasi Saruxon[7]. Uning taniqli ukalari Chogʻa Bey va Ali Poshodir. Saruhan bek Saljuqiylar sulolasining margra xoʻjayini va uning qoʻmondonligidagi qoʻmondonlardan(nöker)biri boʻlgan deb taxmin qilinadi[8][9][10]. U 3 yillik qamaldan keyin Manisani Vizantiyadan oldi. Uning qabri Manisadagi Saruhan Bey maqbarasida (shuningdek,Saruhan Baba qabri, Korhane yoki Gurhane qabri sifatida ham tanilgan)[11].

Manisaning zabt etilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manisaning fath jarayoni va qanday qoʻlga kiritilgani haqida manbalarda yetarlicha maʼlumot yoʻq. Biroq, bugungi kungacha saqlanib qolgan mish-mishlar mavjud boʻlib, ulardan birinchisi;Saruxon bek Manisaga sharqdan hujum qilib, askarlariga koʻproq koʻrsatish uchun echkilarning shoxlariga sham (yoki mash’al) qoʻyib,Manisa qal’asi tomon joʻnatadi.Sharqdagi bu urush oxirida Manisa olingani haqida mish-mishlar bor. Manisada tasvirlangan hududning nomi Qirtiq. Xalq bu soʻz dushmanni sindirdik degan soʻzdan kelib chiqqan deyishadi. Aytilgan hududda shu nomdagi qishloq boʻlgan boʻlsa-da, bugungi kunda Qirtiq qabristoni bor[12][13][14][15]. Ikkinchisi;Urush ertalabgacha davom etdi, kunning birinchi yorugʻligi bilan Vizantiyaliklar magʻlubiyatga uchradi va bugungi kunda shaharning gʻarbidagi Xorozkoʻy deb nomlanuvchi tumanga qaytarildi[12][16][17]. Ilgari Manisaning zabt etilishi bayram sifatida nishonlangan bo‘lsa, bu anʼana butunlay unutilgan.

Ibn Battuta bilan uchrashuv[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manisaga tashrif buyurgan Ibn Batuta sayohat kitobida Saruhan bek haqida shunday yozgan;"Shahar hokimi Saruxon ismli kishidir. Bu yerga kirganimizda bir necha oy oldin vafot etgan o‘g‘lining qabrida topdik. Ota-ona shu qabrda tunu tongni o‘tkazdi. Bolaning jasadi yuvilib, tayyorlangan(balzamlangan)kalayga, temir bilan qoplangan yogʻoch tobutga solingan va murdaning hidini yoʻqotish uchun ochiq gumbazga osib qoʻyilgan. Biroz vaqt o‘tgach, tom qurilib, tobut yerga tushirilib, o‘liklarning kiyimlari yopilardi. Men ilgari ko‘p hukmdorlar uchun shunday qilinganini ko‘rganman" [18].Saruhan bey va uning rafiqasi hali ham shomanizm taʼsirida boʻlganligi va turklar Islomni qabul qilganidan keyin ham uning taʼsiri davom etganligini koʻrsatishi bilan qiziq.Ibn Batutaning "Men buni avval ham ko‘rganman" deb tilga olinishi turkiylarning shomanizmga bo‘lgan sadoqatini ko‘rsatuvchi izohdir[19][20][21].

Arxitektura tadqiqotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Saruhan Beyning yagona maʼlum asari — Saruhan Bey Masjidi (Hacet Masjidi), shuningdek,Manisa qal’asida joylashgan hozirda qarovsiz qolgan Kale masjidi deb ham ataladi[22][23].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ The Ottoman Emirate (1300-1389): Halcyon Days in Crete 1 : a Symposium Held in Rethymnon 11-13 January 1991. Crete University Press, 1993. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  2. ↑ Cultural atlas of the Turkish world. Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, Turkish Cultural Service Foundation, 1997. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  3. ↑ Türk dili tarihi: dönem, eser, bibliyografya. Ötüken, 2005. ISBN 978-975-437-517-6. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  4. ↑ Çocuklara Osmanlı Tarihi: Tarihin en büyük Türk-İslam Devleti. Dünyanın en soylu, en şerefli ve en uzun ömürlü hanedanının kurduğu son cihanşûmul imparatorluk. Asr-ı seâdet ve Hulefâ-i Râşidîn devirlerinden sonra Hak ve adâlete riâyette en üstün seviyeye yükselen Müslüman Türk Devleti.. noktaekitap, 28 Temmuz 2016 — 54- bet. GGKEY:1DGJDUPK7Q6. 
  5. ↑ Osmanlı tarihi: cilt. Uzançarşılı, İ.H. Kuruluştan İstanbul'un fethine kadar (1947). Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1947. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  6. ↑ Türkiye tarihi. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990. ISBN 978-975-16-0257-2. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  7. ↑ Başlangıcından zamanımıza kadar büyük Türkiye tarihi: Türkiye'nin siyasî, medenî, kültür, teşkilât ve san'at tarihi. Ötüken Yayınevi, 1977. 
  8. ↑ İlk Osmanlılar ve batı Anadolu beylikler dünyası. Kitabevi, 2001. ISBN 978-975-7321-40-8. 24 temmuz 2020da qaraldi. 
  9. ↑ Selçuklu İmparatorluğu tarihi. Güven Matbaasi, 1972. 24 temmuz 2020da qaraldi. 
  10. ↑ Prof. Dr. Fikret Işıltan'a 80. doğum yılı armağanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1995. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  11. ↑ Karesi, Saruhan, Aydın ve Menteşe beylikleri paraları. Ender Nümismatik Yayınları, 2000. ISBN 978-975-93806-0-1. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Saruhanoğulları ve Osmanlı klasik döneminde Manisa'da yaşayan kültürel izleri. Manisa Valiliği, 1999. 24 temmuz 2020da qaraldi. 
  13. ↑ Oğuzlardan Yatağan Mahmud Sultan. Uyum Yayıncılık Pazarlama Turizm Limited Şti., 1997. ISBN 978-975-7059-04-2. 24 temmuz 2020da qaraldi. 
  14. ↑ Prof. Dr. Fikret Türkmen armağanı. Kanyılmaz matbaası, 2005. 24 temmuz 2020da qaraldi. 
  15. ↑ Manisa'nın kültür ve tabiat varlıkları: Manisa merkezdeki taşınmaz kültür varlıklarının korunması ve restorasyonu paneli, 28 Nisan 1992. Manisa Belediye Başkanlığı, 1993. 24 temmuz 2020da qaraldi. 
  16. ↑ Manisa tarihi. Resimli Ay Matbaası, 1939. 24 temmuz 2020da qaraldi. 
  17. ↑ Ege Denizinde ilk Türk derya beyleri. Yaşar Eğitim Kültür Vakfı Yayınları, 1979. 24 temmuz 2020da qaraldi. 
  18. ↑ Eski Türk dini (gök tanrı inancı) ve Alevîlik-Bektaşilik. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1992. ISBN 978-975-498-051-6. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  19. ↑ Hepimiz biraz şamanız. A. Munis Armağan, 2008. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  20. ↑ Asya'dan Anadolu'ya Türkler'in anı defteri. Bilkar, 2006. ISBN 978-975-98001-2-3. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  21. ↑ TÜRK GELENEKLERİ: Türklerin Yaşam Tarzı.... noktaekitap, 1 Temmuz 2018 — 155- bet. GGKEY:ECRJ7D58WXN. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  22. ↑ Saruhanoğulları ve eserlerine dair vesikalar (773 H.-1220 H.). Resimli Ay Matbaası, 1946. 23 temmuz 2020da qaraldi. 
  23. ↑ VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyomu: bildiriler. Erciyes Üniversitesi, 2002. 23 temmuz 2020da qaraldi.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Saruhan_Bey&oldid=3423587" dan olindi