Qumsulton buyurtma qoʻriqxonasi
Qumsulton buyurtma qoʻriqxonasi — Buxoro viloyatining Jondor va Qoravulbozor tumanlari oraligʻida joylashgan qoʻriqxona[1].
Tashkil etilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]„Qumsulton“ buyurtma qoʻriqxonasi Buxoro viloyati hokimligining 1998-yil 14-apreldagi 2/183-sonli qarori bilan tashkil etilgan. Mazkur hududdagi zaxira cheklanmagan. Hududning umumiy maydon 4,9 ming gektarni tashkil etadi[2]. Qoʻriqxonani tashkil etishdan asosiy maqsadi koʻchib yuruvchi qushlarni va boshqa hayvonlarni, ularning yashash joylarini va koʻpayishini muhofaza qilishdan iborat
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qoʻriqxona Buxoro viloyatining Jondor va Qorovulbozor tumanlari hududida tashkil etilgan. U Buxorodan 74 km, Qorovulbozor shaharchasidan 35 km uzoqlikda joylashgan. Qoʻriqxonada ham suv, ham yer maydonlari yetarliligi sababli ham bu hudud oʻsimlik va hayvonot dunyosiga boy hisoblanadi. Hududda boʻshashgan qum va qumtepalar kamdan-kam hollarda uchraydi, koʻpincha ular qattiq qum tepalar boʻladi. Qoʻriqxona relyefi tekis. Tuproqlarning tabiati va ularning namlik darajasi vegetatsiya qoplamining rivojlanishini belgilaydi.
Oʻsimlik qoplamasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qumli joylarda saksovul, bir necha turdagi suzerain (Ammodendron conollyi, A. karelini, A. lehmannii) va qandim (C. caput, C. oriopodum) keng tarqalgan boʻlib, ularga cherkez (Salsola richteri), qum akatsiyasi, astragal (Astragalus villosissimus) aralashib oʻsadi. Kanallar va koʻl boʻyida muhim joylarni taroq chakalakzorlari (Tamarix hispida, Tamarix laxe, Tamarix litvinovii) yantoq (Alhagi canescens) shuningdek, saltwort (Salsola turcomanica, Salsola foliasa, Halimocnemus villosa, Halocnenum strobilaceum) aralashmasi egallagan. Suv omborlari boʻylab terak teragi (Populus pruinose) va terak (Populus diversitolia), tarvaqaylab ketgan otquyruq (Eguisetum ramosissimum) oʻsadi. Reed (Phragmites cmmunis), keng bargli mushuk (Tupha lafifolia), boshoq urut, pemfigus va boshqalar suv ombori yaqinida oʻsadi.
Hayvonot olami
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sutemizuvchilardan esa asosan quyonlar (Lepus tolai pallas) va mayda kemiruvchilar — asosan sincaplar va gerbils koʻp uchraydi. Qoʻriqxona uchun oddiy ondatra turlari (Ondatra zibethicus) ham xosdir. Ammo ularning soni juda oʻzgaruvchan. Karaganka tulkisi (Vulpes vulpes), korsak (Vilpes corsac), dasht mushugi (Felis libica), bo‘rsiq (Meles meles), shoqol (Canisaureus) singari jonivorlar keng tarqalgan. Tuyoqli hayvonlardan esa yovvoyi cho‘chqa (Sus scrofa) va jayronni (Gazella subgutturosa) uchratish mumkin.
Qushlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mazkur qoʻriqxonada yovvoyi qushlardan: Qora qornli Sandgrouse (Pterocles orentalis), Oq qorinli Sandgrouse (Pterocles alchata), Saja (Syrrhaptes paradoxus), goʻzal-tuvaloq (Chlamydotis undulata) yashaydi. Yirtqich qushlarning ham koʻplab turlari mavjud boʻlib, ularning orasida Qizil kitobga kiritilgan turlar ham mavjud. Qoʻriqxona bu mavsumiy koʻchib yurish paytida suv qushlari va yarim suvli qushlarning kontsentratsiyasi joyi hisoblanadi. Koʻp sonli qushlar uyalash uchun ham shu yerda qoladi. Shuni taʼkidlash kerakki, qoʻriqxonada maxsus himoyani talab qiladigan turlar ham mavjud, jumladan: kormorant (Phalacrocorax pygmaeus), pushti pelikan (Pelicanus onocrotalus), jingalak pelikan (P. crispus), Lamellar qatoridanesa: soqov burgut (Cygnus olor), oq ko‘zli o‘rdak (Aythya nyroca), uzun dumli burgut (Haliaeetus Leucoryhus), oq dumli burgut (Haliaeetus albicilla) va qora boshli gull (Larus ichthyaetus) uchraydi. Mazkur turlarning barchasi hozirda yoʻqolib ketish xavfi ostidagi turlar sifatida etirof etiladi.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI TABIAT RESURSLARI VAZIRLIGI“ (oʻzbek). Qaraldi: 2023-yil 14-may.
- ↑ „Kumsultan State Wildlife Sanctuary“ (ingliz). Qaraldi: 2023-yil 14-may.
 |