Rojdestvo oroli uchun jang

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Rojdestvo oroli uchun jang

Rojdestvo oroli uchun jang (inglizcha: Battle of Christmas Island Battle of Chrismas Island) Yaponiya qurolli kuchlarining Rojdestvo orolini egallashga qaratilgan harbiy operatsiyasi boʻlib, Ikkinchi jahon urushi davrida 1942-yil 31-martdan 1-aprelgacha amalga oshirilgan.

Hindiston askarlari va ingliz zobitlari o'rtasidagi to'qnashuv tufayli yapon qo'shinlari hech qanday qarshiliksiz qirg'oqqa kelishgan, ammo atrofdagi Amerika suv osti kemasi bo'lib Yaponiyaning "Naka" kreyseriga jiddiy zarar etkazgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Old shartlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Orol tartibi

Rojdestvo oroli Britaniya imperiyasining mustamlakasi va Bo'g'ozlar turar-joylarining bir qismi edi. U Javadan 298 kilometr janubda joylashgan va Yaponiya imperiyasini ikki sababga ko'ra qiziqtirgan: u Tinch okeanining janubiy qismidagi hududlarni nazorat qilish uchun ideal post edi; Orolda Yaponiya sanoati uchun muhim bo'lgan fosfatlar koni[1] bo'lgan. 1900-yilda kon qazib olish boshlandi, orolga xitoy va malay ishchilari olib kelindi va kichik bir guruh nazoratchilar, 100 nafar ayol va 200 nafar bola yashaydi[2] .

Java qo'lga kiritilgach, Imperial shtab-kvartirasi Rojdestvo orolini egallash uchun "X operatsiyasi" rejasini ishlab chiqdi. Operatsiyani boshlash buyrug'i 1942-yil 14-martda berilgan[1] . Kontr-admiral Shoji Nishimura orolga hujum qilishi kerak bo'lgan guruh qomondoni etib tayinlandi. Yengil kreyseri "Naka" ( Sendai klassi ) flagman edi, yana ikkita kreyser: Нагара[en], Натори[en] bor edi (Nagara klassi) 8 esminet: Minegumo, Natsugumo, Amatsukaze, Xatsukaze, Satsuki, "Minazuki," " Fumizuki", "Нагацуки[en]"; "Akebono Maru" tankeri va transport "Kimishimu Maru" va "Kumagava Maru" ni bortin ichida 850 piyoda va muhandis bolgan[1] .

Yaponlarga qarshi turgan orol garnizoni an'anaviy ravishda hindular bo'lgan Gonkong-Singapur artilleriya polkining 33 askaridan iborat edi. Kapitan Uilyams qo'l ostida 4 britaniyalik serjant, Subedar Muzaffar Xon va yigirma etti panjoblik artilleriyachi edi. Og'ir qurollar 1900 yilda ishlab chiqarilgan, 1940-yilda orolda joylashgan bitta 152 mm quroldan iborat edi[3] .

Yaponiya armiyasi Hindistonni ingliz mustamlakachilaridan ozod qiladi, degan yapon propagandasiga ishongan panjobliklar isyon ko‘tardilar. 11-mart kuni ular Uilyams va to‘rtta britaniyalik serjantni o‘ldirib, jasadlarini dengizga tashladilar[3] . Keyin ular okrug zobitini va orolning boshqa bir qancha oq tanli aholisini qatl qilmoqchi bo'lib qamab qo'yishdi, ammo qatl aftidan yapon bosqini tufayli buzildi[1][4][4] .

1942-yil 31-mart kuni tongda o'nlab yapon bombardimonchilari orolga hujum qilib, radiostansiya binosini vayron qildi. Qoʻzgʻolonchilar oq bayroq koʻtardilar, shundan soʻng 850 nafar yapon piyodalari qirgʻoqqa tushdi[1] . Yapon otryadi Flying Fish Cove[2][5] ga toʻsiqsiz qoʻndi.

O'sha kuni ertalab Amerikaning "Seawolf" suv osti kemasi "Naka" kreyseriga to'rtta torpeda otti, ammo zarba bera olmadi. Keyin suv osti kemasi "Natori" kreyseriga uchta torpedani otdi, shundan so'ng u qochib ketti[6] . O'sha kuni kechqurun suv osti kemasi torpedalarni 1000 metr masofadan otib, "Naka" kreyserining o'ng tomoniga zarba berishga muvaffaq bo'ldi[7] . “Naka” kreyseri jiddiy shikastlangan va uni ta’mirlash uchun Singapur portiga, keyin esa Yaponiyaga olib ketishga to‘g‘ri kelgan. Yapon esminetslari chuqur zaryad bilan Amerika suv osti kemasiga zarar etkazishga muvaffaq bo'lishdi, ammo suv osti kemasi yana qochishga muvaffaq bo'ldi[8] .

1942-yil 3-aprelda "Natori" Rojdestvo oroliga qaytib keldi va 20 kishilik garnizon qo'shinidan tashqari barcha ishg'ol kuchlarini Indoneziyaning Banten ko'rfaziga olib chiqdi. Yaponlar transport kemalariga yuklangan fosfatlarni qazib olishni boshladilar[1] .

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Klemen L. „The Mystery of Christmas Island, March 1942“. Forgotten Campaign: The Dutch East Indies Campaign 1941–1942 (1999–2000). 2016-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ 2,0 2,1 Hunt J. „Revolt on Christmas Island“. Sydney Morning Herald (2012-yil 14-mart). 2022-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-oktyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 „A Tale of Two Mutinies“. The Soldier's Burden. 2021-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-oktyabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 Woodmore 1996.
  5. ↑ Gill 1968.
  6. ↑ Blair 1976.
  7. ↑ Hackett B., Kingsepp S. „IJN Naka: Tabular Record of Movement“. Imperial Japanese Navy Page. 2011-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-oktyabr.
  8. ↑ Hara 2013.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Bertke D. A.; Smith G. ; Kindell D. World War II Sea War, Vol 7: The Allies Strike Back : [англ.]. — Dayton, Ohio : Bertke Publications, 2014. — ISBN 978-1-93747-011-1.
  • Blair C. Silent Victory: The U. S. Submarine War Against Japan : [англ.]. — New York : Bantam, 1976. — ISBN 978-0-55301-050-3.
  • Gill G. H. Volume II – Royal Australian Navy, 1942–1945 : [англ.]. — Canberra : Australian War Memorial, 1968. — (Australia in the War of 1939–1945).
  • Hara T.[en]; Roger Pineau. Japanese Destroyer Captain : [англ.] / Fred Saito. — United States Naval Institute, 2013. — ISBN 978-1-61251-374-4.
  • Woodmore F. P. Christmas Island Explorer's Guide : [англ.]. — Christmas Island
  •  : Lone Island Publications, 1996. — ISBN 0-646-24998-3.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rojdestvo_oroli_uchun_jang&oldid=4115567" dan olindi