Ohanami

Ohanami yoki Hanami (yaponcha お花見, Ohanami, gullarni tomosha qilish) – yapon madaniyati va merosida chuqur ildiz otgan qadimiy va eʼtiborli anʼanaviy odat boʻlib, odamlarning bahor faslida sakura deb ataladigan gilos gullarining xush manzarasidan zavqlanish anʼanasi. „Ohanami“ atamasining oʻzi „o“ prefiksi va „gul koʻrish“ degan maʼnoni bildiruvchi „hanami“ soʻzidan iborat boʻlib, ushbu amaliyotning mohiyatini anglatadi. Zamonaviy Yaponiyada お花見(Ohanami) asosan kunduzi yoki kechasi gilos gullari ostida ochiq havoda ziyofat oʻtkazishdan iborat. Baʼzi kontekstlarda Xitoy-Yaponiya atamasi 観桜 (Kanou), "Gilos koʻrish) degan maʼnoni anglatadi, va ayniqsa festivallar uchun ishlatiladi. Ohanami kechasi 夜桜 (Yozakura) yoki „tungi sakura“ deb ataladi. Ueno bogʻi kabi koʻplab joylarda 夜桜 (Yozakura) atmosferasini yaxshilash uchun vaqtinchalik qogʻoz chiroqlar osilgan. Okinava orolida kechki dam olish uchun daraxtlarga, masalan, Motobu shahri yaqinidagi Yae togʻiga yoki Nakijin qal’asiga koʻtarilgan daraxtlarga dekorativ elektr chiroqlar osilgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yaponiyada gul tomosha qilish anʼanasi boʻlgan Ohanami oʻzining kelib chiqishini Nara davri aristokratlariga (710-794) borib taqaladi. Dastlab, bu Xitoydan olib kelingan olxoʻri gullarining goʻzalligini qadrlashga qaratilgan amaliyot edi. Biroq, Heian davrida (794-1185), Ohanami uchun tanlangan gullarda sezilarli oʻzgarishlar yuz berdi, gilos gullari markaziy oʻrinni egalladi. Nihon Kouki kabi tarixiy maʼlumotlarga koʻra, gilos gullarini tomosha qilishning boshlanishi imperator Saga tomonidan „Kaen no Sechi“ yoki „Gullar bayrami“ deb nomlangan katta festival bilan bogʻliq^[1].

Kamakura va Nara davrlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kamakura va Nara davrlarida (1185-1333) dastlab zodagonlar uchun eksklyuziv voqea boʻlgan Ohanami oʻz taʼsirini Yaponiyaning jangchi elitasi boʻlgan samuraylar sinfiga kengaytira boshladi. Mashhur Yoshino Hanami, ayniqsa, katta olomonni oʻziga tortdi, xabarlarga koʻra, u 5000 ga yaqin ishtirokchini jalb qilgan. Ular orasida Tokugava Ieyasu, Maeda Toshiie, Date Masamune kabi taniqli arboblar, taniqli jangchilar, hurmatli choy ustalari va mohir renga shoirlari bor edi.^[2]

Daigoji ibodatxonasida ulugʻvorlikning diqqatga sazovor joylaridan biri guvohi boʻldi, u yerda Ohanami tajribasini yaxshilash uchun 700 ta gilos daraxti ehtiyotkorlik bilan ekilgan. Maʼbad ajoyib choy marosimlari va jozibali qoʻshiq marosimlari uchun fon boʻldi. Bu davrda „Sanshoku dango“ deb nomlanuvchi mashhur Ohanami taomi, bir-biriga bogʻlangan uchta rangli guruchli chuchvaralarning ajoyib kombinatsiyasi birinchi marta taqdim etilgan va xizmat qilgan deb ishoniladi.^[2]

Edo davri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Biroq, Edo davriga qadar (1603-1868) Ohanami haqiqatan ham oʻzining aristokratik ildizlaridan oshib ketdi va elita tabaqalaridan tashqari odamlar uchun ochiq boʻlgan keng tarqalgan madaniy hodisaga aylandi. Aynan shu davrda oʻzining moʻl-koʻl och pushti gullari bilan mashhur boʻlgan Someiyoshino gilos daraxti juda mashhur boʻldi va uning mavjudligi butun Yaponiya boʻylab tarqaldi. Edo davri muhim burilish nuqtasi boʻldi, chunki Ohanami jamiyatning barcha qatlamlari tomonidan nishonlanadigan anʼanaga aylanib, birdamlik tuygʻusini va olcha gullarining tez oʻtadigan goʻzalligini qadrlashni rivojlantirdi^[1].

Anʼanalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qadimgi eʼtiqodlarga koʻra, bahorda togʻlardan tushadigan guruch dalalarining xudosi gilos gullari ichida yashaydi. Gilosning gullash davrining davomiyligi yil hosilining sifatiga bevosita taʼsir qiladi, deb hisoblangan. Dehqonlar xudoning borligini uzaytirish uchun ziyofat sifatida sake taklif qilishar va uning davom etishi va gilos gullarining uzoq vaqt gullashi uchun astoydil duo qilishardi. Bu anʼana oʻtmishda moʻl hosil olishni maqsad qilgan^[1].

