Noʻgʻoy tili

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Nogaische Sprachedan yoʻnaltirildi)
Noʻgʻoy tili
Milliy nomi Ногай тили
Mamlakatlar  Rossiya
Rasmiylik holati  Dogʻiston
 Qorachoy-Cherkesiya
Soʻzlashuvchilarning umumiy soni 88 328 (2010) [1]
Turkumlanishi
Turkum Yevroosiyo tillari
Til oilasi

Oltoy tillari

Turkiy tarmoq
Qipchoq guruhi
Noʻgʻoy-qipchoq ostguruhi
Alifbosi kirill
Til kodlari
ISO 639-2 nog
ISO 639-3 nog

Noʻgʻoy tili — turkiy tillar oilasiga mansub, Rossiya Federatsiyasining Chechen Respublikasida, Stavropol (jumladan, Qorachoy-Cherkes Respublikasi) va Krasnodar oʻlkalarining bir qator tumanlarida tarqalgan. Oqnoʻgʻ-ay, noʻgʻay, qoranoʻgʻay lahjalariga boʻlinadi. 60 mingga yaqin kishi soʻzlashadi. Noʻgʻoy tili fonetik va grammatik xususiyatlari bilan qozoq va qoraqalpoq tillariga oʻxshaydi, maye. umumturkiy "ch" va "sh" tovushlari Noʻgʻoy tilida "sh" va "s"ga muvofiq keladi (Noʻgʻoy tilidagi shiq va tas soʻzlari boshqa turkiy tillarda chiq va tash tarzida talaffuz etiladi). Adabiy Noʻgʻoy tili 20-asrda shakllangan; uning taʼsirida dialektal farqlar yoʻqolib bormoqda. Yozuvi 1924—28 yillarda arab alifbosi, 1928—38 yillardalotin alifbosi asosida boʻlgan; 1938-yildan esa rus grafikasi asosidagi alifbodan foydalaniladi.[2]

Alifbosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arab alifbosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1928-yilgacha qoʻllangan arab alifbosi

ڮ ۇ ۋ پ ںُ چ ژ گ

Lotin alifbosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1928-yildan ketin lotin alifbosini foydalandi

A a B v Ç ç D d E e Ә ә G g Ƣ ƣ
I i K k L l M m N n Ꞑ ꞑ O o Ө ө
P p Q q R r S s Ş ş T t U u Y y
J j Z z V v

Kirill alifbosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirgi kundagi foydalanayotgan kirill alifbosi.

kirillcha Transliteratsiya kirillcha Transliteratsiya
А а A a П п P p
Аь аь A‘ a‘ (Ä ä) Р р R r
Б б B b С с S s
В в V v (W w) Т т T t
Г г G g У у U u
Д д D d Уь уь U‘ u‘ (Ü ü)
Е е E e Ф ф F f
Ж ж J j Х х X x
З з Z z Ц ц Ts ts
И и İ i Ч ч Ch ch (Ç ç)
Й й Y y Ш ш Sh sh (Ş ş)
К к K k (Q q) Ъ ъ -
Л л L l Ы ы I ı
М м M m Ь ь -
Н н N n Э э E e
Нъ нъ Ng ng Ю ю Yu yu
О о O o Я я Ya ya
Оь оь O‘ o‘ (Ö ö)

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Perepis-2010
  2. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil