Oddi sfinkteri disfunksiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
O'n ikki barmoqli ichak va Vater papilla, unda Oddi sfinkteri joylashgan. Grey anatomiyasidan rasm chizish (lat. )

Oddi sfinkterining disfunksiyasi (inglizcha: sphincter of Oddi dysfunction) - bu Oddi sfinkteridagi o't yo'llari va oshqozon osti bezi shirasining o'tkazuvchanligining qisman to'sib qo'yish bilan tavsiflangan kasallik. Bu sfinkterning motor faolligining buzilishi bilan bog'liq bo'lgan tizimli (organik) va funksional xususiyatga ega bo'lishi mumkin.

1999-yildagi ovqat hazm qilish organlarining funksional buzilishlari bo'yicha Rim qonunlariga ("Rim II mezonlari") ko'ra, " postxolesistektomiya sindromi ", " o't yo'llari diskinezi " atamalari o'rniga "Oddi disfunktsiyasining sfinkteri" atamasini qo'llash tavsiya etilgan.

Oddi sfinkteri o'n ikki barmoqli ichakning katta o'n ikki barmoqli ichak papillasida joylashgan mushak qopqog'i bo'lib , u o'n ikki barmoqli ichakka safro va oshqozon osti bezi shirasining oqishini nazorat qiladi va ichak shirasini umumiy o't va oshqozon osti beziga kirishiga to'sqinlik qiladi.[1]

Oddi sfinkterining spazmi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oddi sfinkterining spazmi (inglizcha: spasm of sphincter of Oddi) -1999-yilgi Rim qoinuniga ko'ra, u Oddi sfinkterining disfunktsiyasi sifatida tasniflangan.[2]

Postxolesistektomiya sindromi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Postxolesistektomiya sindromi (inglizcha: postcholecystectomy syndrome) - Oddi sfinkterining disfunksiyasi, uning kontraktli funktsiyasining buzilishi natijasida kelib chiqadigan, organik to'siqlar bo'lmaganda safro va oshqozon osti bezi sekretsiyasining o'n ikki barmoqli ichakka normal chiqishiga to'sqinlik qiladi, bu xolesistektomiyaning natijasidir. Taxminan 40% bemorlarda o't pufagida toshlar topilgan.Simptomlar xolesistektomiyadan oldingi alomatlarga o'xshaydi (fantom og'rig'i va boshqalar).[2]

Klinik ko'rinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oddi sfinkteri disfunktsiyasining asosiy belgilari 20 daqiqadan ko'proq davom etadigan, 3 oydan ortiq takrorlanadigan kuchli yoki o'rtacha og'riqli hujumlar, dispepsiya. Ko'pincha qorin bo'shlig'ida og'irlik hissi, aniq nurlanishsiz o'ng sohada zerikarli, uzoq muddatli og'riqlar mavjud. Asosan, og'riq doimiy. Ko'pgina bemorlarda hurujlar birinchi navbatda juda kam uchraydi, bir necha soat davom etadi va hujumlar orasidagi intervallarda og'riq butunlay yo'qoladi. Ba'zida og'riqli hurujlarning chastotasi va zo'ravonligi vaqt o'tishi bilan ortadi. Hurujlar orasida og'riq davom etadi. Turli bemorlarda og'riqli hujumlarning oziq-ovqat iste'moli bilan bog'liqligi boshqacha ifodalanadi. Ko'pincha og'riq ovqatdan keyin 2-3 soat ichida boshlanadi.

Oddi sfinkteri disfunksiyasi har qanday yoshda paydo bo'lishi mumkin. Biroq, bu ko'pincha o'rta yoshdagi ayollarda uchraydi. Oddi sfinkterining disfunktsiyasi ko'pincha xolesistektomiyadan o'tgan bemorlarda namoyon bo'ladi (o't pufagini olib tashlash). 40-45% bemorlar tuzilmaviy buzilishlar (oʻt yoʻllari strukturalari, aniqlanmagan umumiy oʻt yoʻllarida toshlar va boshqalar) tufayli shikoyat qiladi.[3]

Tasniflash[tahrir | manbasini tahrirlash]

1999-yilgi Rim konsensusiga ko'ra, Oddi sfinkterining o't yo'llari disfunksiyasining 3 turi va oshqozon osti bezi disfunktsiyasining 1 turi mavjud.