Odatda insonlar Ohanami uchun bentou(yegulik solingan quti)larda yapon milliy taomlaridan olib chiqib, festivalda isteʼmol qilishadi, masalan:

Makizushi, Inarizushi(sushi turlari);
Onigiri;
Miso shoʻrvasi;
Sakura mochi;
Sake anʼanaviy Hanami ichimligi. Gilos gullari ostidagi sake ichishga hanamizake (gilos guli sakesi) ham deyiladi^[3].

Hanami partiyalari koʻpincha musiqa chalish, qoʻshiqlar kuylash va hanagasa odori (gul shlyapa raqsi) kabi anʼanaviy raqslarni ijro etish kabi anʼanaviy yapon tadbirlarini oʻz ichiga oladi. Odamlar, shuningdek, olcha gullari goʻzalligi bilan oʻralgan holda oʻyinlar bilan shugʻullanadilar, sheʼrlar yozadilar, yengil-yelpi suhbatlarga kirishadilar. Bu birdamlik tuygʻusini va tabiatning oʻtkinchi goʻzalligini qadrlashni keltirib chiqaradigan quvonchli va bayramona muhitdir.

Ohanami hozirda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gilos gullarining efemer goʻzalligi qisqa muddatga, odatda ikki haftadan oshmaydi. Gullash mavsumi Okinavaning subtropik janubiy orollarida boshlanadi va shimolga qarab davom etadi, shimoliy Hokkaido orolida esa gilos gullash ancha kechroq sodir boʻladi. Tokio, Kioto va Osaka kabi yirik shaharlarda gilos gullash mavsumi odatda mart oyining oxiri va aprel oyining boshlarida kuzatiladi. Ommaviy axborot vositalari bu sakura gullarining gullash davri harakatini diqqat bilan kuzatib boradi, chunki u asta-sekin janubdan shimolga oʻtadi^[4].

2018-yilda sakura daraxtlari 21-martda Fukuokada, 27-martda Kiotoda, 26-martda Tokioda va 1-mayda Sapporoda gullashi kutilgan. Ohanami bayramlari odatda ovqat, ichimliklar va musiqadan zavqlanishni oʻz ichiga oladi. Ushbu bayramlarda dango va bentou kabi maxsus taomlar tayyorlanadi va isteʼmol qilinadi, sake esa bayramlarning asosiy qismi sifatida isteʼmol qilinadi. Biroq, 2020-yilda anʼanaviy sakura gullash mavsumi tadbirlari bekor qilindi va Yaponiyaga turizmiga COVID-19 pandemiyasi jiddiy taʼsir koʻrsatdi.

2021-yilda Kiotoda gullashning eng yuqori kuni 26-martga toʻgʻri keldi, bu kuzatuv 812-yilda boshlanganidan beri eng erta qayd etilgan sana hisoblanadi. Vaqt oʻtishi bilan gullashning eng yuqori choʻqqisi oldinroq vaqtga surilib bormoqda, bu tendensiyaning boshi 1800-yillarga borib taqaladi. Yasuyuki Aono, tadqiqotchi Osaka prefektura universitetida, iqlim oʻzgarishi bu oʻzgarishga taʼsir qiluvchi omil boʻlishi mumkinligini taklif qildi^[5]^[6].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 BJLC School. „What is Hanami? The history and origins of Hanami.“ (Ingliz) (HTML). SBMedia (9-aprel, 2021).
↑ ^2,0 ^2,1 „What is Hanami: The Fun Way Japanese Enjoy Sakura Viewing!“. Live Japan (1-aprel).
↑ LAGRAVE „The Japanese Cherry Blossom Tradition You Should Know About“ (Ingliz) (HTML). CONDÉ NAST TRAVELER (29-mart).
↑ Akasegawa, Genpei. Sennin no sakura, zokujin no sakura: Nippon kaibo kiko (Yapon). JTB Nihon Kotsu Kosha Shuppan Jigyokyoku, 2000. ISBN 978-4-533-01983-8. (Wayback Machine saytida 2007-04-28 sanasida arxivlangan)
↑ „Japan's cherry blossom 'earliest peak since 812'“. BBC News (2021-yil 30-mart).
↑ „Hanami“, Wikipedia (inglizcha), 2023-09-06, qaraldi: 2023-09-12

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 BJLC School. „What is Hanami? The history and origins of Hanami.“ (Ingliz) (HTML). SBMedia (9-aprel, 2021).

[:1-2] 2,0 ^2,1 „What is Hanami: The Fun Way Japanese Enjoy Sakura Viewing!“. Live Japan (1-aprel).

[3] LAGRAVE „The Japanese Cherry Blossom Tradition You Should Know About“ (Ingliz) (HTML). CONDÉ NAST TRAVELER (29-mart).

[4] Akasegawa, Genpei. Sennin no sakura, zokujin no sakura: Nippon kaibo kiko (Yapon). JTB Nihon Kotsu Kosha Shuppan Jigyokyoku, 2000. ISBN 978-4-533-01983-8. (Wayback Machine saytida 2007-04-28 sanasida arxivlangan)

[5] „Japan's cherry blossom 'earliest peak since 812'“. BBC News (2021-yil 30-mart).

[6] „Hanami“, Wikipedia (inglizcha), 2023-09-06, qaraldi: 2023-09-12

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]