1 I turiga quyidagilar kiradi:

  • o't yo'llari turidagi tipik og'riq xurujlarining mavjudligi (epigastral mintaqada yoki o'ng sohada 20 daqiqa yoki undan ko'proq davom etadigan o'rtacha yoki kuchli og'riqning takroriy hurujari);
  • umumiy o't yo'lining 12 mm dan ortiq kengayishi;
  • Kamida ikkita jigar fermenti testida transaminazalar yoki gidroksidi fosfatazalarning 2 baravar yoki undan ortiq normal darajasi.

2. II safro turiga quyidagilar kiradi:

  • safro turdagi og'riqning tipik hurujlari;
  • bir yoki ikkita boshqa I turdagi mezonlarga javob berish.

Ushbu guruhdagi bemorlarning 50-63foizi manometrik tadqiqotda Oddi sfinkterining disfunktsiyasini tasdiqlaydi. Safro yo'llarining II turi bo'lgan bemorlarda buzilishlar ham tizimli, ham funktsional bo'lishi mumkin.

3. III turdagi o't yo'llari faqat I tipga xos bo'lgan obyektiv buzilishlarsiz o't yo'llarining og'riqli hurujlari bilan tavsiflanadi. Ushbu guruhdagi bemorlarda Oddi sfinkterining manometriyasi bilan Oddi sfinkterining disfunksiyasi bemorlarning atigi 12-28 foizida tasdiqlanadi. III safro guruhida Oddi sfinkterining disfunksiyasi odatda funktsional xususiyatga ega.

4. Pankreatik tip pankreatitga xos bo'lgan epigastral og'riqlar bilan namoyon bo'ladi, orqaga sohaga tarqaladi va tizza oldinga egilganida kamayadi va zardobda amilaza va lipazning sezilarli darajada oshishi bilan birga keladi.[4]

Diagnostik testlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Instrumental diagnostika usullari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Noinvaziv[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Stimulyatorlarni kiritishdan oldin va keyin umumiy safro yoki oshqozon osti bezi kanallarining diametrini aniqlash uchun ultratovush tekshiruvi.
  • Gepatobiliar sintigrafiya[sayt ishlamaydi]Jigar va o't yo'llarining miqdoriy sintigrafiya[sayt ishlamaydi]si izotopning jigar tomonidan so'rilish darajasini va uning safro bilan chiqarilishini aniqlash imkonini beradi. Oddi sfinkterining disfunksiyasi bilan izotopning so'rilishi va chiqarilishi sekinlashishi mumkin.

Invaziv[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Endoskopik retrograd xolangiopankreatografiya. ERCP o't yo'llari va oshqozon osti bezining boshqa kasalliklarini istisno qilishga, kanallarning diametrini, ularning bo'shatish tezligini aniqlashga yordam beradi.[5]

Davolash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davolashda og'riq va dispepsiya belgilarini yo'q qilishga qaratilgan dori terapiyasi qo'llaniladi.Oddi sfinkterining disfunksiyasi bilan kasallangan bemorlarga yog'li, qizarib pishgan ovqatlarni cheklash, tez-tez kam-kamdan ovqatlanish tavsiya etiladi. O'tkir og'riqlar hurujini to'xtatish uchun nitrogliserin yoki xolinoblakatorlar qo'llaniladi.Ba'zi hollarda endoskopik sfinkterotomiya tavsiya etiladi.[4].

Papillosfinkterotomiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Papillosfinkterotomiya (ba'zan sfinkterotomiya deb ataladi) - bu o't chiqishi yoki Oddi sfinkterining ishlashini normallashtirishga qaratilgan va katta o'n ikki barmoqli ichak papillasini kesishdan iborat bo'lgan jarrohlik aralashuvi. Shuningdek, u o't yo'llaridan toshlarni olib tashlashda ham qo'llaniladi.

Hozirgi vaqtda endoskopik usulda amalga oshiriladi va bu holda endoskopik papillosfinkterotomiya deyiladi. Odatda endoskopik retrograd xolangiopankreatografi bilan bir vaqtda amalga oshiriladi.[5]

Shuningdek[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]